រដ្ឋសភាបានអនុម័តទាំងស្រុងលើសេចក្ដីព្រាងច្បាប់វិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញលើកទី១០ដែលរដ្ឋាភិបាលបានស្នើឡើង បើទោះបីជាគណបក្សនៅក្រៅរដ្ឋាភិបាលចំនួន៤ និងក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលជាង១០០ស្ថាប័ន បានបង្ហាញក្ដីបារម្ភថា ការស្នើនេះនឹងកាត់បន្ថយអំណាចសភា និងប៉ះពាល់ដល់ប្រព័ន្ធសភានិយមអាស្រ័យធម្មនុញ្ញក្ដី។
ក្នុងកិច្ចប្រជុំពេញអង្គ នាថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះ រដ្ឋសភាបានបោះឆ្នោតគាំទ្រសេចក្ដីព្រាងច្បាប់ធម្មនុញ្ញ ស្ដីពីការស្នើសុំធ្វើវិសោធនកម្មមាត្រា១៩ថ្មី (មួយ) មាត្រា៨៩ មាត្រា៩៨ថ្មី មាត្រា១០២ថ្មី មាត្រា១១៩ថ្មី (មួយ) និងមាត្រា១២៥ថ្មី នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងមាត្រា៣ថ្មី និងមាត្រា៤ថ្មី នៃច្បាប់ធម្មនុញ្ញបន្ថែម លើសំឡេង១០៥លើ១០៦ ដែលជាសំឡេងលើស ២ភាគ៣ នៃសមាជិកសភាទាំងមូល។
មុនរដ្ឋសភាអនុម័ត មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់រដ្ឋាភិបាល ២រូប រួមទាំងរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក កើត រិទ្ធ បានឡើងការពារសេចក្ដីព្រាងច្បាប់ស្នើកែរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ។
លោក កើត រិទ្ធ បានលើកឡើងថា ការស្នើធ្វើវិសោធនកម្មលើកទី១០នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញនាពេលនេះ មិនបានកាត់បន្ថយតួនាទី សិទ្ធិតំណាងរាស្ត្រ ក្នុងប្រព័ន្ធរបបសភានិយម ដូចការលើកឡើងរបស់គណបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាលមួយចំនួននោះឡើយ។
លោកបញ្ជាក់ថា ការស្នើកែនេះក៏មិនបានប៉ះពាល់ដល់គោលការណ៍តុល្យភាពអំណាច ដែលមានចែងកំណត់ក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ១៩៩៣ រហូតបច្ចុប្បន្ននេះផងដែរ។
លោក កើត រិទ្ធ គូសបញ្ជាក់ថា ការស្នើកែនេះ គឺជាការបំពេញភាពខ្វះចន្លោះរដ្ឋធម្មនុញ្ញដើម និងបង្ការភាពជាប់គាំងស្ថាប័នកំពូលរបស់ជាតិ ក្រោយការបោះឆ្នោត ដើម្បីការពារផលប្រយោជន៍រួម។ ក្នុងន័យនេះ លោកបញ្ជាក់ថា សិទ្ធិអំណាចរបស់តំណាងរាស្ត្រ ក្នុងការដាក់សំណួរឬអញ្ជើញសមាជិករដ្ឋាភិបាលមកសាកសួរ តាមមាត្រា៩៦ និង៩៨ថ្មី រួមទាំងការធ្វើញត្តិបន្ទោសឬទម្លាក់រដ្ឋាភិបាល នៅតែអាចធ្វើបាន តាមមតិភាគច្រើនដាច់ខាតនៃសមាជិកសភាទាំងមូល។
បន្ថែមពីនេះ លោករំឭកថា ការជាប់គាំងនយោបាយកន្លងទៅ ជាការខាតបង់ប្រយោជន៍ជាតិនិងពលរដ្ឋ តែវិបត្តិនេះ អ្នកនយោបាយដែលមាននិន្នាការមិនគាំទ្ររដ្ឋាភិបាល ជាអ្នកទទួលបាន ដើម្បីតថ្លៃនយោបាយសម្រាប់ជាប្រយោជន៍របស់ពួកគេ។
លោកថា៖ «ការប្រកាសរបស់គណបក្សទាំង៤ ដែលថាមិនគាំទ្រការធ្វើវិសោធនកម្មលើកទី១០នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ វាគឺជារឿងធម្មតា ប៉ុន្តែថាពុំមែនផ្អែកទៅហេតុផលដើម្បីការពាររបបសភានិយម ឬរបបប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្សអ្វីនោះទេ ប៉ុន្តែគ្រាន់តែចង់ការពារនូវផលប្រយោជន៍ខាងនយោបាយរបស់ខ្លួនជាយថាហេតុ នាពេលខាងមុននេះតែប៉ុណ្ណោះ»។
ការវាយបកទៅលើគណបក្សចំនួន៤នៅក្រៅរដ្ឋាភិបាលពីសំណាក់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌នេះ បានធ្វើឡើង ខណៈគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន គណបក្សភ្លើងទៀន គណបក្សឆន្ទៈខ្មែរ និងគណបក្សកែទម្រង់កម្ពុជា កាលពីថ្ងៃទី២០ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២២ បានដាក់ញត្តិរួមគ្នាទៅរដ្ឋសភា ដោយស្នើសុំកុំឱ្យអនុម័តសេចក្តីព្រាងច្បាប់ដែលស្នើឡើងដោយរដ្ឋាភិបាលនេះ។
បញ្ហានេះ ប្រធានគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន លោក យ៉េង វីរៈ បានប្រាប់ក្រុមអ្នកសារព័ត៌មាននៅមុខរដ្ឋសភាក្រោយដាក់ញត្តិថា ការស្នើកែមាត្រាទាំងនេះបានកាត់បន្ថយអំណាចសភា និងប៉ះពាល់ដល់ប្រព័ន្ធសភានិយមអាស្រ័យធម្មនុញ្ញធ្ងន់ធ្ងរ។
បន្ថែមពីនេះ លោកថា មាត្រា១១៩ដែលស្នើកែនោះ បានផ្តល់សិទ្ធិអំណាចឱ្យទៅគណបក្សដែលមានសំឡេងឆ្នោតនាំមុខគេ ជាអ្នកស្នើផ្ទាល់ទៅព្រះមហាក្សត្រ ដើម្បីចាត់តាំងនាយករដ្ឋមន្ត្រី ខណៈរដ្ឋធម្មនុញ្ញបច្ចុប្បន្ន ផ្ដល់សិទ្ធិសំណាចឱ្យទៅប្រធានរដ្ឋសភា ដោយមានការឯកភាពពីអនុប្រធានទាំងពីរ ជាអ្នកសើ្នទៅអង្គព្រះមហាក្សត្រ ក្នុងការតែងតាំងវីរជន ដើម្បីបង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មី។
ដោយឡែក ក្រុមអង្គការ-សមាគមជាង១០០ស្ថាប័ន នៅថ្ងៃពុធម្សិលមិញនេះ បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួម ដោយស្នើរដ្ឋសភាកុំអនុម័តសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះដូចគ្នា។
ពួកគេសម្អាងថា សេចក្តីស្នើកែរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះអាចនឹងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យ សេរីពហុបក្ស ក្នុងប្រព័ន្ធសភានិយម ពេលបង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មី និងបំបិទសំឡេងភាគតិចក្នុងសភា ពាក់ព័ន្ធទៅលើការធ្វើញត្តិបន្ទោសសមាជិករដ្ឋាភិបាល តាមរយៈបង្កើនចំនួនសមាជិកសភា ពី៣០រូបទៅ «១ភាគ៣» ឬ ៤២រូប ជាដើម។
អគ្គលេខាធិការគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន លោក សាម អ៊ីន មានប្រសាសន៍នៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះថា លោកមិនមានការភ្ញាក់ផ្អើលនោះទេ អំពីរបៀបធ្វើការរបស់រដ្ឋាភិបាលឯកបក្សនោះ ប៉ុន្តែលោកសម្តែងនូវការសោកស្តាយដែលសភាជាតិ សម្រេចធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញមួយ ដែលបន្ទាបតម្លៃរដ្ឋសភាខ្លួនឯង ដែលការណ៍នេះនឹងធ្វើឱ្យការទទួលខុសត្រូវរបស់រដ្ឋាភិបាលចំពោះប្រជាពលរដ្ឋតាមរយៈយន្តការសភានេះ កាន់តែមានកម្រិតទាប។
លោកថា៖ «រឿងហ្នឹង វាអាចរុញឱ្យមានការរំលោភអំណាច ការប្រើប្រាស់អំណាចមិនត្រឹមត្រូវរបស់ស្ថាប័ននីតិប្រតិបត្តិហ្នឹង [រដ្ឋាភិបាល] កាន់តែកើនឡើងធំ វារុញឱ្យមានអំពើពុករលួយកាន់តែខ្លាំង ដោយសារកង្វះការតាមដាន ការត្រួតពិនិត្យរបស់រដ្ឋសភាទៅលើរាជរដ្ឋាភិបាល។ រឿងហ្នឹងវានឹងមានផលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរ»។
អ្នកនាំពាក្យសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក លោក ស៊ឹង សែនករុណា លើកឡើងថា ការដែលរដ្ឋសភាអនុម័តលើការស្នើកែរដ្ឋធម្មនុញ្ញទាំងចម្រូងចម្រាសបែបនេះ បង្កើតជាការព្រួយបារម្ភថា របត់នយោបាយថ្មីនេះនឹងមិនអាចឈានទៅស្តារស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនិងប្រជាធិបតេយ្យដែលបានធ្លាក់ចុះនាប៉ុន្មានឆ្នាំមកនេះបានទេ។
លោកថា៖ «បើសិនជាការលើកឡើងទាំងអស់ហ្នឹងមិនត្រូវបានពិចារណា អ៊ីចឹងបញ្ហាទាំងឡាយហ្នឹងកាន់តែគរច្រើនឡើង ហើយវិបត្តិហ្នឹងនឹងមិនអាចដោះស្រាយបានទេ»។
បើតាមសេចក្តីព្រាងស្នើធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញលើកទី១០ រដ្ឋាភិបាលបានស្នើកែ ៨មាត្រា ក្នុងនោះមានមាត្រា៨៩ និង៩៨ ផងដែរ ។
មាត្រា៨៩ថ្មី សរសេរថា តាមការសុំពីសមាជិកចំនួនមួយភាគដប់យ៉ាងតិច ឬស្នើ១៣រូប ក្នុងចំណោមសមាជិករដ្ឋសភាសរុប១២៥រូប រដ្ឋសភាអាចអញ្ជើញសមាជិករាជរដ្ឋាភិបាលមួយរូបឬច្រើនរូប អមដោយឥស្សរជនជាអ្នកជំនាញក្នុងវិស័យណាមួយ មកបំភ្លឺនៅរដ្ឋសភាអំពីបញ្ហាដែលមានសារៈសំខាន់ពិសេស។
ចំណែកមាត្រា៩៨ថ្មីមួយ សរសេរថា រដ្ឋសភាអាចទម្លាក់សមាជិកគណៈរដ្ឋមន្ត្រី ឬទម្លាក់រាជរដ្ឋាភិបាលពីតំណែង ដោយអនុម័តញត្តិបន្ទោស តាមសំឡេងឆ្នោតភាគច្រើនដាច់ខាត (៥០+១ ឬស្មើ ៦៣រូប) នៃចំនួនសមាជិករដ្ឋសភាទាំងអស់។
ក្នុងករណីដែលរាជរដ្ឋាភិបាលត្រូវបានទម្លាក់ពីមុខតំណែងដោយរដ្ឋសភា រាជរដ្ឋាភិបាលដែលត្រូវចេញពីមុខតំណែងនេះមានតែភារកិច្ចដឹកនាំការងារប្រចាំថ្ងៃតែប៉ុណ្ណោះ រហូតដល់មានរាជរដ្ឋាភិបាលថ្មីចូលកាន់តំណែង។
ញត្តិបន្ទោសរាជរដ្ឋាភិបាលត្រូវលើកឡើងជូនរដ្ឋសភាដោយតំណាងរាស្ត្រចំនួនមួយភាគបី ឬស្មើ៤២រូប នៃចំនួនសមាជិករដ្ឋសភាទាំងមូល ទើបរដ្ឋសភាអាចលើកមកពិភាក្សាបាន ខណៈមាត្រាចាស់តម្រូវតែសមាជិកសភា៣០រូបប៉ុណ្ណោះអាចធ្វើញត្តិបន្ទោសនេះបាន៕
