កំពុងប្រមូលប្រដាប់ប្រដាដាក់ក្នុងទូកដើម្បីត្រៀមចេញទៅនេសាទ នៅម៉ោងប្រហែលជា៤ល្ងាច អ្នកនេសាទវ័យ៣៥ឆ្នាំ លោក ពៅ គៀត បានប្រាប់ថា ផលនេសាទរបស់លោកមានការកើនឡើងជាងឆ្នាំមុនៗ ដោយសារលោកមានទូកថ្មីដែលល្អនិងមានមងធំជាងមុន។
លោកបានឱ្យដឹងថា ឧបករណ៍នេសាទរបស់លោកអាចចាប់បានត្រីសឹងតែគ្រប់ប្រភេទទាំងអស់ដែលរស់នៅក្នុងសមុទ្រ ដែលក្នុងនោះក៏មានសេះសមុទ្រផងដែរ។
លោកបានថ្លែងប្រាប់ថា៖ «ពេលមងធំអញ្ចឹង បានទាំងអស់ ទាំងក្តាម បង្គា មឹក និងត្រីសេះ[សេះសមុទ្រ] តែត្រីសេះបានមួយពីរៗ។ វាអត់សូវខ្លាំងទេ ព្រោះអីវៀតណាមជ្រមុជដើរចាប់ត្រីសេះ។ វាចងដុំថ្ម ដាក់ខ្យល់អុកស៊ីសែន ចុះចាប់នៅកោះខ្ទះរាល់យប់ ដាក់មងចាប់អត់កើតទេ ព្រោះអីវានៅរាយ អត់សូវបាននៅដុំគ្នាចឹងអ្ហ៎ា។ […] ខ្មែរយើងក៏មានចាប់ដែរ តែនៅម្តុំត្រពាំងល្ពៅ»។
នៅផែកំពង់កណ្តាល ស្រុកទឹកឈូ ខេត្តកំពត ម៉ោងប្រហែល៦ព្រឹកថ្ងៃបន្ទាប់ ទូករបស់លោក ពៅ គៀត ចតក្បែរទូកមួយទៀតដែលម្ចាស់ទូកកំពុងរើសត្រីចេញពីពំនូកកម្ទេចកម្ទីផ្កាថ្ម ផ្កាយសមុទ្រ រួចពួកគេប្រមូលកម្ទេចកម្ទីទាំងនោះចោលទៅក្នុងសមុទ្រវិញ។
ចំណែកទូកលោក គៀត ឯណេះវិញ សមាជិកទូកគាត់កំពុងរើសក្តាមនិងផលនេសាទផ្សេងទៀតឱ្យអ្នកទិញដែលកំពុងរង់ចាំនៅមុខទូករបស់លោក។
លោក គៀត ដែលទើបត្រលប់មកពីនេសាទពេញមួយយប់ បានហុចសេះសមុទ្រស្រស់មួយក្បាលដែលមានក្លិនឆ្អាបឈួលឱ្យអ្នកសារព័ត៌មានវីអូឌី ដោយពេលនោះលោកនិយាយថា៖
«ថ្ងៃហ្នឹងបានតែត្រីសេះមួយហ្នឹងទេ! វាដោយតាមមងយើងមក»។
ការប្រើប្រាស់ឧបករណ៍នេសាទខុសច្បាប់
តាមការស្រាវជ្រាវស្តីពីស្ថានភាពសេះសមុទ្ររបស់អង្គការអភិរក្សសមុទ្រកម្ពុជា (MCC) ដែលធ្វើឡើងនៅឃុំទំនប់រលកថ្មី ស្រុកស្ទឹងហាវ ខេត្តព្រះសីហនុ កាលឆ្នាំ២០១៨ បានរកឃើញថា ទូកនេសាទក្បែរឆ្នេរបានប្រើឧបករណ៍អួនអូស ដែលប៉ះពាល់ដល់ស្រទាប់បាតទឹក និងបានបំផ្លាញដល់ជម្រកជីវចម្រុះបាតសមុទ្រ ព្រមទាំងប៉ះពាល់ដល់ពពួកសេះសមុទ្រ និងសត្វផ្សេងៗទៀតយ៉ាងខ្លាំង។ ប្រភពដដែលឱ្យដឹងថា ឧបករណ៍នេសាទប្រភេទអួនអូសទាំងអស់ អាចចាប់សេះសមុទ្របានទាំងតូចទាំងធំ។
អ្នកនេសាទចំនួន៣គ្រួសារ នៅក្នុងភូមិ២ ឃុំទំនប់រលកថ្មី ស្រុកស្ទឹងហាវ ដែលត្រូវបានសម្ភាសសម្រាប់ការស្រាវជ្រាវនោះ បានទទួលស្គាល់ថា គ្រួសារខ្លួនបានបង្កើតនិងប្រើប្រាស់អួនអូសសំដៅយកតែសេះសមុទ្រ ដោយអួនអូសនេះមានទំហំក្រឡាដៃ ៣,៥ សង់ទីម៉ែត្រ ទំហំក្រឡាពោះ ២ សង់ទីម៉ែត្រ ទំហំក្រឡាគូទថង់ ១,៥ សង់ទីម៉ែត្រ ជម្រៅ ៦ ម៉ែត្រ ទំហំទទឹង ៣ ម៉ែត្រ។ អួនត្រូវបានអូសនៅតំបន់រាក់ៗ ហើយអាចចាប់សេះសមុទ្រចំនួនប្រហែល ៥០ ទៅ ៦០ ក្បាលក្នុងមួយថ្ងៃ។
តាមការស្រាវជ្រាវ កម្រិតនៃការយល់ដឹងអំពីសេះសមុទ្ររបស់ពលរដ្ឋមានតិចតួចណាស់ត្រឹមតែ ៦% ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យការនេសាទនិងការលក់ដូរសេះសមុទ្រនៅប្រទេសកម្ពុជាមានលក្ខណៈសេរីនៅឡើយ។ តាមការស្រាវជ្រាវដដែលបានបង្ហាញថា ចំនួនសេះសមុទ្រមានការថយចុះជាលំដាប់ បើធៀបទៅនឹងកាលពី៥ឆ្នាំមុននិង១០ឆ្នាំមុន។
របាយការណ៍ស្រាវជ្រាវដោយស្ថាប័នបីរួមគ្នា The Seahorse Trust, អង្គការអភិរក្សសមុទ្រកម្ពុជា (MCC) និង Save our Seahorse បានបង្ហាញថា ត្រីសេះនិងសត្វសមុទ្រជិតផុតពូជជាច្រើនប្រភេទកំពុងរងនូវការគំរាមកំហែងពីបច្ចេកទេសនេសាទគ្មាននិរន្តរភាពនិងសម្ពាធពីមនុស្ស។
ការស្រាវជ្រាវធ្វើឡើងនៅកោះរ៉ុង នៅឆ្នាំ២០០៨ និងនៅខេត្តកែប ក្នុងឆ្នាំ២០១៤ បានរកឃើញ មានត្រីសេះចំនួន ៤ ប្រភេទ ដូចជា Hippocampus Spinosissimus, Hippocampus Kuda, Hippocampus Mohnikei, Hippocampus Trimaculatus ហើយសេះសមុទ្រទាំងនេះបង្ហាញឥរិយាបថមិនធម្មតា ដែលអាចជាលទ្ធផលនៃការបន្សាំខ្លួន ដោយសារការរំខានរបស់មនុស្សតាមរយៈការនេសាទហួសកម្រិតនិងការបំផ្លាញជម្រក។
ប្រភពដដែលបញ្ជាក់ថា មានតែត្រីសេះ Hippocampus Spinosissimus តែប៉ុណ្ណោះដែលបន្សំាខ្លួនទៅនឹងការរំខានរបស់មនុស្ស ដោយតោងទៅនឹងកាំប្រមាសមុទ្រនិងផ្កាថ្ម។
ក្នុងរបាយការណ៍ដដែលបានបង្ហាញថា អ្នកស្រាវជ្រាវបានរកឃើញត្រីសេះ Hippocampus Spinosissimus ចំនួន ២៦ ដែលមានត្រីសេះឈ្មោលចំនួន ៧ ដែលមិនពពោះ ត្រីញី ៣ ពពោះ ក្នុងចំណោមត្រីសេះញី ១៦។ សេះសមុទ្រខ្លះមានជំងឺ ដោយសារតែគុណភាពទឹកមិនស្អាត ខ្លះមានជំងឺស្ត្រេស ខ្លះចាប់ផ្តើមសកម្មបន្ទាប់មកក៏ស្លាប់ ចំនួនត្រីសេះប្រែប្រួល ការបង្កកំណើតធ្លាក់ចុះ ត្រីសេះខ្លះប្រឹងសម្របខ្លួនទៅនឹងបរិស្ថាន។ មូលហេតុចម្បងនៃបញ្ហាទាំងនោះគឺមកពីប្រព័ន្ធច្រោះទឹកកខ្វក់ ការបាត់បង់ជម្រក ហើយជាពិសេសនោះ គឺមកពីនេសាទខុសច្បាប់។
នាយកប្រតិបត្តិរបស់អង្គការអភិរក្សសមុទ្រកម្ពុជា កញ្ញា រចនា មានប្រសាសន៍ថា ត្រីសេះសមុទ្រកំពុងរងគ្រោះនៅកម្ពុជា ដោយសារសកម្មភាពនេសាទនិងឧបករណ៍ដែលកាន់តែទំនើបនាពេលបច្ចុប្បន្ន។
កញ្ញា រចនា បានប្រាប់ឱ្យដឹងថា៖ «ត្រីសេះប៉ះពាល់ខ្លាំង គឺដោយសារទូកអូស មងក្តាម មងត្រីក្រឡាតូចៗ ហើយបើសិនទូកអូសឆក់ទៀត អាហ្នឹងរឹតតែអស់ទាំងអស់ និយាយទៅឱ្យតែពពួកសំណាញ់ មង ជាពិសេសទូកនេសាទអូសអួន និងអូសឆក់ គឺមានផលប៉ះពាល់ដល់សេះសមុទ្រ ផ្សោតសមុទ្រ ព្រោះវាអូសយកទៅទាំងអស់»។
លើសពីនេះទៀត ប្រភេទទូកជ្រមុជខ្យល់ (ការជ្រមុជចាប់សេះសមុទ្រ) កំពុងកើនឡើងច្រើនដោយសារអ្នកនេសាទក្នុងស្រុក មើលឃើញទូកនេសាទបរទេសចូលឆ្មក់ ព្រមទាំងរកបានផលនេសាទច្រើននិងចំណាយតិច។
កញ្ញា រចនា បញ្ជាក់ថា៖ «ទូកខ្មែរយើង គាត់អត់សូវមានចេះអាវិធីសាស្ត្រជ្រមុជហ្នឹងទេ ប៉ុន្តែពេលទូកបរទេសចូលឆ្មក់ម្តងពីរដង គាត់ដឹង គាត់រៀនតាម គាត់យល់ថា អាហ្នឹងវារកបានច្រើន ហើយវាអត់ចំណាយអីច្រើន គាត់ក៏ចង់សាកល្បង។ ពេលសាកល្បងហើយ អញ្ចឹងចំនួនអ្នកដែលចង់ធ្វើ ក៏កាន់តែច្រើន។ […] ប្រជានេសាទជ្រមុជខ្យល់ពុំមានឧបករណ៍ជ្រមុជទឹកត្រឹមត្រូវទេ ក៏ប៉ុន្តែមានទុយោ បំពង់ខ្យល់ ធុងខ្យល់ [សម្រាប់ផ្ទុកអុកស៊ីសែន] វ៉ែនតាជ្រមុជទឹក និងបំពង់ខ្យល់ដើម្បីបឺតខ្យល់ចូល និងពាក់គីឡូដែកដើម្បីជ្រមុជចុះទៅបាតសមុទ្រ។ ផ្កាថ្ម សេះសមុទ្រ និយាយទៅរបស់អីដែលពួកគាត់គិតថាមានសារៈប្រយោជន៍ លក់បាន ពួកគាត់ប្រមូលយកទាំងអស់»។
ប្រធានសហគមន៍ព្រែកត្នោត វ័យ៤៩ឆ្នាំ លោក អ៊ុក សុវណ្ណារិទ្ធិ ប្រាប់ឱ្យដឹងថា ការនេសាទសេះសមុទ្រមានតាំងពីមុនមក ហើយបច្ចុប្បន្ននៅតែមានការនេសាទហូរហែ។
លោកន្ថែមថា៖ «អ្នកនេសាទក្នុងភូមិខ្ញុំ គាត់ទៅនេសាទដល់កំពង់សោម ប្រាប់ថាទៅនេសាទម្តងៗបានច្រើនៗណាស់ រាយមងបង្គា មងបង្កង មងក្តាម អីហ្នឹងអ្ហ៎ា គាត់ថាបានច្រើនៗណាស់ ហើយបានអញ្ចឹង គេយកមកហាលវាឱ្យស្ងួត ចងដុំទុកលក់។ […] អាហ្នឹងយើងអត់មានថាចង់បានទេ តែដល់ពេលវាចូលហើយ សមាជិកហ្នឹងយកវាមកទុកលក់ ព្រោះអាហ្នឹងវាមិនមានច្រើនដូចត្រី ដូចបង្គា ដូចក្តាមណា! ជួនណាមួយយប់អត់មានប៉ះមួយក៏មាន ជួនណាមួយអាទិត្យក៏អត់មាន ជួនកាលអាចប៉ះពីរបីអញ្ចឹងដែរ»។
ប៉ុន្តែលោក សុវណ្ណារិទ្ធិ បានកត់សម្គាល់ថា នៅរយៈពេល២ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ មានទូកនេសាទខុសច្បាប់ច្រើនចូលមកក្នុងសហគមន៍របស់លោក ហើយសហគមន៍ធ្លាប់ចាប់បានទូកខុសច្បាប់ប្រមាណ៣០ទៅ៤០ទូក ដែលទូកទាំងនោះមកពីម្តុំត្រើយកោះគីឡូ១២ ព្រែកអំពិល កោះតូច រួមទាំងទូកវៀតណាមខុសច្បាប់ធំៗចូលមកដោយមានគ្នាច្រើន។
លោកថា៖ «ពីរបីឆ្នាំដំបូង ចាប់បានច្រើនណាស់ បទល្មើសគ្រប់ប្រភេទ មិនថាទូកធំទូកតូចទេ ។ […] មានទូកវៀតណាមចូលមកពីរបីយប់ដែរ តែមន្ត្រីជលផលប្រាប់ថា ឱ្យចូលទៅឱ្យជិត ហើយមិនបាច់ធ្វើអីទេ ព្រោះគ្នាគេច្រើនណាស់ ទូកមួយៗគ្នាគេពី៥០ទៅ៦០នាក់ លោកថាថតលេខទូក លេខអីឱ្យច្បាស់ ហើយរាយការណ៍ទៅមន្ត្រីជំនាញ […] ខ្ញុំរាយការណ៍ទៅបានម្តង ក៏លែងឃើញទូកវៀតណាមចូលមកទៀត»។
ទាក់ទងនឹងករណីនេះ នាយរងខណ្ឌរដ្ឋបាលជលផលខេត្តកែប លោក ភឺន ផល្លា បានឱ្យដឹងថាករណីចូលមកនេសាទខុសច្បាប់លើដែនទឹកកម្ពុជាពីអ្នកនេសាទវៀតណាម បានថយចុះហើយដោយសារការអនុវត្តវិធានការច្បាប់តឹងរ៉ឹងពីកម្ពុជា និងកិច្ចសហការល្អរវាងអាជ្ញាធរកម្ពុជានិងវៀតណាម។
លោក ផល្លា មានប្រសាសន៍ថា៖ «ចង់និយាយថា នៅតំបន់យើងនេះ កាលពីមុនធ្លាប់មាន ប៉ុន្តែឥលូវដោយសាររដ្ឋបាលជលផល ក៏ដូចជាក្រសួងកសិកម្មមានកិច្ចសហការរវាងប្រទេសទាំងពីរ។ ជាពិសេសគេហៅយន្តការ IUU របស់សហភាពអឺរ៉ុប ដែលមានន័យថា ការនេសាទខុសច្បាប់របស់ប្រទេសជិតខាង គឺគេបានដាក់សម្ពាធទៅលើប្រទេសវៀតណាម និយាយរួមប្រទេសជិតខាង គេអត់ឱ្យចូលទេ បើចូលត្រូវពិន័យហ្មង។ គេបញ្ជូនឈ្មោះ បញ្ជូនទូកហ្នឹងឱ្យមកយើង ឬក៏ខាងគេត្រួតពិនិត្យខាងគេអញ្ចឹងមក។ យើងឃើញទូក យើងទៅរាយការណ៍ទៅគេ គេនឹងបិទអត់ឱ្យទូកនេសាទហ្នឹងចូលទៀតទេ»។
ឆ្លើយតបទៅនឹងសំណួរថា តើឧបករណ៍នេសាទប្រភេទណាដែលប៉ះពាល់ដល់សេះសមុទ្រ និងក្នុងទឹកជម្រៅណាដែលខុសច្បាប់? នាយរងខណ្ឌរដ្ឋបាលជលផលខេត្តកែប លោក ភឺន ផល្លា បានប្រាប់ឱ្យដឹងថា ភាគច្រើនជាការនេសាទដោយអួនអូស និងរាល់ឧបករណ៍នេសាទផ្សេងៗដែលមានក្រឡាក្រោម១សង់ទីម៉ែត្រ។
លោកថា៖ «ជួនកាលគេអត់មានបំណងចាប់វាទេ គេចង់ចាប់ត្រីផ្សេង តែក៏ចូលវា ហើយវាមានតម្លៃទីផ្សារ អញ្ចឹងគេរក្សាវាទុកលក់។ ពេលទុកលក់ អាហ្នឹងខុសច្បាប់ តែពេលយើងឃើញយើងចាប់តើ!»
លោក ផល្លា បានបន្ថែមថា៖ «យើងថា វាខុសច្បាប់ក៏បាន ប៉ុន្តែអានេះវាជាទំនៀមទម្លាប់របស់គាត់មកពីមុនមកហើយ តែឥលូវច្បាប់យើងកំពុងគិតគូររឿងហ្នឹងដែរ ថាតើគួរកែវិសោធនកម្មយ៉ាងម៉េចវិញឱ្យត្រូវ ដើម្បីឱ្យគាត់អូសពីកន្លែងណាទៅកន្លែងណា ត្រង់ថា នៅពេលដែលយើងគិតថាគាត់ខុសច្បាប់ហើយ ប៉ុន្តែយើងមិនអើពើទៅលើមុខរបររបស់គាត់ ក៏អត់បានដែរ។ បើយើងដាច់ខាតហ្មង គាត់បានអី? គាត់ពឹងផ្អែក ពឹងផ្អែកទៅលើការនេសាទតាំងពីយូរមកហើយ»។
ការទិញលក់សេះសមុទ្រដោយសេរី និងតម្រូវការធ្វើឱសថបុរាណ
តាមការវាយតម្លៃជាសកលរបស់សហភាពអន្តរជាតិសម្រាប់ការអភិរក្សធនធានធម្មជាតិ (IUCN RedList) បានវាយតម្លៃកាលពីឆ្នាំ២០១៧ ថាសេះសមុទ្រកំពុងរងនូវការគំរាមកំហែងពីការនេសាទហួសហេតុ ដោយឧបករណ៍នេសាទគោលដៅចាប់សេះសមុទ្រ ការចាប់ដោយអួនអូស ការអភិវឌ្ឍតំបន់ឆ្នេរ និងការបំពុលបរិស្ថាន ដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ជីវចម្រុះនិងជម្រករបស់ពួកវា។ ការបំផ្លិចបំផ្លាញនេះ បានធ្វើឱ្យ IUCN ប៉ាន់ប្រមាណថា សេះសមុទ្រនៅលើពិភពលោកនឹងបន្តធ្លាក់ចុះប្រមាណ ៣០% ឬច្រើនជាងនេះនៅក្នុងពេល១០ឆ្នាំ។ សេះសមុទ្រត្រូវបានស្ថាប័ននេះដាក់ក្នុងប្រភេទកំពុងរងគ្រោះថ្នាក់ ក្នុងបញ្ជីក្រហមក្នុងឆ្នាំ២០០៣។
ស្របពេលគ្នានេះដែរ ការជួញដូរសេះសមុទ្រ មានការកើនឡើងពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ ជាហេតុធ្វើឱ្យអនុសញ្ញាពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិ នៃប្រភេទសត្វដែលកំពុងរងគ្រោះ (CITES) មានការព្រួយបារម្ភ ហើយបានដាក់បញ្ចូលសេះសមុទ្រទៅក្នុងឧបសម្ព័ន្ធ II ដែលសំដៅដល់ប្រភេទអាចរងគ្រោះ ប្រសិនបើធ្វើពាណិជ្ជកម្មដោយគ្មានការត្រួតពិនិត្យឱ្យបានត្រឹមត្រូវ នៅក្នុងឆ្នាំ២០០២ និងអនុវត្តជាផ្លូវការនៅឆ្នាំ២០០៤។
រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា កាលពីថ្ងៃទី១២ ខែសីហា ឆ្នាំ២០០៩ បានចេញអនុក្រឹត្យស្តីពីការកំណត់ប្រភេទផល ផលិតផលដែលកំពុងរងគ្រោះថ្នាក់ ដែលក្នុងនោះ សេះសមុទ្រ ក៏ត្រូវបានចាត់បញ្ចូលជាប្រភេទសត្វកំពុងរងគ្រោះថ្នាក់ ហើយត្រូវបានការពារដោយច្បាប់ផងដែរ។
អ្នកនេសាទមកពីភូមិត្រើយកោះ ខេត្តកំពត លោក ពៅ គៀត បានប្រាប់ថា សត្វសេះសមុទ្រស្រស់មួយក្បាល លោកអាចលក់បានតម្លៃប្រហែល ៥ ទៅ ៦ពាន់រៀល គឺអាស្រ័យទៅតាមទំហំរបស់វា។
អ្នកនេសាទរូបនេះ បានពន្យល់ពីសកម្មភាពប្រមូលទិញរបស់ឈ្មួញកណ្តាល នៅពេលដែលទូកនេសាទទាំងអស់បានចូលដល់ផែថា៖
«ឃើញមានគេប្រមូលទិញត្រីសេះនេះ នៅពេលព្រលឹមៗមិនដែលអត់ទេ មានអ្នកដើរទិញ តាមៗទូកចឹង»។
លោក ពៅ គៀត បាននិយាយថា លោកយល់ថា ការចាប់សេះសមុទ្រយកមកលក់បែបនេះមិនខុសច្បាប់នោះទេ។ ត្រីសេះ ឬ សេះសមុទ្រ ត្រូវបានមនុស្សមួយចំនួនជឿថា មានប្រយោជន៍ខ្លាំងនៅក្នុងផ្នែកវេជ្ជសាស្ត្របុរាណ ដោយថា វាអាចជួយព្យាបាលជំងឺផ្លូវដង្ហើម ជំងឺហឺត ជំងឺខូចមុខងារផ្លូវភេទបុរស ជំងឺល្ហិតល្ហៃ និងឈឺចាប់ទូទៅ។
សម្រាប់ប្រជាជនដែលរស់នៅតាមតំបន់នេសាទវិញ ពួកគាត់និយាយថា សត្វនេះមានប្រយោជន៍ណាស់សម្រាប់អ្នកជំងឺ កូនខ្ចី និងមិនស្រួលខ្លួន។
មកពីភូមិព្រែក ស្រុកស្ទឹងត្រែង ខេត្តស្ទឹងត្រែង ជាអ្នកទិញសេះសមុទ្រយកទៅត្រាំស្រា អ្នកស្រី នៅ ពី បានប្រាប់ថា មានអ្នកណែនាំអ្នកស្រីឱ្យទិញសេះសមុទ្រនៅផ្សារអូរឫស្សី ដើម្បីយកទៅត្រាំស្រាដោយលាយជាមួយផ្កាយសមុទ្រ សត្វអាញី ទឹកឃ្មុំ ពោះប្រមា ផឹកដើម្បីព្យាបាលជំងឺឈឺជង្គង់និងធ្វើឱ្យស្រួលក្នុងខ្លួន។
អ្នកស្រី នៅ ពី បានលើកសរសើរពីគុណសម្បត្តិនៃការប្រើប្រាស់ឱសថដែលផ្សំពីសេះសមុទ្រនេះថា៖ «មុនពេលហូប ខ្ញុំមានអារម្ភធ្ងន់ខ្លួន ទ្រីទ្រាក។ ខ្ញុំឡើងប្រហែល៧០គីឡូជាង អញ្ចឹងទៅវាឈឺជង្គង់ ពេលអង្គុយចុះបត់ជើង ដល់ពេលងើបឡើងទាល់តែតោង មិនអញ្ចឹង ងើបអត់រួចទេ។ ឥលូវវាបាត់ហើយ ខ្ញុំហូបតែម្តងជា»។
អ្នកទិញវ័យ៤៨ឆ្នាំរូបនេះ បានប្រាប់ពីតម្លៃថា៖ «អាហ្នឹងថ្លៃ [សេះសមុទ្រ] តូចៗហ្នឹង គេទារ១ម៉ឺន ដល់ពេលទិញដប់ គេទារ៦ទៅ៧ម៉ឺន […] និយាយទៅ គេអត់ជឿយើង [ប្រសិទ្ធភាពសត្វសមុទ្រ] ហើយវាថ្លៃទៀត»។
នៅពេលសួរអ្នកស្រី ថាតើអ្នកស្រីមានដឹងថាការទិញលក់ត្រីសេះខុសច្បាប់ឬទេ? អ្នកស្រីឆ្លើយថា៖ «អត់ដឹងផង! ប៉ុន្តែឃើញគេខ្ចប់! នៅពេលសួររក គេយកមកឱ្យ ក៏ប៉ុន្តែឃើញគេដាក់តាំងនៅក្រៅដែរហ្នឹង។ […] កន្លែងនៅអូរឫស្សីហ្នឹង ម៉ាជួរផ្ទះថ្មជិតផ្សារអូរឫស្សីហ្នឹង អូនឯងទៅដល់ហ្នឹង សួរគេថា ម្តុំលក់ថ្នាំខ្មែរទៅ! គេប្រាប់ហើយ គេលក់សុទ្ធតែថ្នាំខ្មែរគ្រប់មុខ មានតាំងពីផ្កាយសមុទ្រ សេះសមុទ្រ សុទ្ធតែថ្នាំខ្មែរ សួរអីក៏មានដែរ។»
តាមការសិក្សាពីស្ថានភាពសេះសមុទ្ររបស់អង្គការអភិរក្សសមុទ្រកម្ពុជា (MCC) នៅស្រុកស្ទឹងហាវ ខេត្តព្រះសីហនុ កាលពីឆ្នាំ២០១៨ បានរកឃើញថា អ្នកនេសាទបានយកសេះសមុទ្រទៅបរិភោគ ធ្វើថ្នាំ គ្រឿងអនុស្សាវរីយ៍ និងយកទៅលក់ឱ្យឈ្មួញកណ្តាលក្នុងស្រុក។
ឈ្មួញកណ្តាលបានយកសេះសមុទ្រទាំងនោះទៅលក់បន្តឱ្យឈ្មួញជាជនជាតិវៀតណាម និងឈ្មួញជាជនជាតិចិន ដើម្បីធ្វើជាសារធាតុផ្សំសម្រាប់ថ្នាំបុរាណនិងថ្នាំចិនសែ។ ការជួញដូរសេះសមុទ្រ ត្រូវបានធ្វើឡើងដោយបើកចំហ។
ទំព័រហ្វេសប៊ុកឈ្មោះ Bird Nest Elrich កាលពីថ្ងៃទី១១ ខែកុម្ភៈ នៅម៉ោង៥និង៣៣នាទី បានផ្សាយផ្ទាល់ពីការលក់សេះសមុទ្រ ដែលនៅក្នុងវីដេអូមានសំឡេងមនុស្សស្រីនិយាយថា៖
«សេះសមុទ្រ អានេះអាស្ងួត អានេះអាស្រស់»។
នៅពេលដែលអ្នកសារព័ត៌មាន វីអូឌី ទាក់ទងសាកសួរពីម្ចាស់ទំព័រហ្វេសប៊ុកនោះ បានប្រាប់ថាសេះសមុទ្រមួយក្បាលមានតម្លៃពី៤ដុល្លារទៅ៥ដុល្លារ ហើយថា បើនៅក្នុងកន្លែងថ្នាំចិនសែ គេលក់មួយជិត១០ដុល្លារ។
អ្នកលក់ដដែលនោះបានប្រាប់ថា បើលក់ស្ងួតវិញ គឺតម្លៃចន្លោះពី ១៥០ដុល្លារ ទៅ ១៧០ដុល្លារ ក្នុងមួយខាំ ស្មើនឹងប្រមាណ ១ ៥០០ដុល្លារ ទៅ ១ ៧០០ដុល្លា ក្នុងមួយគីឡូក្រាម វាអាស្រ័យទៅតាមតម្លៃទីផ្សារផងដែរ។ គាត់និយាយថា នៅក្នុងមួយខែ គាត់អាចប្រមូលទិញពីអ្នកនេសាទបានពី១គីឡូក្រាមទៅ២គីឡូក្រាម។
នៅពេលដែលសួរគាត់ថា តើវាខុសច្បាប់នៅក្នុងការទិញលក់សត្វសេះសមុទ្រនេះឬទេ? គាត់បានប្រាប់ថា៖
«គេមិនមែណមិនឱ្យលក់ណា! គេឱ្យលក់តើបង! ប៉ុន្តែមិនមានអីវ៉ាន់លក់ផង មិនមែនគេមិនឱ្យលក់ទេ អីវ៉ាន់កម្រ តែវាខ្សត់ រាល់ដងខ្ញុំលក់មួយ៦ដុល្លារ»។
ហ្វេសប៊ុកមួយទៀតដែលមានឈ្មោះថា Cambolove បានបង្ហោះវីដេអូ កាលពីថ្ងៃទី២ ខែមេសា ថាសេះសមុទ្រជាត្រីម្យ៉ាងដែលរស់នៅក្នុងសមុទ្រ ជាត្រីកម្រ ហើយក៏ជាឱសថបុរាណដ៏មានអត្ថប្រយោជន៍ផងដែរ។ ម្ចាស់គណនីហ្វេសប៊ុកដដែល ក៏បាននិយាយរៀបរាប់ប្រាប់ពីរបៀបប្រើប្រាស់សេះសមុទ្រក្នុងការព្យាបាលជំងឺមួយចំនួនតាមរយៈវីដេអូនោះដែរ។
អ្នកបង្ហោះនោះបាននិយាយរៀបរាប់ថា៖ «ត្រីសេះ [សេះសមុទ្រ] នេះ គេមិនយកទៅបរិភោគនោះទេ គេច្រើនតែយកវាទៅហាលឱ្យក្រៀម ហើយយកទៅត្រាំស្រាហូប សម្រាប់ចាស់ៗ ដើម្បីបំបាត់ការឈឺចាប់សន្លាក់ដៃជើង និយាយឱ្យចំ គឺឈឺឆ្អឹង។ ហើយមួយវិញទៀត គេយកត្រីនេះទៅហាលឱ្យក្រៀម ហើយបុកវាឱ្យម៉ត់លាយជាមួយនឹងទឹកដូងញុំា សម្រាប់មនុស្សដែលមានអាការ ក្អក រលាកផ្លូវដង្ហើម ជាដើម»។
នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការអភិរក្សសមុទ្រកម្ពុជា កញ្ញា រចនា បានបង្ហាញការព្រួយបារម្ភថា បើមនុស្សកាន់តែមាននិន្នាការក្នុងការទិញសេះសមុទ្រយកទៅធ្វើជាឱសថបែបនេះ នឹងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់កាន់តែខ្លាំងដល់សេះសមុទ្រ ដោយសារតម្រូវការទីផ្សារកើនឡើង។
កញ្ញាថា៖ «បើសម្រាប់គ្នាគាត់១០០នាក់ គាត់គិតថា អញត្រូវតែផឹក អញត្រូវតែសុខភាពល្អម្នាក់ឯង អញ្ចឹងគាត់ចុះជ្រមុជយកពពួកអស់ហ្នឹងសម្រាប់តែខ្លួនឯង។ តែបើគាត់មើលឃើញថា គាត់ចង់ឱ្យកូនគាត់មើលឃើញអាហ្នឹងដែរ អាហ្នឹងគាត់មានគោលដៅផ្សេងទៀត។ […] សម្រាប់មនុស្សចាស់ គាត់នៅតែគិតថា ពពួកហ្នឹងវាជាថ្នាំជួយព្យាបាលជំងឺ អញ្ចឹងគាត់គិតថា អ្វីដែលគាត់ធ្វើ វាអត់ខុសទេ ប៉ុន្តែការផ្សព្វផ្សាយនិយាយពីច្បាប់វិញ គឺវាអត់ទាន់ធំទូលំទូលាយឱ្យគ្រប់គ្នាដឹងពីបញ្ហាមួយហ្នឹងទេ។ អញ្ចឹងខ្ញុំយល់ថា សំខាន់យើងស្រឡាញ់វា យើងចង់ការពារវា បើយើងមានគោលគំនិតចង់ការពារវា អញ្ចឹងវានឹងមាននិរន្តរភាពទៅមុខទៀតរហូត»។
សារៈសំខាន់របស់សេះសមុទ្រ
ជីវវិទូប្រើសេះសមុទ្រជាសូចនាករ ដើម្បីសិក្សាពីបម្រែបម្រួលបរិស្ថានក្នុងសមុទ្រ ដោយសារវាជាសត្វដែលងាយរងគ្រោះមួយក្នុងសមុទ្រ។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់អ្នកសម្របសម្រួលរបស់អង្គការអភិរក្សសមុទ្រកម្ពុជា (MCC) លោក អាមិក ហៃសួនឺ។
លោក អាមិក ហៃសួនឺ បានឱ្យដឹងថា៖ «យើងជ្រើសយកសេះសមុទ្រ ដើម្បីសិក្សាពីគុណភាពទឹក ប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី ជីវចម្រុះ និងអ្វីគ្រប់យ៉ាងក្នុងសមុទ្រ ព្រោះបើមានបម្រែបម្រួលអវិជ្ជមានក្នុងបាតសមុទ្រ វាងាយនឹងប៉ះពាល់ដល់ត្រីសេះភ្លាម»។
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការអភិរក្សសមុទ្រ កញ្ញា រចនា មានប្រសាសន៍ថា សេះសមុទ្ររស់នៅក្នុងតំបន់ផ្កាថ្ម តំបន់ស្មៅសមុទ្ រដោយសម្របខ្លួនទៅតាមមជ្ឈដ្ឋានជុំវិញខ្លួន ករណីសេះសមុទ្របាត់បង់កាន់តែច្រើន វានឹងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់បរិស្ថានសមុទ្រជាខ្លាំង ព្រោះថា សេះសមុទ្រជាសត្វដែលស៊ីពពួកប្លង់តុង។ កញ្ញាថា កាលណាប្លង់តុងទាំងនោះគ្មានសត្វសេះសមុទ្រស៊ី ពេលវាងាប់ នឹងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់គុណភាពទឹកសមុទ្រ។
កញ្ញា រចនា បានលើកជានិទស្សន៍ថា៖ «វានឹងដូចករណីឆ្នាំ២០១៦ កាលខែចូលឆ្នាំ នៅកែបហ្នឹង វាកើតជំងឺអីផ្សេងៗ ដូចជា អាល់គីប្លូម ទឹកឡើងពណ៌បៃតងដោយសារជាតិអាល់គីច្រើន ដោយសារតែពពួកប្លង់តុង វាងាប់ច្រើន។ បម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ និងកម្ដៅថ្ងៃមកខ្លាំង អញ្ចឹងវាធ្វើឱ្យពពួកអាលគី និងប្លង់តុងដែលសេះសមុទ្រស៊ី វាកើតឡើងច្រើន ហើយងាប់ វាអាចធ្វើឱ្យមានជាតិពុលទៅពពួកត្រី ហើយនៅពេលដែលយើងញុំាត្រីហ្នឹងទៅ វាធ្វើឱ្យមានវីរុសក្នុងខ្លួនយើង»។
អន្តរាគមន៍អង្គការអភិរក្សសមុទ្រកម្ពុជា និងអាជ្ញាធរ
អង្គការអភិរក្សសមុទ្រកម្ពុជា (MCC) ទទួលបានសិទ្ធិពីរដ្ឋាភិបាលក្នុងការគ្រប់គ្រងនិងអភិរក្សកោះអាចម៍សេះ នៅឆ្នាំ២០១៨ ទៅលើផ្ទៃសមុទ្រទំហំ ១ម៉ឺន៤ពាន់ហិកតា។
អង្គការអភិរក្សសមុទ្រកម្ពុជា បាននិងកំពុងដាក់ប្រអប់ថ្មសិប្បនិម្មិតក្នុងតំបន់គ្រប់គ្រងជលផលសមុទ្រប្រជុំកោះទន្សាយ និងកោះពោធិ៍ ខេត្តកែប ចំនួន១៨០កន្លែង។ ការទំលាក់ថ្មសិប្បនិម្មិត គឺដើម្បីជួយការពារជីវចម្រុះនានាឱ្យកើតឡើងវិញ និងជាជម្រកសុវត្ថិភាពដែលអាចការពារពីការនេសាទខុសច្បាប់ផ្សេងៗ។
កញ្ញា រចនា បានឱ្យដឹងថា៖ «ការនេសាទខុសច្បាប់ គឺនៅតែមានច្រើន ក៏ប៉ុន្តែនៅតំបន់អភិរក្សរបស់ពួកយើង គឺអត់មានច្រើនទៀតទេ ប៉ុន្តែនៅមានតំបន់ក្រៅ ដូចជា កោះពោធិ៍ កោះទន្សាយ ឬកោះត្បាល់។ ភាគច្រើនគឺមកពេលថ្ងៃឬនៅពេលយប់ដែលមានភ្លៀងច្រើន គឺពួកគាត់នៅតែលួចចូលមកអញ្ចឹង»។
MCC បានផ្តល់អនុសាសន៍ថា ដើម្បីកុំឱ្យចំនួនសេះសមុទ្រមានការថយចុះនៅពេលអនាគត ភាគីពាក់ព័ន្ធគប្បីបង្កើនការអប់រំផ្សព្វផ្សាយអំពីកត្តាគំរាមកំហែង និងការអភិរក្សសេះសមុទ្រ ទៅកាន់ប្រជាជននៅតាមតំបន់ឆ្នេរ ធ្វើស្លាកសញ្ញាបិទផ្សព្វផ្សាយអំពីតួនាទីនិងអត្ថប្រយោជន៍សេះសមុទ្រក្នុងប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី ចូលរួមកាត់បន្ថយការលក់ដូរ ជាពិសេសគួរបង្កើននិងអនុវត្តច្បាប់ទាក់ទងនឹងការប្រើប្រាស់ឧបករណ៍នេសាទ ការកំណត់ទំហំក្រឡា ការកំណត់ជម្រៅនៃការនេសាទ ការកំណត់ចំនួននៃការទិញលក់ និងនាំចេញរបស់សេះសមុទ្រឱ្យបានច្បាស់លាស់។
ជាងនេះទៅទៀត គួរមានការសិក្សាបន្ថែមពីការគំរាមកំហែង ការជួញដូរ ការប្រើប្រាស់ និងទីជម្រកសេះសមុទ្រ ការបន្តការសិក្សាស្រាវជ្រាវបន្ថែម ការកំណត់ដែនអភិរក្ស ដែនការពារឱ្យបានជាក់លាក់និងច្រើនជាងមុន។
នាយរងខណ្ឌរដ្ឋបាលជលផលខេត្តកែប លោក ផល្លា បានឱ្យដឹងថា ខណ្ឌរដ្ឋបាលខេត្តបានផ្សព្វផ្សាយច្រើនរួចហើយ ជុំវិញការនេសាទខុសច្បាប់ ក៏ដូចជាការនេសាទសេះសមុទ្រនេះ។ ទោះជាយ៉ាងណា លោកទទួលស្គាល់ថា ការយល់ដឹងរបស់ពលរដ្ឋនេសាទនៅមានកម្រិតនៅឡើយ ហើយការអនុវត្តវិធានការច្បាប់ក៏មានការយោគយល់ច្រើនផងដែរ ។
ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ លោកថា ការនេសាទនិងការទិញដូរសេះសមុទ្រ ស្ថិតក្នុងទ្រង់ទ្រាយតូចតែប៉ុណ្ណោះ។
លោកបានថ្លែងថា៖ «អញ្ចឹងការយល់ដឹងរបស់គាត់នៅសល់៥០ភាគរយម្នាក់ ព្រោះអីអាហ្នឹងពាក់ព័ន្ធនឹងតម្លៃទីផ្សារផង។ ខ្ញុំស្វែងរកអ្នកប្រមូលទិញដែរ ឱ្យតែឃើញ។ […] អត់ដែលចាប់បានទេ ព្រោះអីវាមិនមែនទ្រង់ទ្រាយធំ មិនដែលឃើញមានអ្នកទិញទ្រង់ទ្រាយធំ ឃើញតែ១គ្រាប់ [សេះសមុទ្រ] ២គ្រាប់ ខ្ញុំចាប់បាន ក៏លែងវិញក៏មានដែរ។ ភាគច្រើនយើងដកហូតយកត្រីសេះហ្នឹងមក ហើយយើងណែនាំគាត់ បើឃើញចូលថ្ងៃក្រោយ លែងវាវិញ ព្រោះអីច្បាប់យើងចាត់ទុកថា វាកំពុងតែរងគ្រោះថ្នាក់»។
លោក ផល្លា បានបន្ថែមថា៖ «ភាគច្រើនតែកូនដៃ [អ្នកនេសាទជាកូនចៅគេ] ទេ ដែលលួច អញ្ចឹង វានៅតែមានការលួចនេសាទអញ្ចឹង កាលណាមានអ្នកទិញ វាត្រូវតែមានអ្នកលួចនេសាទ។ អញ្ចឹងយើងមានការលំបាកកន្លែងហ្នឹងបន្តិច អញ្ចឹងយើងត្រូវផ្សព្វផ្សាយដល់អ្នកដែលពាក់ព័ន្ធ»។
លោក ផល្លា បានក៏បានឱ្យដឹងថា បច្ចុប្បន្ន ខណ្ឌរដ្ឋបាលខេត្តក៏កំពុងជំរុញឱ្យប្រជានេសាទងាកមកចិញ្ចឹមត្រី ក្ដាម បង្កង ហើយអាជ្ញាធរក៏កំពុងរៀបចំយន្តការក្នុងតំបន់ការពារនៃដែនសមុទ្រក្នុងខេត្ត ដែលនឹងអាចប្រែក្លាយជាតំបន់ទេសចរណ៍ផងដែរនាពេលខាងមុខ។
លោកថា តាមរយៈការជំរុញទាំងនោះ ប្រជានេសាទនឹងមានមុខរបរ ហើយពួកគាត់នឹងចៀសឆ្ងាយពីការនេសាទខុសច្បាប់ទៀតផង។
លោកបាននិយាយបន្ថែមថា៖ «យើងបានកំណត់៤តំបន់សម្រាប់ការពារធនធានជលផលនៅក្នុងខេត្តកែបហ្នឹង មានដូចជា តំបន់សម្រាប់ក្តាមសេះពងកូន [Refugee Kdam Seh] តំបន់អភិរក្សផ្កាថ្ម តំបន់មុជទឹកកម្សាន្ត តំបន់ស្រាវជ្រាវបៃតងឬតំបន់ប្រើប្រាស់ច្រើនយ៉ាង។ តំបន់ប្រើប្រាស់ច្រើនយ៉ាងហ្នឹង អាចជាតំបន់នេសាទជាលក្ខណៈគ្រួសារ អាចជាតំបន់ទេសចរណ៍នៅប្រជុំកោះពោធិ៍ កោះទន្សាយ គ្របដណ្តប់ប្រហែលជាង១០កោះ»៕
ដោយ ហម ស្រីនិច
