គណបក្សសង្រ្គោះជាតិ ត្រូវបានសាធារណជនជាតិនិងអន្តរជាតិ សន្មតថា ជាបក្សប្រឆាំងធំជាងគេនៅកម្ពុជា មុនបក្សនេះត្រូវបានតុលាការកំពូលសម្រេចរំលាយទាំងស្រុងកាលពីចុងឆ្នាំ២០១៧ ហើយមកទល់ពេលនេះនៅមិនទាន់មានបក្សប្រឆាំងធំណាមួយអាចជំនួសបក្សនេះបាននៅឡើយទេ។
ការចាប់ប្រធានអតីតគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក កឹម សុខា ដាក់ពន្ធនាគារ ហើយរំលាយគណបក្សប្រឆាំងដែលមានអ្នកគាំទ្រប្រមាណពាក់កណ្តាលប្រទេសនោះ ត្រូវបានក្រុមអ្នកតាមដានចាត់ទុកថា ជាព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្តិសាស្ត្រដំបូងគេ ដែលបានកើតឡើងចាប់តាំងពីមានកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសឆ្នាំ១៩៩១មក។
ជាង៣ឆ្នាំមកនេះ វិបត្តិនយោបាយនៅកម្ពុជា នៅតែពុំទាន់អាចរកច្រកចេញបាននៅឡើយ ត្បិតអតីតបក្សប្រឆាំងធំមួយនេះនៅមិនទាន់មានជីវិតរស់ឡើងវិញនៅឡើយ ហើយបក្សប្រឆាំងដែលមានកម្លាំងអ្នកគាំទ្រប្រហាក់ប្រហែលអតីតគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ ក៏នៅមិនទាន់លេចចេញជារូបរាងនោះដែរ។
លើសពីនេះ សំណុំរឿងក្តីក្តាំអតីតប្រធានគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ លោក កឹម សុខា និងអតីតសហប្រធានបក្សនេះមួយរូបទៀតគឺលោក សម រង្ស៊ី ព្រមទាំងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់គណបក្សនេះមួយចំនួនផង កំពុងស្ថិតនៅក្នុងដៃតុលាការនៅឡើយ ហើយសំណុំរឿងខ្លះតុលាការក៏បានកាត់ទោសហើយដែរ។
នៅវិមានសន្តិភាព កាលពីថ្ងៃទី២២ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៦ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានប្រកាសថា លោកនឹងមិនចុះហត្ថលេខាស្នើលើកលែងទោសឱ្យប្រធានអតីតគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ លោក សម រង្ស៊ី ទៀតឡើយ ព្រោះលោក សម រង្ស៊ី បានប្រមាថគ្រួសារលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ដោយថា ភរិយានិងកូនប្រុសច្បងលោក ហ៊ុន សែន ជាប្រពន្ធនិងកូនមេដឹកនាំវៀតណាម ឡេដឹកថ។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានបញ្ជាក់ថា៖ «ខ្ញុំនឹងមិនចុះហត្ថលេខាស្នើលើកលែងទោសឱ្យប្រធានគណបក្សប្រឆាំង លោក សម រង្ស៊ី ដែលបានប្រមាថធ្ងន់ធ្ងរដល់ខ្ញុំនិងគ្រួសារខ្ញុំឡើយ។ ការប្រមាថកន្លងមកនេះ មិនមែនត្រូវធ្វើការប៉ះប៉ូវតូចនោះទេ»។
៣ឆ្នាំក្រោយមក ពោលគឺនៅខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៩ ប្រមុខរដ្ឋាភិបាល និងជាប្រមុខគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក ហ៊ុន សែន បានប្រកាសជាថ្មីទៀតថា លោកនឹងមិនចុះហត្ថលេខាស្នើថ្វាយព្រះមហាក្សត្រ ដើម្បីលើកលែងទោសដល់លោក សម រង្ស៊ី ជាដាច់ខាត។
ដោយឡែក ករណីលោក កឹម សុខា វិញ ក្នុងកិច្ចប្រជុំគណៈរដ្ឋមន្ត្រី កាលពីខែឧសភា ឆ្នាំ២០២០ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានលើកឡើងថា សំណុំរឿងអតីតមេបក្សប្រឆាំងរូបនេះអាចនឹងពន្យារពេលរហូតដល់ឆ្នាំ២០២៤ ពោលគឺក្រោយការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ឆ្នាំ២០២២ និងបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០២៣ ត្រូវបានបញ្ចប់។
បន្ថែមពីនេះ កាលពីថ្ងៃទី២៥ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២០ ថ្លែងក្នុងពិធីសំណេះសំណាលជាមួយក្រុមមេធាវីស្ម័គ្រចិត្តរបស់ខ្លួន នៅវិមានសន្តិភាព លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បញ្ជាក់ថា អ្នកនយោបាយរូបណាដែលពាក់ព័ន្ធផ្លូវច្បាប់ ត្រូវធ្វើតាមច្បាប់ឱ្យបានចប់សព្វគ្រប់ មុននឹងចរចារឿងនយោបាយ ដោយមិនអាចចរចានយោបាយមុនអនុវត្តច្បាប់បានឡើយ។
យ៉ាងនេះក្តី ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលរូបនេះក៏ធ្លាប់បង្ហើបពីលទ្ធភាពបង្កើតគណបក្សប្រឆាំងថ្មី ដើម្បីចូលរួមប្រកួតប្រជែងក្នុងការបោះឆ្នោតខាងមុខ ដោយលោកបញ្ជាក់ជាច្រើនដងហើយថា អតីតគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ នឹងមិនអាចរស់ឡើងវិញជាដាច់ខាត។
សំណួរត្រង់ថា តើរយៈពេលប្រមាណ១ឆ្នាំសម្រាប់ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ឆ្នាំ២០២២ និងរយៈប្រមាណ២ឆ្នាំសម្រាប់ការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០២៣ នឹងអាចមានគណបក្សប្រឆាំងធំមួយជំនួសអតីតគណបក្សសង្រ្គោះជាតិដែរឬទេ?
ប្រធានចលនានិស្សិតដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ (SMD) ដែលមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក លោក ទូច វិបុល កត់សម្គាល់ថា ស្ថានភាពនយោបាយនៅកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន គណបក្សកាន់អំណាចគ្រប់គ្រងទាំងគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) ហើយបណ្តុះបណ្តាលមន្ត្រីឃុំ-សង្កាត់របស់ខ្លួនក្នុងកិច្ចការបោះឆ្នោតបានកាន់តែប្រសើរ។ ជារួម លោកថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានត្រៀមខ្លួនកាន់តែល្អប្រសើរ។
ដោយឡែក អតីតគណបក្សសង្គ្រោះជាតិវិញ លោកមើលឃើញថា បានខកខានសកម្មភាពពង្រឹងមន្ត្រីថ្នាក់មូលដ្ឋាន ដើម្បីត្រៀមខ្លួនក្នុងការចូលរួមបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា ហើយថ្នាក់ដឹកនាំនៅមានបញ្ហាច្រើនជាមួយគ្នាថែមទៀត។
ចំពោះលទ្ធភាពថា តើអតីតគណបក្សសង្រ្គោះជាតិអាចវិលមកចូលរួមសង្វ្រៀនប្រកួតប្រជែងនយោបាយនៅកម្ពុជាវិញបានទេនៅក្នុងការបោះឆ្នោតខាងមុខនោះ លោក ទូច វិបុល យល់ថា មិនមានឡើយ ប៉ុន្តែប្រសិនមានការសម្របសម្រួលនយោបាយ នោះគណបក្សប្រឆាំងថ្មីមួយអាចនឹងកើតមានទ្បើង បើទោះបីជាបក្សថ្មីនេះស្ថិតនៅក្នុងភាពងងឹតក៏ដោយ។
លោក ទូច វិបុល បន្ថែមថា៖ «លទ្ធភាពកើតទ្បើងគណបក្សប្រឆាំងថ្មីមួយ គឺស្ថិតនៅក្នុងសភាពងងឹតនៅទ្បើយ។ ប៉ុន្តែប្រសិនកើតមានទ្បើង កម្លាំងពលរដ្ឋគាំទ្រគណបក្សប្រឆាំងថ្មីមួយនៅតែខ្លាំង ប្រសិនមានអតីតមេដឹកនាំគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ចូលរួមដឹកនាំទ្បើងវិញ»។
ស្រដៀងគ្នានេះ អ្នកវិភាគនយោបាយដែលមានមូលដ្ឋាននៅប្រទេសហ្វាំងឡង់ លោក គឹម សុខ មានប្រសាសន៍ថា ចំណុចគន្លឹះសំខាន់នៃការបង្កើតគណបក្សប្រឆាំងធំមួយនឹងអាចកើតមាន អាស្រ័យលើក្រុមលោក សម រង្ស៊ី និងលោក កឹម សុខា ពិសេសអតីតមេបក្សប្រឆាំងទាំងពីររូបត្រូវរ៉ូវគ្នាដោយសម្ងាត់ឬអត់។
លោកថា បើអ្នកទាំងពីរគ្មានការយល់ចិត្តគ្នាដោយសម្ងាត់ទេ បក្សប្រឆាំងដែលមានកម្លាំងខ្លាំងសម្រាប់ចូលរួមការបោះឆ្នោតខាងមុខនៅកម្ពុជាក៏គ្មានដែរ ខណៈឈ្មោះបក្សសង្រ្គោះជាតិ ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលបច្ចុប្បន្នផាត់ចេញទៅហើយ។
លោក គឹម សុខ មានប្រសាសន៍ថា៖ «ចំណែកឈ្មោះគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ លោក ហ៊ុន សែន ខ្ទាស់ជាប់ហើយ។ សេចក្តីសង្ឃឹមអំពីការបន្ធូររបស់លោក ហ៊ុន សែន ទំនងជាមិនអាចកើតឡើងងាយៗទេ។ បើថាគណបក្សដែលត្រូវបង្កើតឡើងពីក្រុមអ្នកនយោបាយដែលចេញពីគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ ទៅបង្កើតជាបក្សថ្មីៗក្នុងកម្លាំងនយោបាយជាចម្រៀកៗ ប្រាកដជាមាន »។
គិតចាប់តាំងពីការរំលាយអតីតគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ នៅខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧ ដោយតុលាការកំពូលកម្ពុជាមក មានអតីតមន្ត្រីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ចំនួន២២នាក់ក្នុងចំណោម១១៨នាក់ដែលជាប់បម្រាមធ្វើនយោបាយរយៈពេល៥ឆ្នាំនោះ បានស្នើសុំសិទ្ធិធ្វើនយោបាយឡើងវិញ ហើយពួកគេទាំងនោះក៏ទទួលបានសិទ្ធិធ្វើនយោបាយឡើងវិញដែរ ក្នុងនោះរួមមាន ក្រុមមនុស្សដែលស្និទ្ធជាមួយលោក សម រង្ស៊ី និងក្រុមអ្នកស្និទ្ធជាមួយលោក កឹម សុខា ផងដែរ។
បន្ទាប់ពីទទួលបានសិទ្ធិធ្វើនយោបាយរួចមក មានអតីតមន្ត្រីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិមួយចំនួនបានទៅបង្កើតគណបក្សថ្មី ហើយមន្ត្រីខ្លះទៀតបានចុះចូលជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងមួយចំនួនទៀតនៅរក្សាភាពស្ងប់ស្ងាត់នៅឡើយ។
ក្រសួងមហាផ្ទៃ ធ្លាប់បានបញ្ជាក់ថា មកទល់ពេលបច្ចុប្បន្ន គណបក្សនយោបាយដែលបានចុះបញ្ជីស្របច្បាប់គឺមានចំនួន៣៩គណបក្ស។
អ្នកស្រាវជ្រាវការអភិវឌ្ឍសង្គម លោកបណ្ឌិត សេង សារី មានប្រសាសន៍ថា ចាប់តាំងពីអតីតគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ ត្រូវបានតុលាការកំពូលរំលាយកាលពីចុងឆ្នាំ២០១៧ មកទល់ពេលបច្ចុប្បន្ន លោកនៅមិនទាន់ឃើញមានគណបក្សណាមួយ ដែលមានកម្លាំងអ្នកគាំទ្រប្រហាក់ប្រហែលអតីតគណបក្សប្រឆាំងមួយនេះទេ។
លោកបន្តថា មានមូលហេតុមួយចំនួនដែលធ្វើឱ្យគណបក្សតូចៗបង្កើតឡើងនៅមិនទាន់អាចមានកម្លាំងគាំទ្រដូចគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ ដោយសារការបង្កើតបក្សថ្មីខ្លះចេញពីចរន្តរបស់អតីតគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ម៉្យាងគោលនយោបាយរបស់បក្សតូចៗទាំងនោះពុំសូវមានការទាក់ទាញពលរដ្ឋ។ បញ្ហានេះ លោកថា ជារឿងពិបាកសម្រាប់បក្សតូចឬបក្សថ្មីទាំងនោះក្នុងការពង្រីកខ្លួនឱ្យស្មើអតីតគណបក្សប្រឆាំងក្នុងរយៈពេលខ្លីសម្រាប់ការបោះឆ្នោតខាងមុខ។
យ៉ាងណាក៏ដោយ លោកបណ្ឌិត សេង សារី មើលឃើញថា លទ្ធភាពបង្កើតបក្សថ្មីដែលគាំទ្រដោយអតីតមេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងអាចកើតឡើង ហើយអាចនឹងទំនងជាគណបក្សភ្លើងទៀនរបស់លោក សម រង្ស៊ី តែម្តង។
ចំណែកលទ្ធភាពនៃការចរចានយោបាយ ដើម្បីឱ្យអតីតបក្សប្រឆាំងរស់ឡើងវិញ លោកថា ក៏អាចកើតមានខ្លះដែរ។
លោកបានថ្លែងថា៖ «ទោះបីយ៉ាងណាក៏ដោយ ខ្ញុំមើលឃើញថា អាចនឹងមានចរន្តគណបក្សដែលមានការគាំទ្រដោយឥស្សរជនសង្រ្គោះជាតិអីជាដើម ឬក៏អាចគណបក្សសង្រ្គោះជាតិអាចត្រឡប់មកវិញ ក្នុងករណីមានកិច្ចចរចានយោបាយរវាងគណបក្សកាន់អំណាច និងគណបក្សប្រឆាំង។ ព្រោះកន្លងមកយើងឃើញថា ជាបទពិសោធន៍ឬជាប្រវត្តិនយោបាយថ្មីៗនេះ គឺតែងតែមានការសម្របសម្រួលមុនការបោះឆ្នោតមកដល់ ជាពិសេសមុនការបោះឆ្នោតសកលឬការបោះឆ្នោតជាតិហ្នឹងឯង»។
បណ្ឌិត សេង សារី មើលឃើញថា សេណារីយ៉ូមួយទៀត គឺកម្ពុជាក៏អាចរៀបចំការបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ២០២២ និង២០២៣ ដោយផាត់ចោលបក្សប្រឆាំងដែលមានការគាំទ្រប្រហាក់ប្រហែលខ្លួនដូចកាលពីឆ្នាំ២០១៨ ដោយគ្រាន់តែមានបក្សតូចៗចូលរួមកំដរតែប៉ុណ្ណោះ។
ក្រៅពីមានវិបត្តិនយោបាយដែលរកច្រកចេញមិនទាន់បាន កម្ពុជាក៏កំពុងប្រឈមនឹងវិបត្តិជំងឺកូវីដ-១៩ ដែលរីករាលដាលកាន់តែខ្លាំង ហើយបានឆក់យកជីវិតអ្នកជំងឺជាបន្តបន្ទាប់ ដែលបង្កឱ្យមានវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គមថែមទៀតផង។
ក្នុងស្ថានភាពលំបាកនេះ លោក ទូច វិបុល លើកឡើងថា កម្ពុជាត្រូវការបរទេសជាងបរទេសត្រូវការកម្ពុជា ដើម្បីជួយឱ្យប្រទេសក្រីក្រមួយនេះស្តារសេដ្ឋកិច្ចជាតិ និងជួយដោះស្រាយជីវភាពពលរដ្ឋពីផលប៉ះពាល់នៃវិបត្តិកូវីដ-១៩។ ប៉ុន្តែលោកថា ដើម្បីទទួលបានជំនួយពីបរទេស កម្ពុជាត្រូវតែសម្របសម្រួលស្ថានភាពនយោបាយ។
លោកបន្ថែមថា៖ «កម្ពុជាត្រូវតែថ្លឹងថ្លែងទំនាក់ទំនងកិច្ចការបរទេស ជាពិសេសជាមួយប្រទេសចិន សហរដ្ឋអាមេរិក ជប៉ុន សហភាពអឺរ៉ុប ហើយត្រូវតែពង្រឹងនីតិរដ្ឋ ដើម្បីស្រូបយកផលប្រយោជន៍ពីការប្រកួតប្រជែងគ្នារវាងមហាអំណាចនិងមហាអំណាច»។
ប្រធាន SMD រូបនេះបន្តថា សម្រាប់ស្ថានភាពនយោបាយនៅកម្ពុជា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន មានផែនការឱ្យកូនរបស់គាត់បន្តវេន ដែលករណីនេះគាត់នឹងមិនផ្តល់ឱកាសដល់លោក សម រង្ស៊ី និងលោក កឹម សុខា មានឱកាសចូលរួមកិច្ចការនយោបាយវិញទេ ។
បញ្ហានេះ លោក វិបុល យល់ឃើញថា អតីតមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងទាំងពីររូបត្រូវតែមើលទៅថ្ងៃអនាគតជាងពេលបច្ចុប្បន្ន ដោយបន្តទាមទារនូវអ្វីខ្លួនកំពុងធ្វើ ហើយពង្រឹងនិងបណ្តុះបណ្តាលអ្នកបន្តវេនរបស់ខ្លួន ដើម្បីត្រៀមប្រកួតប្រជែងជាមួយអ្នកបន្តវេនរបស់គណបក្សកាន់អំណាចបច្ចុប្បន្នផងដែរ៕
