«ចាប់តាំងពីគេចាប់កូនមក ខ្ញុំមិនដែលបានជួបមុខកូនទេ ជួបតែតាមទូរសព្ទបាន ៣ ដង ខ្ញុំបានជួបសួរសុខទុក្ខកូននេះ»។
នេះជាការរៀបរាប់របស់ អ្នកស្រី ចាប យ៉ែម ដែលត្រូវជាម្ដាយអតីតព្រះសង្ឃ កើត សារ៉ាយ បន្ទាប់ពីមិនបានជួបមុខកូន ចាប់តាំងពីអាជ្ញាធរបានចាប់ផ្សឹក និងឃុំខ្លួននៅពន្ធនាគារព្រៃសរ ចាប់តាំងពីអំឡុងខែសីហា ឆ្នាំ២០២០មក។
អ្នកស្រី ចាប យ៉ែម វ័យ៧៤ឆ្នាំ បច្ចុប្បន្នរស់នៅភូមិសំរោង ឃុំសំរោង ស្រុកសូត្រនិគម ខេត្តសៀមរាប បានរៀបរាប់ទាំងទឹកមុខក្រៀមក្រំមកកាន់អ្នកសារព័ត៌មានវីអូឌីថា ចាប់តាំងពីសមត្ថកិច្ចចាប់ផ្សឹក និងយកកូនគាត់ ទៅឃុំក្នុងពន្ធនាគារ នៅរាជធានីភ្នំពេញមក អ្នកស្រីមិនដែលបានមកជួបមុខកូនឡើយ ដោយសារបច្ចុប្បន្នគាត់មានជំងឺដើរមិនរួច ហើយវ័យកាន់តែចាស់។
ស្ត្រីមេម៉ាយកូន៦នាក់រូបនេះ បានរៀបរាប់ទាំងក្តុកក្តួលថា៖ «កូនថាមិនអីទេ សុខសប្បាយទេ កុំឱ្យបារម្ភពីលោក ឱ្យខ្ញុំធ្វើចិត្តឱ្យបានទៅ កុំបារម្ភអំពីលោក ឱ្យខ្ញុំថែរក្សា កុំនឹកលោក។ ខ្ញុំស្រណោះកូនណាស់ ពេលលឺពាក្យ ហើយក៏ខ្ញុំសប្បាយចិត្តពេលបានជួបកូន»។
លោក កើត សារ៉ាយ គឺជាកូនពៅក្នុងចំណោមបងប្អូន៦នាក់។ លោកបានបួសរៀន តាំងពីវ័យ ១៣ឆ្នាំមកម្លេះ។ ក្រោយពីបានបួសនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបរួច លោកក៏បានទៅបន្តការសិក្សានៅខេត្តបាត់ដំបង រហូតមកដល់ពេលគេចាប់ខ្លួន កាលពីខែសីហា ឆ្នាំ២០២០។ បើគិតជារយៈពេលវិញ លោក កើត សារ៉ាយ បានបួសអស់រយៈពេល២០ឆ្នាំហើយ។
អ្នកស្រីរៀបរាប់ថា៖ «ខ្ញុំសប្បាយចិត្តដែលកូនបួសបានច្រើន ប៉ុន្តែសោកស្ដាយដែលគេចាប់កូនផ្សឹកទៅ ទាំងដែលកូននៅជាព្រះសង្ឃ(បន្តទៀត)។ ធ្លាប់តែឃើញកូននៅក្រហម(គ្រងស្បង់ក្រហម) បើនិយាយទៅសោកស្ដាយ ប៉ុណ្ណាមិនដឹងធ្វើម៉េច។ ខ្ញុំមានអារម្មណ៍តូចចិត្ត និងអន់ចិត្ត ដែលគេចាប់កូនគ្មានមូលហេតុអី។ ខ្ញុំសោកស្ដាយពេលគេចាប់ផ្សឹកកូន ព្រោះខ្ញុំនឹកឃើញកូនខ្ញុំមនុស្សដែលមិនបានធ្វើអីខុស ហើយដល់ពេលគេមកចាប់កូនខ្ញុំអ៊ីចឹង ដូចជាអយុត្តិធម៌ហួសពេក។ ខ្ញុំនឹកតើ ពេលខ្លះដេកបង្ហូទឹកភ្នែក…»។
លោក កើត សារ៉ាយ ស្ថិតនៅក្នុងចំណោមក្រុមយុវជនខ្មែរថាវរៈ ៥នាក់ ក្នុងនោះមាន លោក ថា ឡាវី, កញ្ញា អេង ម៉ាឡៃ ហៅ សូរ មេត្តា, កញ្ញា ឈឿន ដារ៉ាវី និងលោក ហ៊ុន វណ្ណៈ និងសមាជិកសមាគមនិស្សិតបញ្ញវន្តខ្មែរ ២នាក់ទៀត រួមមាន លោក មាន ព្រហ្មមុនី និងលោក មួង សុភ័ក្រ្ត ដែលត្រូវបានអាជ្ញាធរចាប់ខ្លួន កាលពីអំឡុងខែសីហា ឆ្នាំ២០២០ បន្ទាប់ពីពួកគេបានចូលរួមតវ៉ាឱ្យសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ ដោះលែងសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជាលោក រ៉ុង ឈុន។
ក្រោយពីការចាប់ខ្លួន ពួកគេត្រូវបានតុលាការចោទប្រកាន់ពីបទ «ញុះញង់ឱ្យមានភាពវឹកវរដល់សន្តិសុខសង្គម»។ បច្ចុប្បន្នពួកគេកំពុងជាប់ឃុំនៅពន្ធនាគារព្រៃសរយៈពេលជាង ១ឆ្នាំមកហើយ ខណៈសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ គ្រោងនឹងប្រកាសសាលក្រមសំណុំរឿងពួកគេនៅថ្ងៃទី២៨ ខែកញ្ញា ខាងមុខនេះ។
មេធាវីការពារក្ដីឱ្យយុវជនខ្មែរថាវរៈ និងសមាគមសម្ព័ន្ធនិស្សិតបញ្ញាវន្តខ្មែរ លោក សំ ចំរើន បានប្រាប់វីអូឌីកាលពីថ្ងៃចន្ទថា សម្រាប់រូបលោក និងមេធាវីផ្សេងទៀត មិនទាន់អាចនិយាយអ្វីបាននៅឡើយទេ ចំពោះរឿងក្តីនេះ ដោយត្រូវរង់ចាំមើលសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការនៅសប្តាហ៍ក្រោយនេះសិន។
លោកមេធាវីបានពន្យល់ថា៖ «យើងក៏មិនទាន់គិតដល់ចំណុចហ្នឹង យើងនឹងរង់ចាំលទ្ធផលហ្នឹងសិន ស្តាប់ហើយយើងនិងទៅពិភាក្សាជាមួយគ្នា ប្រសិនបើគាត់ទទួលយកបានឬយ៉ាងម៉េច! យើងមើលលទ្ធផលនឹងសិន សំខាន់ចេញលទ្ធផលជាក់ស្តែងជាផ្លូវការសិនបានយើងសម្រេចតាមហ្នឹង ថាហ្នឹងត្រូវធ្វើបែបណាតទៀត»។
ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហានេះ នាយករងទទួលបន្ទុកកម្មវិធីឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការលីកាដូលោក អំ សំអាត ធ្លាប់បានលើកឡើងថា ការឃុំខ្លួនសកម្មជនការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងបរិស្ថាននៅក្នុងរយៈពេលយូរ នឹងបណ្ដាលឱ្យប៉ះពាល់ដល់សេរីភាព និងសិទ្ធិអ្នកដែលត្រូវបានឃុំខ្លួនជាបណ្ដោះអាសន្ន។
លោកបន្តថា៖ «ការចាប់ខ្លួន និងឃុំខ្លួនសកម្មជនកន្លងមក វាជាការបំពានទៅលើសេរីភាពមូលដ្ឋានរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ជាពិសេសសេរីភាពក្នុងការជួបជុំ ការប្រមូលផ្ដុំ និងការបញ្ចេញមតិ។ ហើយការចាប់ឃុំខ្លួននេះ គេមើលទៅវាជារឿងហេតុផលនយោបាយច្រើនជាងការអនុវត្តច្បាប់»។
ប៉ុន្តែអ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលីន ធ្លាប់បានប្រាប់សារព័ត៌មានវីអូឌីថា ការឃុំខ្លួនសកម្មជនទាំងអស់ មិនមែនធ្វើខុសពីច្បាប់នោះទេ ដោយលោកថា រាល់ការឃុំខ្លួនកន្លងមក គឺទៅតាមនីតិវិធីច្បាប់និងទៅតាមប្រភេទបទល្មើស ហើយមានរយៈពេលនៃការបញ្ជា។
ជាមួយគ្នានេះ លោក ជិន ម៉ាលីន បានច្រានចោលចំពោះការលើកឡើងរបស់ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលកន្លងមកដែលថា ការចាប់ខ្លួនយុវជនខ្មែរថាវរៈ និងសមាគមសម្ព័ន្ធនិស្សិតបញ្ញាវន្តខ្មែរ រួមទាំងសកម្មជនផ្សេងទៀតនាពេលកន្លងមក ថាជារឿងនយោបាយ។
លោកថា៖ «ប្រសិនបើយើងគិតថា សកម្មជនដែលយើងការពារ មិនប្រព្រឹត្តបទល្មើសអីទេ! អាហ្នឹងឱ្យរកភស្តុតាំងមូលដ្ឋាន ឬក៏សក្ខីកម្មតាមផ្លូវច្បាប់ហ្នឹងមក ដើម្បីដោះបន្ទុក បើយើងមើលសង្គមស៊ីវិលយើងកន្លងមក ក្រៅតែពីការថ្លែងការណ៍ ពីការធ្វើយុទ្ធនាការ ក្រៅពីការចោទប្រកាន់ អត់មានមូលដ្ឋានច្បាប់អីទាំងអស់ ក្នុងការដោះបន្ទុក ហើយអាទំលាប់ធ្វើការបែបហ្នឹង អាហ្នឹងវាអត់មានឥទ្ធិពលអីឬមួយប្រសិទ្ធភាពផ្នែកច្បាប់ក្នុងការជួយដល់ជនជាប់ចោទទេ វាអាចចំណេញនយោបាយក្នុងការចោទប្រកាន់ រិះគន់រដ្ឋាភិបាល តាមរបៀបវារៈនយោបាយ ប៉ុន្តែជាផ្លូវច្បាប់វាអត់ជួយអីដល់សកម្មជនអស់ហ្នឹងបានទេ»។
ចាប់តាំងពីថ្ងៃទី១៦ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២១មក ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួននៅកម្ពុជាបានធ្វើយុទ្ធនាការលើកបណ្តាញសង្គមជាបន្តបន្ទាប់ ដើម្បីទាមទារឱ្យមានការដោះលែងយុវជន សកម្មជនបរិស្ថាន យុវជនខ្មែរថាវរៈ ប្រធានសហជីព និងសកម្មជនផ្សេងទៀត ឱ្យមានសេរីភាពវិញ។
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលទាំងនោះចាត់ទុកការចោទប្រកាន់ និងចាប់ដាក់ពន្ធនាគារ ដែលគ្រាន់ធ្វើការតវ៉ាដោយអហិង្សានេះថា ជាការរំលោភសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ សេរីភាពនៃការជួបជុំនិងប្រមូលផ្តុំ ដែលមានចែងនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា និងច្បាប់អន្តរជាតិដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានផ្ដល់សច្ចាប័នកន្លងមក ខណៈសកម្មភាពដែលពួកគេធ្វើកន្លងមក មិនមែនសម្រាប់ប្រយោជន៍ខ្លួនឯង ប៉ុន្តែពួកគេធ្វើ គឺដើម្បីផលប្រយោជន៍របស់ប្រជាពលរដ្ឋ និងប្រទេសជាតិទាំងមូល។
ងាកទៅស្ត្រីមេម៉ាយ វ័យ៧៤ឆ្នាំ ដែលត្រូវជាម្តាយរបស់ លោក កើត សារ៉ាយ នៅឯខេត្តសៀមរាបឯណោះវិញ អ្នកស្រីចង់ធ្វើដំណើរទៅកាន់រាជធានីភ្នំពេញ ដើម្បីជួបមុខកូន។ ប៉ុន្តែមិនអាចទៅបាន ដោយសារគាត់មានជំងឺប្រចាំកាយ ដូច្នេះបានត្រឹមតែឱ្យកូនស្រីច្បងទៅជួបសួរសុខទុក្ខ ព្រមទាំងយកឥវ៉ាន់ និងលុយកាក់បន្តិចបន្តួចឱ្យប៉ុណ្ណោះ។ ស្ត្រីមេម៉ាយរូបនេះ បាននិយាយថា កូនប្រុសពៅរបស់គាត់មិនដែលធ្វើឱ្យម្ដាយ និងបងប្អូនពិបាកចិត្តឡើយ ទាំងកាលពីមិនទាន់បួស និងបួសរួច។
អ្នកស្រីថ្លែងយ៉ាងដូច្នេះថា៖ «កូនខ្ញុំធ្វើល្អណាស់ មិនដែលធ្វើឱ្យម្ដាយពិបាកចិត្តទេ សូម្បីអត់លុយរៀនក៏អត់អី កូនមិនដែលទារពីម្ដាយ ឱ្យរកលុយរកកាក់ដែរ សុខចិត្តទៅអត់លុយ ហើយមិនដែលធ្វើទុកបុកម្នេញអីទេ មានតែលួងលោមម្ដាយ កុំឱ្យភ័យព្រួយពីរឿងរបស់កូន»។
សម្រាប់អ្នកស្រី និងក្រុមគ្រួសារ រួមទាំងមេធាវី រំពឹងថា តុលាការនឹងដោះលែងពួកគេឱ្យមានសេរីភាពឡើងវិញ នៅថ្ងៃប្រកាសសាលក្រមនៅសប្តាហ៍ក្រោយ៕
