ស្រុកសំបូរ ខេត្តក្រចេះ៖ លោក សាន ដែន តែងតែដើរចូលក្នុងព្រៃសហគមន៍ ដើម្បីរកចុងផ្តៅមកធ្វើជាបន្លែសឹងតែរៀងរាល់សប្តាហ៍។ លោកប្រាប់ថា កាលពីពាក់កណ្តាលខែវិច្ឆិកាកន្លងទៅនៅពេលដែលលោកដើរជិតដល់ច្រកចូលព្រៃសហគមន៍ លោកឮសំឡេងម៉ាស៊ីនអារឈើល្វើយៗចេញពីព្រៃនោះ។
លោក សាន ដែន អាយុ៤០ឆ្នាំ ជាអ្នកល្បាតព្រៃសហគមន៍«ប្រាសាទទឹកខ្មៅ» ក្នុងភូមិទន្សោងធ្លាក់ ឃុំកំពង់ចាម ស្រុកសំបូរ ខេត្តក្រចេះ និងអាស្រ័យអនុផលព្រៃឈើ ដូចជា ឃ្មុំ និងចុងផ្តៅ ជាង២០ឆ្នាំមកហើយ។
លោកលើកឡើងថា សកម្មភាពកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើនៅតែបន្តកើតមាន បើទោះបីជាប្រជាសហគមន៍ខិតខំទប់ស្កាត់យ៉ាងណាក៏ដោយ។ លោកបង្ហាញក្តីបារម្ភថា បើសកម្មភាពនេះនៅតែបន្ត នោះព្រៃឈើក្នុងសហគមន៍នឹងកាន់បាត់បង់ទៅៗ។
លោកនិយាយថា៖ «ទប់ស្កាត់ វាពិបាក! ខ្ញុំប្រធានក្រុមល្បាតម្នាក់ដែរ ប៉ុន្តែពេលយើងឡើងចូលមក វាស្ងាត់ម៉ាស៊ីនអស់ទៅ ពេលយើងចេញទៅវិញ អារធម្មតាទៅ។ មើលទៅឃើញតែល្អខាងក្រៅទេ ចូលក្នុងបានអ្នកគ្រូឯងបានដឹង។»
របាយការណ៍ចុងក្រោយបង្អស់របស់បណ្តាញសហគមន៍ព្រៃឡង់ចេញផ្សាយកាលពីដើមឆ្នាំ២០២០ បង្ហាញថា បទល្មើសកាប់ឈើបានកើនឡើង ជាពិសេសនៅជុំវិញរោងចក្រអារឈើរបស់ក្រុមហ៊ុន Think Biotech ដែលមានទីតាំងនៅភាគអាគ្នេយ៍នៃខេត្តក្រចេះ។
យោងតាមរបាយការណ៍របស់បណ្តាញសហគមន៍ព្រៃឡង់ សកម្មភាពបទល្មើសដែលបានរាយការណ៍ក្នុងឆ្នាំ២០១៨ មាន៣៩៥ករណី និង ៤៨៧ករណីក្នុងឆ្នាំ២០១៩។
ការសិក្សាមួយធ្វើឡើងដោយ កម្មវិធីអេកូឡូស៊ីនៃអង្គការ Jesuit Service Cambodia (JSC) សហការជាមួយបណ្តាញយុវជនកម្ពុជា (CYN) ផ្សាយនៅថ្ងៃទី១០ ខែសីហានេះ បានបង្ហាញថាព្រៃឈើជាង១០ម៉ឺនហិកតាបានបាត់បង់ក្នុងរយៈពេលជិត២០ឆ្នាំ គិតចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០០ដល់២០១៩ ដែល២៤ភាគរយស្ថិតក្នុងតំបន់ព្រៃឡង់ដែលត្រូវបានបម្លែងជាដីចម្ការ។
លោក សាន ដែន បន្ថែមថា៖ «អញ្ចឹងហើយ ក្នុងសហគមន៍កាន់តែយូរទៅ កាន់តែណាយទៅហើយ ណាយដោយឃ្លាត ពីព្រោះអី ជនល្មើសវាច្រើន អ្នកការពារវាតិច។ បើទៅរកគេ ខ្ញុំដើរទៅរកគេ[ឱ្យ]ចូលរួមថែរក្សាចេះ គេថា ទៅធ្វើអី បានប្រយោជន៍អី មានប្រយោជន៍អីដល់គេ។ ទៅអារឈើ បានមានប្រយោជន៍។»
លោក វ៉ន ត្រៃ អាយុ៤៣ឆ្នាំ សមាជិកក្រុមល្បាតព្រៃសហគមន៍«ប្រាសាទទឹកខ្មៅ»ម្នាក់ទៀតនិយាយថា ក្រុមល្បាតព្រៃទទួលបានប្រាក់ឧបត្ថម្ភបន្តិចបន្តួច ដូចជា ថ្លៃបាយ ថ្លៃសាំង ពេលដែលត្រូវចុះល្បាតប៉ុណ្ណោះ។ តែលោកនៅតែបន្តកិច្ចការពារព្រៃឈើនេះ ទោះជាការងារនេះមិនងាយស្រួលនិងមិនទទួលបានកម្រៃក៏ដោយ។
លោកប្រាប់ថា៖ «រឿងប៉ះពាល់ ចេះតែប៉ះហើយ។ ប៉ុន្តែចិត្តយើងអ្នកតស៊ូការពារព្រៃ ទោះគេប្រមាថមើលងាយយ៉ាងម៉េច ក៏យើងនៅតែធ្វើដែរ។ យើងចេះតែលួងលោមសមាជិកយើងទាំងអស់ថា យើងកុំឱ្យបាក់ទឹកចិត្តអី ធ្វើម្តេចយើងជាអ្នកការពារ ត្រូវតែមានហើយអាពាក្យសម្តីពីអ្នកបទល្មើសមក វាតែងតែប្រមាថយើងហើយ។»
លោកបន្ថែមថា៖ «មានអី! មានតែយើងចុះជួយល្បាតសហគមន៍យើងហ្នឹងឯង ដើម្បីដូចថាការពារព្រៃធនធានធម្មជាតិ ដើម្បីឱ្យវារស់ឱ្យបានគង់រង្ស ទោះបីវាអស់ ឱ្យវាអស់យឺត កុំឱ្យវាទៅគំហុកតែម្តងអញ្ចឹងណា៎!»
លោក វ៉ន ត្រៃ បន្តថា សព្វថ្ងៃសមាជិកល្បាតព្រៃសហគមន៍មានប្រមាណ៥០ទៅ៦០នាក់ ហើយពួកគេធ្វើការល្បាតព្រៃសហគមន៍ប្រាសាទទឹកខ្មៅ មួយខែបីដង ដោយឆ្លាស់វេនគ្នាយ៉ាងតិចម្តង១០នាក់។
ប្រជាពលរដ្ឋឃុំកំពង់ចាមម្នាក់ទៀត គឺលោក ឆន សុវណ្ណ អាយុ៤២ឆ្នាំ និងភរិយា រស់នៅជាមួយកូនៗបីនាក់នៅក្នុងផ្ទះឈើតាមដងទន្លេមេគង្គ ក្នុងស្រុកសំបូរ។ លោកធ្លាប់ជាអ្នកល្បាតព្រៃសហគមន៍ប្រាសាទទឹកខ្មៅម្នាក់ក្នុងឃុំកំពង់ចាម ស្រុកសំបូរ ខេត្តក្រចេះ។ ប៉ុន្តែលោកបានឈប់ពីការល្បាតព្រៃ ហើយមកធ្វើតែស្រែចម្ការនិងអាស្រ័យផលព្រៃឈើវិញ។
លោកនិយាយថា៖ «ពិបាកពេក ខ្ជិល ឈប់ទៅ! មិនដឹងណាណីផង អើយពិបាកណាស់។ បើយើងការពារទាល់តែយើងការពារទាំងអស់គ្នា បើយើងអត់ជួយការពារទាំងអស់គ្នាធ្វើម៉េច។ អ្នកណារកបានៗ អ្នកណារកមិនបាន អត់ហ្នឹងណា»។
ទោះយ៉ាងណា លោកនៅតែបារម្ភអំពីសកម្មភាពបទល្មើសដែលនៅតែបន្តនេះ។
លោក សុវណ្ណ បន្ថែមថា៖ «បារម្ភតែអស់ពីព្រៃឈើហ្នឹងទៅ អនុផលទាំងអស់ហ្នឹងក៏វាអស់ដែរមានអីនៅ? ធនធានធម្មជាតិវាអស់ទាំងអស់ហ្នឹង។ បើនៅព្រៃឈើហ្នឹងទៅ វាអាច នៅវានៅមួយចប់ អាចនៅជម្រកសត្វជម្រកអីបាន។ បើថាអស់ឈើអស់ហើយ ហើយឈើឥលូវៗកាន់តែលឿនទៅលឿនទៅហើយ។»
ព្រៃសហគមន៍ប្រាសាទទឹកខ្មៅ មានទំហំប្រមាណ ៥ ៦៦៥ ហិកតា ដែលជាផ្នែកមួយនៃព្រៃឡង់ដែលមានទំហំជិត ៥០០ ០០០ ហិកតា លាតសន្ធឹងលើខេត្តចំនួនបួន ដែលរួមមាន ខេត្តកំពង់ធំ ក្រចេះ ស្ទឹងត្រែង និងព្រះវិហារភាគខាងលិចទន្លេមេគង្គក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ជនជាតិភាគតិចគួយជាង ២៥០ ០០០នាក់ កំពុងរស់នៅជុំវិញព្រៃឡង់ក្នុង ៣៤០ភូមិ ក្នុងខេត្តទាំងបួន។ នេះយោងតាមបណ្តាញសហគមន៍ព្រៃឡង់។
ប្រជាជនខ្មែរដែលរស់នៅក្បែរតំបន់ព្រៃឡង់និងព្រៃសហគមន៍នេះ ពឹងលើអនុផលព្រៃឈើដែលមានដូចជា ដើមឈើនិងរុក្ខជាតិ៥៣០ប្រភេទ និងពូជសត្វព្រៃ៣៩៣ប្រភេទ ដើម្បីទទួលចំណូលបន្ថែមពីលើការធ្វើស្រែដែលជាប្រភពចំណូលចម្បង។
អ្នកគ្រប់គ្រងកម្មវិធីស្រាវជ្រាវនិងតស៊ូមតិនៃបណ្តាញយុវជនកម្ពុជា លោក ស ម៉ូរី និយាយថា ការអនុវត្តច្បាប់ព្រៃឈើនៅកម្ពុជានៅមានកម្សោយ ដែលជាហេតុបណ្តាលឱ្យបទល្មើសកាប់ឈើខុសច្បាប់មិនមានការថយចុះឡើយ។
លោកនិយាយថា៖ «ដោយសារតែអ្នកដែលរកស៊ី អ្នកដែលប្រមូលទិញ អ្នកដែលបើកដេប៉ូឈើហ្នឹង សុទ្ធតែជាអ្នកមានទ្រព្យសម្បត្តិ។ អ៊ីចឹងយើងឃើញថា ការអនុវត្តច្បាប់មិនមានប្រសិទ្ធភាពទេ ហើយស្ថានភាពបទល្មើសមិនមានការថយចុះទេ»។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងបរិស្ថាន លោក នេត្រ ភក្ត្រា និយាយថា រហូតមកដល់ខែនេះ លោកមិនទាន់មានរបាយការណ៍ចុងក្រោយស្តីពីបទល្មើសកាប់ព្រៃក្នុងតំបន់ព្រៃឡង់ឡើយ។
លោកបាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំអត់ទាន់មានរបាយការណ៍ជារួមពាក់ព័ន្ធជាមួយបញ្ហាហ្នឹងទេក្នុងរយៈពេលចុងក្រោយ។ អញ្ចឹងខ្ញុំអត់អាចឆ្លើយបានថា តើវាកើនឡើងឬថយចុះនៅឡើយទេ។»
ក្រសួងបរិស្ថានឱ្យដឹងថា បច្ចុប្បន្ន មានមន្ត្រីឧទ្យានុរក្ស៨៤នាក់បានឈរជើងការពារ និងមានសហគមន៍តំបន់ការពារធម្មជាតិចំនួន១៩ នៅក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃព្រៃឡង់ ដែលបានចូលរួមសហការចុះល្បាតជាមួយមន្ត្រីឧទ្យានុរក្ស៕
ដោយ៖ ទុំ ម្លិះ
