នៅសល់មិនដល់មួយឆ្នាំទៀតនោះទេ កម្ពុជានឹងរៀបចំឱ្យមានការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ អាណត្តិទី៥ ដែលនឹងប្រព្រឹត្តទៅនៅខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២ ហើយនៅសល់ពេលប្រមាណ២ឆ្នាំទៀត កម្ពុជាក៏មានការបោះឆ្នោតជាតិ ឬការបោះឆ្នោតសកល ជ្រើសរើសតំណាងរាស្រ្តអាណត្តិទី៧ផងដែរ។
ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសថ្នាក់ដឹកនាំមូលដ្ឋាននិងថ្នាក់ដឹកនាំប្រទេសឬរដ្ឋាភិបាលថ្មីក៏កាន់តែកៀកចូលមកដល់ដែរ ខណៈស្ថានភាពនយោបាយក្នុងប្រទេសត្រូវបានមតិជាតិនិងអន្តរជាតិបន្តថ្កោលទោសឥតស្រាកស្រាន្ត ព្រោះតែអតីតមេបក្សប្រឆាំងដ៏ធំជាងគេម្នាក់កំពុងរស់នៅនិរទេសខ្លួនឯងឯនាយសមុទ្រ និងម្នាក់ទៀតកំពុងសម្ងំរស់នៅក្នុងប្រទេសក្រោមសម្ពាធរឿងក្តីនៅតុលាការដែលមិនទាន់បញ្ចប់នៅឡើយ។ ស្របពេលនេះដែរ កម្ពុជាក៏មិនទាន់មានវត្តមានគណបក្សប្រឆាំងដែលមានកម្លាំងគាំទ្រប្រហាក់ប្រហែលបក្សកាន់អំណាចដែរនាពេលបច្ចុប្បន្ន។
បន្ថែមពីនេះ អតីតមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់និងមន្ត្រីមូលដ្ឋានបក្សសង្រ្គោះជាតិរាប់សិបនាក់កំពុងភៀសខ្លួនទៅក្រៅប្រទេស និងខ្លះទៀតកំពុងជាប់ឃុំក្នុងពន្ធនាគារ ខណៈសកម្មជននយោបាយជាច្រើនទៀតត្រូវរស់នៅដោយភ័យខ្លាច ព្រោះមានមួយចំនួនជាប់បណ្តឹងនៅតុលាការ និងខ្លះទៀតសម្ងំរស់នៅស្ងប់ស្ងាត់ដោយលែងហ៊ានបញ្ចេញមតិអ្វីទាំងអស់ ពិសេសរឿងនយោបាយ ដើម្បីសុវត្ថិភាពផ្ទាល់ខ្លួននិងគ្រួសារ។
សំណួរត្រង់ថា ស្ថានភាពនយោបាយអំណឹះតទៅ រហូតដល់ការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០២៣មកដល់ តើនឹងមានអ្វីប្រែប្រួលជាវិជ្ជមានដែរឬទេ?
ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលបញ្ហាសង្គម និយាយថា ល្បែងនយោបាយដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងអតីតបក្សប្រឆាំង កំពុងបន្តលេង ជានយោបាយយកឈ្នះយកចាញ់គ្នាបែបលក្ខណៈបុគ្គល ហើយស្ថានភាពនេះនឹងមិនមានអ្វីប្រែប្រួលជាវិជ្ជមានសម្រាប់កម្ពុជាឡើយ រហូតដល់ការបោះឆ្នោតជាតិមកដល់។
អ្នកវិភាគនយោបាយនៅក្រៅប្រទេស លោក គឹម សុខ មានប្រសាសន៍ថា ស្ថានភាពនយោបាយនៅមុនការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០២២ និងឆ្នាំ២០២៣ នឹងពុំមានអ្វីប្រែប្រួលជាវិជ្ជមានទេ ត្បិតលទ្ធភាពមេដឹកនាំអតីតគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ទាំងលោក សម រង្ស៊ី និងលោក កឹម សុខា នឹងមិនអាចមានឱកាសដឹកនាំគណបក្សនយោបាយដើម្បីចូលរួមការបោះឆ្នោតខាងមុខ ដោយសារលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីនៅមានការប្រុងប្រយ័ត្នខ្ពស់ចំពោះឥស្សរជននយោបាយទាំងពីររូបនេះ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ខ្ញុំគិតថា បើលោក កឹម សុខា និងលោក សម រង្ស៊ី ចង់បានឱកាសដឹកនាំគណបក្សនយោបាយនៅមុនឆ្នាំ២០២២ និងមុនឆ្នាំ២០២៣ ដើម្បីចូលរួមការបោះឆ្នោតនោះ លុះត្រាតែពួកគាត់ព្រមលេងឆាកល្ខោននយោបាយក្នុងក្រឡារបស់លោក ហ៊ុន សែន! បើមិនដូច្នោះទេ លោក ហ៊ុន សែន ទំនងមិនផ្តល់ឱកាសឱ្យពួកគាត់បានទៅដឹកនាំគណបក្សនយោបាយចូលរួមការបោះឆ្នោតកើតនោះទេ ពីព្រោះលោក ហ៊ុន សែន នៅមានការប្រុងប្រយ័ត្នខ្ពស់និងបារម្ភខ្លាំងណាស់អំពីវត្តមានរបស់លោក សម រង្ស៊ី និងលោក កឹម សុខា ដែលអាចធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ឥទ្ធិពលអំណាចរបស់គាត់និងអ្នកជំនាន់ក្រោយរបស់គាត់»។
ស្ថានភាពនយោបាយពីនេះទៅមុខ ក្រៅតែពីមិនមានអ្វីប្រែប្រួលជាវិជ្ជមាន លោក គឹម សុខ ក៏មើលឃើញដែរថា នឹងវិវត្តកាន់តែអាក្រក់ថែមទៀត ដោយសារវិបត្តិកូវីដ-១៩ ដែលនឹងត្រូវលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ប្រើប្រាស់ជាមនោគមវិជ្ជា ដើម្បីដោះទាល់នូវអំណាចផ្តាច់មុខរបស់ខ្លួន ខណៈអតីតមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងនៅក្រៅប្រទេសវិញ ក៏គ្មានយុទ្ធសាស្ត្រអ្វីដើម្បីផ្លាស់ប្តូរអំណាចរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីនោះដែរ។
ដោយឡែក សំឡេងសម្ពាធអន្តរជាតិវិញនោះ លោក គឹម សុខ មើលឃើញថា វាយឺតយ៉ាវរហូតធ្វើឱ្យមេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាចលែងខ្វាយខ្វល់ទៅហើយ។
លោកបន្ថែមថា៖ «លទ្ធភាពរបស់ពួកគាត់ទាំងពីរ [លោក កឹម សុខា និងលោក សម រង្ស៊ី ] អាចនិយាយបានថា ស្ទើរតែអត់មានតែម្តង! ទោះបីជាសម្ពាធអន្តរជាតិនៅពេលខាងមុខហ្នឹងធំប៉ុនណាក៏ដោយ ក៏មិនមានការប្រែប្រួលច្រើនដែរ ពីព្រោះចលនារបស់សម្ពាធសហគមន៍អន្តរជាតិ វាយឺតពេកកន្លងមក គឺយឺតរហូតដល់ លោក ហ៊ុន សែន អាចពង្រឹងកម្លាំងអំណាចកាន់តែរឹងមាំទៅហើយ។ ដូច្នេះ ពាក្យថាសម្ពាធរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិ វាស្ទើរតែក្លាយទៅជារឿងសាមញ្ញទៅហើយសម្រាប់លោក ហ៊ុន សែន»។
អតីតប្រធានគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ លោក កឹម សុខា ត្រូវបានសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួនទាំងកណ្តាលអធ្រាត្រកាលពីខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៧ ហើយក្រោយមក តុលាការកំពូលក៏បានរំលាយគណបក្សប្រឆាំងធំមួយនេះនៅថ្ងៃទី១៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំដដែល ដោយភ្ជាប់សំណុំរឿងដែលប្រមុខរដ្ឋាភិបាលចោទលោក កឹម សុខា ពីបទក្បត់ជាតិ។
អំឡុងពេលនោះ មេបក្សប្រឆាំងរូបនេះក៏ត្រូវជាប់រឿងក្តីក្តាំនៅតុលាការមិនទាន់បញ្ចប់ បក្សក៏ត្រូវបានតុលាការរំលាយ ខណៈតំណែងមន្ត្រីតាំងពីមូលដ្ឋានរហូតដល់ថ្នាក់ព្រឹទ្ធសភាជាច្រើនពាន់នាក់ក៏ត្រូវបានគេដកហូត រីឯមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់ខ្លួនរាប់សិបនាក់ទៀតក៏បាននិងកំពុងជាប់បម្រាមធ្វើនយោបាយនៅឡើយ។
យ៉ាងណា ចាប់តាំងពីមានការចាប់ខ្លួនលោក កឹម សុខា និងរំលាយអតីតគណបក្សប្រឆាំងធំជាងគេនោះមក សហគមន៍អន្តរជាតិ លោកសេរី បានចេញមុខថ្កោលទោសរដ្ឋាភិបាលចំៗថាបានដើរប្រាសចាកពីគន្លងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ហើយងាកកាន់តែខ្លាំងទៅរបបផ្តាច់ការឬកុម្មុយនីស្តតាមរយៈជំហរចាប់យកចិនប៉េកាំងជាបង្អែក។
ក្រៅពីថ្កោលទោស សហគមន៍អន្តរជាតិ លោកសេរី ដែលមានសហរដ្ឋអាមេរិកនិងសហភាពអឺរ៉ុបនាំមុខនោះ ក៏បានចាត់វិធានការដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចតាមរយៈការដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ចំនួន២០ភាគរយ ដែលធ្វើឱ្យកម្ពុជាត្រូវខាតបង់ប្រាក់បង់ពន្ធលើទំនិញនាំចេញទៅអឺរ៉ុបក្នុងមួយឆ្នាំប្រមាណ១០០លានដុល្លារ។ ហើយអឺរ៉ុបក៏ធ្លាប់ព្រមានថា វិធានការនេះជាជំហានដំបូងតែប៉ុណ្ណោះ នៅមានទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចច្រើនទៀត ប្រសិនបើកម្ពុជាមិនត្រឡប់ទៅរកមាគ៌ាប្រជាធិបតេយ្យទេនោះ។ ចំណែកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធទូទៅ GSP របស់សហរដ្ឋអាមេរិកវិញ ក៏ស្ថិតនៅក្នុងភាពមិនប្រាកដប្រជានៅឡើយដែរ ពោលគឺវាអាស្រ័យទៅលើស្ថានភាពនយោបាយរបស់កម្ពុជាខ្លួនឯង។
ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៨មក មានមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់រដ្ឋាភិបាលនិងជាមនុស្សស្និទ្ធនឹងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន យ៉ាងហោចណាស់៣រូប រួមទាំងសមាជិកគ្រួសាររបស់ពួកគេមួយចំនួននិងក្រុមហ៊ុនជាច្រើនរបស់ពួកគេ ក៏ត្រូវបានសហរដ្ឋអាមេរិកដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចតាមរយៈការបង្កកទ្រព្យសម្បត្តិនិងហាមប្រាមមិនឱ្យជាន់ដីអាមេរិកជាដើម។
មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់រដ្ឋាភិបាលដែលរងទណ្ឌកម្មពីសំណាក់អាមេរិកទាំងនោះ រួមមាន នាយឧត្តមសេនីយ៍ផ្កាយមាស៤ និងជាប្រធានកងអង្គរក្សលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី លោក ហ៊ីង ប៊ុនហៀង។ អតីតអគ្គមេបញ្ជាការរងនៃកងយោធពលខេមរភូមិន្ទ និងជាអនុប្រធានគណៈកម្មាធិការជាតិគ្រប់គ្រងគ្រោះមហន្តរាយបច្ចុប្បន្ន លោក គន់ គីម និងសមាជិកគ្រួសារ៣នាក់ រួមទាំងក្រុមហ៊ុនមួយចំនួនផង។ លោកឧកញ៉ា ទ្រី ភាព និងក្រុមហ៊ុនរបស់លោកជាច្រើនទៀត ក៏ត្រូវបានអាមេរិកសម្រេចដាក់ទណ្ឌកម្មបង្កកទ្រព្យសម្បត្តិ និងហាមមិនឱ្យពួកគេជាន់ដីអាមេរិកផងដែរ។
ដោយឡែក ក្រុមហ៊ុនយក្សរបស់ចិនដែលកំពុងវិនិយោគនៅខេត្តកោះកុងលើផ្ទៃដីជិត៤ម៉ឺនហិកតា ឈ្មោះ ញូញៀន ឬ UDG ក៏ត្រូវបានអាមេរិកដាក់ទណ្ឌកម្មដែរ។ ការសម្រេចរបស់អាមេរិកនេះ ដោយសារពួកគេរកឃើញថា ក្រុមហ៊ុនចិននោះមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើពុករលួយ ការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញទៅលើពលរដ្ឋនិងអតីតមន្ត្រីគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ ជាដើម។
សម្រាប់អ្នកស្រាវជ្រាវការអភិវឌ្ឍសង្គម លោកបណ្ឌិត សេង សារី យល់ឃើញថា ស្ថានភាពនយោបាយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាមុនការបោះឆ្នោត អាចមានការប្រែប្រួលឬមិនប្រែប្រួលអាស្រ័យទៅលើជំហរបស់មេដឹកនាំគណបក្សកាន់អំណាចនិងអតីតមេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំង។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ហើយមកដល់ពេលនេះ អ្នកដែលធ្វើឱ្យស្ថានភាពនយោបាយនៅកម្ពុជាប្រែប្រួលហ្នឹង គឺទី១ ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលដែលជាប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ននេះ។ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ប្រសិនបើគាត់មានការផ្លាស់ប្តូរឥរិយាបថ ទាញកម្ពុជាមករកជំហរប្រជាធិបតេយ្យ ដោយមិនងាកខ្លាំងទៅចិនហ្នឹង ខ្ញុំគិតថា ស្ថានភាពនយោបាយនឹងប្រែប្រួល។ ទី២ ស្ថានភាពនយោបាយនឹងប្រែប្រួល អាស្រ័យទៅនឹងមេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងដែរ ឧទាហរណ៍ ក្នុងករណីលោក កឹម សុខា ប្រកាសបែកពីលោក សម រង្ស៊ី គឺស្ថានភាពនយោបាយនៅកម្ពុជាប្រែប្រួលហើយ»។
នៅមានសេណារីយ៉ូមួយចំនួនទៀតដែលលោកបណ្ឌិត សេង សារី មើលឃើញថា នឹងអាចលេចចេញជារូបរាងដែរ ដូចជា ការប្រើវិបត្តិកូវីដ-១៩ ដើម្បីបន្តអំណាចដឹកនាំប្រទេសដោយមិនបាច់ឆ្លងកាត់ការបោះឆ្នោត ប៉ុន្តែស្ថានភាពនេះនឹងមិនអាចធ្វើទៅបាន ប្រសិនបើសម្ពន្ធភាពរបស់លោក សម រង្ស៊ី និងលោក កឹម សុខា មានការបែកបាក់។
លោកថា៖ «ខ្ញុំមើលឃើញសេណារីយ៉ូពីរធំ សេណារីយ៉ូទី១ ការបោះឆ្នោតប្រហែលជាមិនអាចកើតឡើង ដោយសារតែរដ្ឋាភិបាលអាចយកលេសស្ថានភាពកូវីដ-១៩។ ទី២ ប្រសិនបើក្នុងករណីដូចខ្ញុំលើកឡើងអ៊ីចឹង ក្នុងករណីស្ថានភាពគណបក្សសង្រ្គោះជាតិប្រែប្រួល លោក កឹម សុខា ប្រកាស ឬលោក សម រង្ស៊ី ប្រកាស ក្នុងការបែកបាក់។ ខ្ញុំគិតថា ទោះបីជារឿងកូវីដក៏ដោយ ក៏រដ្ឋាភិបាលអាចសម្រេចចិត្តបន្តឱ្យមានការបោះឆ្នោត ដោយសាររដ្ឋាភិបាលដឹងច្បាស់ថា ទោះបីជាមានការបោះឆ្នោត ក៏គណបក្សប្រជាជននៅតែឈ្នះដែរ»។
តែយ៉ាងណា លោក សេង សារី នៅតែមើលឃើញថា ស្ថានភាពនយោបាយនៅមុនការបោះឆ្នោតជាតិមកដល់ នឹងមិនមានអ្វីប្រែប្រួលជាដុំកំភួននោះឡើយ ត្បិតអ្នកនយោបាយខ្មែរបានធ្វើនយោបាយយកឈ្នះចាញ់គ្នាក្នុងលក្ខណៈបុគ្គលដោយមិនខ្វល់ទៅនឹងផលប្រយោជន៍ជាតិនោះឡើយ បើទោះបីជាស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាឬពលរដ្ឋធ្លាក់ដុនដាបយ៉ាងក៏ដោយ វាលើកលែងតែភាគីនយោបាយណាមួយប្រកាសចាញ់ឬបរាជ័យតែម្តង។
សម្រាប់លោក គឹម សុខ វិញ យល់ឃើញថា ជាដំណោះស្រាយនយោបាយល្អមួយ ភាគីនយោបាយបក្សប្រឆាំង ទាំងលោក សម រង្ស៊ី និងលោក កឹម សុខា គប្បីរកវិធីធ្វើការងាររួមគ្នាឡើងវិញ ដើម្បីដោះស្រាយភាពជាប់គាំងនយោបាយរបស់ជាតិនៅពេលនេះ។
លោក គឹម សុខ ផ្តល់អនុសាសន៍ថា៖ «គឺមានន័យថា លោក សម រង្ស៊ី គួររកលទ្ធភាពពិភាក្សាជាមួយលោក កឹម សុខា ដើម្បីកំណត់គោលការណ៍ប្រតិបត្តិរួម និងរៀបចំបណ្តាញប្រតិបត្តិនយោបាយរួមឡើងវិញ។ ហើយដើម្បីទប់ទល់នូវវិបត្តិស្ថានការណ៍នយោបាយជាតិដែលកាន់តែយ៉ាប់ទៅៗ ខ្ញុំគិតថា លោក កឹម សុខា ក៏គួរចេះប្រើសិទ្ធិជាពលរដ្ឋម្នាក់បង្ហាញមតិយោបល់ខ្លះហើយ ពីព្រោះតុលាការចងគាត់តែសិទ្ធិធ្វើនយោបាយទេ។ ប្រសិនបើលោក កឹម សុខា មានសមត្ថភាពប្រតិបត្តិសិទ្ធិ គឺសិទ្ធិដែលនៅក្រៅការហាមប្រាមរបស់តុលាការ គឺខ្ញុំគិតថា គាត់អាចពង្រឹងស្មារតីសង្គមឡើងវិញបានខ្លះ កុំឱ្យវាធ្លាក់ដុនដាបពេក»៕
អត្ថបទទាក់ទង
មេដឹកនាំអតីតបក្សសង្គ្រោះជាតិបង្ហាញជំហរតស៊ូគ្រប់វិធីដើម្បីបើកលំហប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា
សង្គមស៊ីវិលស្នើរដ្ឋាភិបាលស្តារបរិយាកាសនយោបាយឡើងវិញមុនការបោះឆ្នោត
