ការបង្ហូរទឹកស្អុយចូលសមុទ្រឬទន្លេ ការចាក់ដីលុបបឹង ទន្លេ សមុទ្រ ការបូមខ្សាច់យ៉ាងអនាធិបតេយ្យ ដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់បរិស្ថានឬបាក់ច្រាំងទន្លេ ការសាងសង់សណ្ឋាគាររំលោភដីឆ្នេរសមុទ្រ ការទន្ទ្រានដីព្រៃកោងកាង ការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើនៅតំបន់ការពារ បញ្ហាអំពើពុករលួយ បញ្ហាសំរាម ជាដើម ដែលបញ្ហាទាំងនេះ មានយុវជនតិចតួចណាស់ហ៊ានចេញមុខនិយាយការពិតឬរិះគន់ ដើម្បីឱ្យរដ្ឋាភិបាលចាត់វិធានការដោះស្រាយសម្រាប់ជាប្រយោជន៍ជាតិទៅថ្ងៃអនាគត។
យ៉ាងនេះក្តី សកម្មជនស្រឡាញ់បរិស្ថានដែលហ៊ាននិយាយការពិតទាំងនោះមានវាសនាមិនសូវល្អប៉ុន្មានឡើយ ដោយពួកគេជាច្រើនត្រូវបានសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួន ហើយតុលាការចោទប្រកាន់ពួកគេពីបទ«ញុះញង់» ឬ «រួមគំនិតក្បត់ជាតិ» ដោយសារតែភាពក្លាហានលើការងារការពារបរិស្ថានរបស់ពួកគេ។
ជាក់ស្តែង កាលពីថ្ងៃទី៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២១ យុវជនមាតាធម្មជាតិ ៣នាក់ រួមមាន លោក ថុន រដ្ឋា កញ្ញា ឡុង គន្ធា និងកញ្ញា ភួន កែវរស្មី ត្រូវបានសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ សម្រេចផ្តន្ទាទោសចន្លោះពី១៨ខែ ទៅ២០ខែ និងពិន័យជាប្រាក់ម្នាក់ៗចំនួន៤លានរៀល ក្រោមបទចោទ «ញុះញង់បង្កឱ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គម» ។
ដើមចមដែលនាំឱ្យមានការចាប់ខ្លួនអ្នកទាំង៣នាក់ ក្រោយពេលសមាជិករបស់ពួកគេម្នាក់ប្រកាសធ្វើយុទ្ធនាការដើរថ្មើរជើងពីរមណីយដ្ឋានវត្តភ្នំ ទៅកាន់ផ្ទះលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក្បែរវិមានឯករាជ្យ ដើម្បីស្វែងរកកិច្ចអន្តរាគមន៍ឱ្យបញ្ឈប់ការចាក់ដីលុបបឹងទំនប់កប់ស្រូវ ឬបឹងតាមោក ដោយសារបឹងនេះជាបឹងធម្មជាតិធំជាងគេ និងនៅសេសសល់ចុងក្រោយគេនៅរាជធានីភ្នំពេញ ខណៈបឹងនេះកំពុងរងការចាក់ដីលុបក្រោមគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ឥតស្រាកស្រាន្ត។
ដោយឡែក កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែមិថុនា យុវជនបរិស្ថានមាតាធម្មជាតិ ចំនួន៤នាក់បន្ថែមទៀត ត្រូវបានសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួន ក្នុងនោះ មានម្នាក់ត្រូវបានសមត្ថកិច្ចដោះលែងវិញ ប៉ុន្តែ៣នាក់ផ្សេងទៀត រួមមាន លោក លី ចាន់ដារ៉ាវុទ្ធ លោក យឹម លាងហ៊ី និងកញ្ញា ស៊ុន រដ្ឋា ត្រូវបានបញ្ជូនទៅតុលាការ។ កន្លងមក តុលាការក៏បានចោទប្រកាន់ស្ថាបនិកអង្គការមាតាធម្មជាតិ លោក អាឡិច (Alejandro Gonzalez Davidson) និងពួកគេទាំង៣នាក់នេះពីបទ «ប្រមាថអង្គព្រះមហាក្សត្រ» និង «រួមគំនិតក្បត់»។
សំណួរត្រង់ថា តើការចាប់ខ្លួនសកម្មជនបរិស្ថានជាបន្តបន្ទាប់នេះ វាបានផ្តល់ផលចំណេញឬខាតសម្រាប់ជាតិ?
អ្នកស្រាវជ្រាវការអភិវឌ្ឍសង្គម លោកបណ្ឌិត មាស នី យល់ឃើញថា ការចាប់ចងនិងចោទប្រកាន់ទៅលើក្រុមយុវជនស្រឡាញ់បរិស្ថាន មានរូបភាព២កើតឡើង ដោយទី១ ជាការបង្ក្រាបទៅលើសំឡេងរិះគន់លើបញ្ហារសើបរបស់រដ្ឋាភិបាលដែលមិនចង់ឱ្យសាធារណជនដឹង ប៉ុន្តែវាមិនបានផ្តល់ផលចំណេញទៅរដ្ឋាភិបាលទេ គឺកាន់តែធ្វើឱ្យរដ្ឋាភិបាលមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះអាស្រូវថែមទៀត។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «អាចជាកាំបិតមុខពីរ វាអាចធ្វើឱ្យភ័យខ្លាចក្នុងចំណោមយុវជន ប៉ុន្តែវាក៏មិនបានជួយស្តារនូវប្រជាប្រិយភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលផងដែរ ប្រសិនបើមានការរឹតត្បិតដល់សេរីភាពឬសកម្មភាពការពារបរិស្ថាន។ ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលនៅតែគ្មានសមត្ថភាពក្នុងការការពារធនធានធម្មជាតិនិងបរិស្ថាន។ អាចជាកាំបិតមុខពីរ ជាការបង្ក្រាបបំបាត់សំឡេងផង ហើយក៏អាចធ្វើឱ្យកេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់រដ្ឋាភិបាលកាន់តែមានរូបភាពអាក្រក់ថែមទៀត»។
ការចាប់ខ្លួននិងចោទប្រកាន់ទៅលើក្រុមសកម្មជនបរិស្ថានទាំងនេះ ហាក់បង្ហាញភាពខុសគ្នាចំពោះអ្វីដែលរដ្ឋាភិបាលធ្លាប់ប្រកាសកន្លងមក ដោយជំរុញឱ្យមានការចូលរួមការពារបរិស្ថានទាំងអស់គ្នា។
ជាក់ស្តែង ក្នុងវេទិកាមួយស្តីពី «ការការពារនិងអភិរក្សធនធានធម្មជាតិ» កាលពីថ្ងៃទី២២ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៦ ប្រមុខរដ្ឋាភិបាល លោក ហ៊ុន សែន បញ្ជាក់ថា លោកត្រូវការប្រជាពលរដ្ឋចូលរួម ហើយលោកត្រូវការស្តាប់ពាក្យពិតចំពោះកិច្ចការពារបរិស្ថាននិងធនធានធម្មជាតិនៅកម្ពុជា។ ក្នុងឱកាសនោះ លោកថែមទាំងបានបញ្ជាមិនឱ្យអាជ្ញាធររារាំងនូវរាល់យុទ្ធនាការនានារបស់សកម្មជនបរិស្ថានទៀតផង។
ផ្ទុយស្រឡះអ្វីដែលប្រមុខរដ្ឋាភិបាលចង់បាន សកម្មជនបរិស្ថាន ប្រជាសហគមន៍មូលដ្ឋាន ត្រូវបានអាជ្ញាធររារាំងមិនឱ្យចូលល្បាតព្រៃតំបន់«ព្រៃឡង់»ទៀតឡើយ ចាប់តាំងពីដើមឆ្នាំ២០២០មក ក្រោមហេតុផលថា ពួកគេធ្វើការងារខុសច្បាប់។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ មានប្រជាសហគមន៍មួយចំនួនត្រូវបានអាជ្ញាធរហៅទៅធ្វើកិច្ចសន្យាឱ្យបញ្ឈប់ការងារការពារធនធានធម្មជាតិរបស់ខ្លួន ឬដាក់ពាក្យប្តឹងពួកគេ និងខ្លះទៀតត្រូវបានចាប់ឃុំខ្លួនដោយសារចូលទៅតំបន់ព្រៃការពារមួយនេះទៀតផង។
ក្នុងជំនួបរវាងឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជា លោក Patrick Murphy ជាមួយរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃកម្ពុជា លោក ស ខេង កាលពីថ្ងៃទី៨ ខែមិថុនា សហរដ្ឋអាមេរិកបានអំពាវនាវឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដោះលែងសកម្មជនបរិស្ថានដែលកំពុងជាប់ឃុំ ដោយលើកឡើងថា៖
«ការហ៊ាននិយាយដើម្បីការពារបរិស្ថានដែលប្រឈមនឹងការគំរាមកំហែង ដោយសារការកាប់ឈើខុសច្បាប់និងកេងយកប្រយោជន៍ពាណិជ្ជកម្ម គឺជារឿងគួរឱ្យសរសើរទៅវិញទេ»។
អាមេរិកថា ការគោរពនូវសិទ្ធិសេរីភាពជាមូលដ្ឋានអាចជួយធានានូវអនាគតមួយដែលប្រកបដោយសុខសន្តិភាព វិបុលភាព អធិបតេយ្យ និងប្រជាធិបតេយ្យ សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា។
យ៉ាងនេះក្តី រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនត្រឹមតែមិនបានឆ្លើយតបចំពោះការស្នើសុំនេះទេ ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលត្រូវបានគេមើលឃើញថា កំពុងបន្តបង្ក្រាបទៅលើសំឡេងអ្នកការពារបរិស្ថានបន្ថែមទៀត តាមរយៈការចាប់ខ្លួនយុវជនចលនាមាតាធម្មជាតិ និងចោទប្រកាន់ពួកគេទាំង៣នាក់កាលពីពេលថ្មីៗនេះ។
លោកបណ្ឌិត មាស នី យល់ឃើញថា ការចោទប្រកាន់យុវជនបរិស្ថាន កាលពីថ្ងៃទី២១ ខែមិថុនា ពីបទ«រួមគំនិតក្បត់ជាតិ»នោះ ជារឿងអយុត្តិធម៌ ខណៈបញ្ហាបរិស្ថាននេះបានក្លាយជារឿងក្តៅរបស់រដ្ឋាភិបាល ស្របពេលការការពារធនធានធម្មជាតិពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលកន្លងមក ត្រូវបានគេមើលឃើញថាបរាជ័យ។
លោកបន្ថែមថា៖ «សម្រាប់ខ្ញុំៗនៅតែមើលឃើញពីភាពអយុត្តិធម៌សម្រាប់ក្រុមអ្នកការពារបរិស្ថាន ដែលការចោទនេះហាក់ដូចជាធ្ងន់ធ្ងរពេក ដែលយើងមិនដឹងថាច្បាប់អីអះអាងទៅលើចំណុចណាមួយ យើងអត់ដឹង! ប៉ុន្តែខ្ញុំមើលទៅហាក់ដូចជាចូលទៅក្នុងមាត្រា៤ ដែលថា អ្នកបំផ្លាញរួចខ្លួនទៅ ប៉ុន្តែវាមកជាប់ទោសជាប់កុនៗអ្នកការពារហ្នឹងណា»។
អ្នកនាំពាក្យសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក លោក ស៊ឹង សែនករុណា មានប្រសាសន៍ថា ការចាប់ខ្លួននិងចោទប្រកាន់ទៅលើសកម្មជនបរិស្ថាន គឺគ្មានអ្វីចំណេញដល់ជាតិឡើយ ប៉ុន្តែវាធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់មុខមាត់រដ្ឋាភិបាលលើឆាកជាតិនិងអន្តរជាតិ ចំពោះការបំបិទសិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញមតិ និងបង្ក្រាបសំឡេងអ្នកការពារបរិស្ថានឥតស្រាកស្រាន្តនេះ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «រឿងរ៉ាវនៃការរឹតត្បិត ចាប់ខ្លួន ចោទប្រកាន់អីផ្សេងៗ គំរាមកំហែងអីផ្សេងៗ គឺជាតឹកតាងដែលគេយកមកបញ្ជាក់ច្បាស់ហើយ ទើបគេមានកិច្ចអន្តរាគមន៍ឬដាក់សម្ពាធអីផ្សេងៗកន្លងមកជាបន្តបន្ទាប់ហ្នឹង។ ហើយយើងមានការព្រួយបារម្ភ ដែលថាបញ្ហាហ្នឹង [ចាប់ខ្លួននិងចោទប្រកាន់សកម្មជនបរិស្ថាន] អាចនឹងធ្វើឱ្យបណ្តាប្រទេសលោកសេរីគេមិនពេញចិត្ត ហើយអាចធ្វើឱ្យមានសម្ពាធផ្សេងៗបន្តបន្ទាប់មកទៀត។ អាហ្នឹងជាក្តីបារម្ភដែលយើងគិតឃើញថា ខាងមុខនឹងអាចកើតមាន»។
មន្ត្រីគម្រោងតស៊ូមតិនៃគម្រោងអ្នកការពារព្រៃឈើ នៃសមាគមបណ្តាញយុវជនកម្ពុជា លោក សាន់ ម៉ាឡា យល់ឃើញថា ការចាប់ខ្លួនក្រុមយុវជនបរិស្ថានកាន់តែច្រើនថែមទៀតនារយៈពេលចុងក្រោយនេះ បង្ហាញថា សកម្មជនបរិស្ថានបានក្លាយទៅជាគោលដៅថ្មីមួយទៀតក្នុងការបង្ក្រាប ដើម្បីបំបាត់សំឡេងអ្នកដែលហ៊ានរិះគន់លើបញ្ហាបរិស្ថាននិងធនធានធម្មជាតិនៅកម្ពុជា។
លោក សាន់ ម៉ាឡា បន្តថា ការចាប់ចងសកម្មជនបរិស្ថានជាបន្តបន្ទាប់នេះ នឹងមិនផ្តល់ផលចំណេញអ្វីឡើយដល់រដ្ឋាភិបាល។ ផ្ទុយទៅវិញ នឹងធ្វើឱ្យមុខមាត់របស់រដ្ឋាភិបាលកាន់តែអាក្រក់បន្ថែមទៀត។
លោកនិយាយថា៖ «បច្ចុប្បន្ន រដ្ឋាភិបាលកំពុងរងការរិះគន់ខ្លាំងពីមតិសាធារណជន ក៏ដូចសហគមន៍អន្តរជាតិ ទៅលើបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស សិទ្ធិនយោបាយ និងបរិស្ថាន។ ដូច្នេះ ដើម្បីឱ្យកម្ពុជាលុបលាងមុខមាត់និងស្តារនូវកេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់ខ្លួនឡើងវិញ រដ្ឋាភិបាលគួរបន្ទន់ឥរិយាបថ ធ្វើការសម្របសម្រួល សណ្តោសប្រណី ដល់អ្នកដែលធ្វើការងារដើម្បីសង្គមជាតិរបស់យើង»។
សម្រាប់អ្នកវិភាគនយោបាយចាស់វស្សា លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ កត់សម្គាល់ថា ការចាប់ខ្លួននិងចោទប្រកាន់ទៅលើសកម្មជនបរិស្ថាន ពុំមែនជារឿងថ្មីនោះទេ។ បញ្ហានេះ លោកថា ទាមទារឱ្យមានការពិនិត្យទៅលើប្រព័ន្ធច្បាប់ទាំងមូលនិងបទចោទប្រកាន់ទាំងនោះឡើងវិញ ព្រោះការដោះស្រាយតាមរបៀបតុលាការបច្ចុប្បន្ននេះ គ្មានយុត្តិធម៌ឡើយ។
លោកបន្តថា៖ «គេត្រូវពិនិត្យមើលរឿងច្បាប់ហ្នឹង! បទចោទប្រកាន់ហ្នឹង! ហើយនិងពិនិត្យមើលតុលាការ ការអនុវត្តច្បាប់ហ្នឹង! តុលាការហ្នឹងឯករាជ្យអត់ទេ? អត់លម្អៀងអត់ទេ? ហើយរកការពិតជាក់ស្តែងអត់ទេ? ហើយច្បាប់ហ្នឹងមានធម្មនុញ្ញភាពអត់ដែលយកមកចោទប្រកាន់គេហ្នឹង? ហើយដោះស្រាយតាមរយៈសព្វថ្ងៃនេះ អត់បានការអីទេ! ព្រោះតុលាការអ៊ីចឹងអត់ឯករាជ្យ ហើយច្បាប់នោះគឺអធម្មនុញ្ញភាព បទចោទប្រកាន់ហ្នឹង»។
លោកបណ្ឌិត មាស នី ផ្តល់អនុសាសន៍ថា ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាទាំងនេះ គឺធ្វើយ៉ាងណាផ្តល់នូវឯករាជ្យភាពដល់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា។ លោកថា ប្រសិនបើប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌មិនបានផ្តល់យុត្តិធម៌ជូនពលរដ្ឋគ្រប់រូបដោយស្មើភាពគ្នាទេ សង្គមមួយនេះនឹងកាន់តែស្មុគស្មាញបន្ថែមទៀត ដោយអ្នកធំឬអ្នកមានអំណាចនៅតែឈ្នះ ហើយអ្នករងគ្រោះគឺជាអ្នកទន់ខ្សោយ។
លោកមើលឃើញថា សង្គមបែបនេះនឹងមិនអាចមានស្ថិរភាពយូរអង្វែងឡើយ ដោយនឹងអាចធ្លាក់ទៅក្នុងវិបត្តិសង្គមឬនយោបាយនៅពេលណាមួយដោយចៀសមិនរួច៕
អត្ថបទទាក់ទង
កម្ពុជាមានមោទកភាពដែលមានព្រៃឈើច្រើន
