មេធាវីការពារក្ដីរបស់លោក សុន ឆ័យ អះអាងថា នៅពេលនេះ ខ្លួនកំពុងរង់ចាំការកំណត់ពីនីតិវិធីដោយចៅក្រមជំនុំជម្រះ អំពីពេលវេលាសម្រាប់សវនាការ ខណៈព្រះរាជអាជ្ញារងដែលទទួលបន្ទុកនៅក្នុងសំណុំរឿងនេះ បានសម្រេចចោទប្រកាន់ជាផ្លូវការហើយ អំពីបទ «បរិហារកេរ្តិ៍ជាសាធារណៈ» ប្រឆាំងមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់គណបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាលរូបនេះ តាមបណ្តឹងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត។
លោក ជូង ជូងី មេធាវីការពារសិទ្ធិឱ្យលោក សុន ឆ័យ បានប្រាប់ វីអូឌី នៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះថា សវនាការដែលនឹងមកដល់នាពេលខាងមុខនេះ ក្នុងនាមជាមេធាវី លោកបានត្រៀមខ្លួនរួចរាល់ហើយ ដើម្បីចូលរួមការជំនុំជម្រះនេះ រួមទាំងកូនក្ដីរបស់ខ្លួនដែរ។
លោកបន្តថា៖ «តំណាងអយ្យការបានចោទប្រកាន់ពីបទបរិហារកេរ្តិ៍ជាសាធារណៈ ហើយបញ្ជូនទៅជំនុំជម្រះផ្ទាល់។ វាត្រឹមត្រូវហើយ គឺអត់មានឆ្លងកាត់ចៅក្រមស៊ើបសួរទេ គឺនឹងរុញទៅជម្រះផ្ទាល់មួយរយៈពេលទៀត អ៊ីចឹងចៅក្រុមជំនុំជម្រះនឹងដាក់កាលបរិច្ឆេទហើយ »។
កាលពីថ្ងៃទី៩ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២២ ព្រះរាជអាជ្ញារង នៃអយ្យការអមសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ លោក ប្លង់ សុផល បានចេញដីកា ដោយចោទប្រកាន់លោក សុន ឆ័យ ពីបទ «បរិហារកេរ្តិ៍ជាសាធារណៈ» តបតាមបណ្តឹងរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងស្ថាប័នជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត ( គ.ជ.ប)។
បណ្តឹងព្រហ្មទណ្ឌប្រឆាំងលោក សុន ឆ័យ ពីសំណាក់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានេះ ធ្វើឡើងមុនមួយថ្ងៃបន្ទាប់ពី គ.ជ.ប បានប្តឹងក្នុងបទចោទដូចគ្នានេះដែរ កាលពីថ្ងៃទី១៧ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២។ មូលហេតុដែលនាំឱ្យអ្នកនយោបាយចាស់វស្សារូបនេះ ត្រូវរងបណ្តឹងទាំងពីរសំណុំរឿង ក្រោយពីលោករិះគន់ពីដំណើរការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ អាណត្តិទី៥ មានភាពមិនប្រក្រតី។
លោក សុន ឆ័យ ដែលបានចូលឆ្លើយបំភ្លឺនៅចំពោះមុខតំណាងអយ្យការទាំង២លើក កាលពីខែកក្កដានោះ បញ្ជាក់ថា អ្វីដែលលោកនិយាយ គឺវាមិនខុសគ្នាទៅនឹងការរកឃើញពីភាពមិនត្រឹមត្រូវមួយចំនួននៃដំណើរការបោះឆ្នោត ដូចដែលអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល និងគណបក្សនយោបាយផ្សេងទៀតរកឃើញនោះដែរ។
វីអូឌី មិនទាន់អាចស្នើសុំការបំភ្លឺបានទេ ទាក់ទងនឹងការកំណត់កាលកាលបរិច្ឆេទនៃថ្ងៃបើកសវនាការនេះ ពីអ្នកនាំពាក្យសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ លោក អ៊ី រិន្ទ និងលោក ប្លង់ សុផល អ្នកនាំពាក្យអយ្យការអមសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ នៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះ។
សម្រាប់លោក កន សាវាង្ស អ្នកសម្របសម្រួលផ្នែកអង្កេត និងតស៊ូមតិ នៃអង្គការខុមហ្រ្វែល យល់ឃើញថា បើនិយាយពីម្ចាស់បណ្តឹងដែលជាស្ថាប័ន គ.ជ.ប លោកចាត់ទុកថា វាជារឿងថ្មីមួយសម្រាប់បរិបថនយោបាយនៅកម្ពុជា ចាប់តាំងពីស្ថាប័ននេះបានបង្កើតឡើង ដែលដើរតួនាទីជាម្ចាស់បណ្តឹង ប្តឹងអ្នកនយោបាយដែលជាគូប្រកួត ហើយពុំធ្លាប់មានពីមុនមក។ លោកបន្តថា ការសម្រេចជ្រើសរើសប្រព័ន្ធច្បាប់នេះ ដើម្បីបិទមាត់គណបក្សនយោបាយមិនឱ្យរិះគន់ពីកំហុសរបស់ខ្លួន វាកាន់តែឆ្លុះបញ្ចាំងឱ្យឃើញភាពអាត្មានិយមរបស់ស្ថាប័ន គ.ជ.ប កាន់តែច្បាស់ជាងនេះបន្ថែមទៀតទៅវិញទេ។
លោកបន្តថា៖ «តាមពិត ការប្តឹងផ្តល់នេះ តាមការយល់ឃើញរបស់ខ្ញុំ គឺមិនអាចនឹងលុបបំបាត់អំពីរូបភាពនៅក្នុងការមើលឃើញរបស់ស្ថាប័ន គ.ជ.ប ក្នុងការអនុវត្តទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ ការប្តឹងផ្តល់នេះ វារឹតតែសបញ្ជាក់ឱ្យការមើលឃើញថា ស្ថាប័ន គ.ជ.ប ហ្នឹងដូចជាការលើកឡើងហ្នឹងទៅវិញទេ ប្រសិនបើគាត់ជ្រើសរើសផ្លូវតុលាការនេះជារឿងធំ »។
អគ្គលេខាធិការរង នៃគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត លោក សោម សូរីដា ថ្លែងថា ក្នុងរឿងក្តីនេះ ប្រសិនបើស្ថាប័ន គ.ជ.ប មិនតបតដោយនីតិវិធីច្បាប់ វាស្មើនឹងទទួលយកនូវអ្វីដែលគណបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាលចោទពីភាពមិនស្អាតស្អំរបស់ គ.ជ.ប។ ជាងនេះទៀត ការព្យាយាមលើកពីហេតុផលឆ្គាំឆ្គង ឬថាការប្តឹងនេះជាកំហុសរបស់ គ.ជ.ប មានន័យថា ស្ថាប័នទាំងនោះហាក់កំពុងជួយការពារជនត្រូវចោទទៅវិញទេ។
លោកបន្តថា៖ «ខ្ញុំយល់ផ្សេងពីនេះ ការដែលមិនប្តឹងទៅវិញទេ ដែលគេនាំគ្នាចង្អុលមុខ គ.ជ.ប ថាប្រព្រឹត្តអំពើខុស ពីព្រោះកាលណាមិនប្តឹងមានន័យថាទទួលយកនូវការចោទប្រកាន់ថាស្ថាប័ននេះលួចបន្លំសន្លឹកឆ្នោត។ អ៊ីចឹងការយល់របស់ខុមហ្រ្វែលជាការយល់របស់ពួកគេ។ ការលើកឡើងឱ្យកាត់បន្ថយ និងបន្ធូរបន្ទុកផ្លូវច្បាប់របស់លោក សុន ឆ័យ ទេ »។
ចំណែក អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក សុខ ឥសាន វិញ ធ្លាប់បានបញ្ជាក់ជំហររួចហើយថា បញ្ហានេះ គណបក្សកាន់អំណាចនឹងមិនសម្របសម្រួលផ្នែកនយោបាយណាមួយនោះទេ។
នៅក្នុងពាក្យបណ្ដឹងដែលមានលោក សាយ ឈុំ ជាអនុប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងជាប្រធានព្រឹទ្ធសភាផង គឺជាម្ចាស់បណ្តឹង បានទាមទារសំណងជំងឺចិត្តពីលោក សុន ឆ័យ ចំនួន១លានដុល្លារអាមេរិក។
លោក សំ សំអាត នាយកចាត់ការទូទៅ នៃអង្គការលីកាដូ មានប្រសាសន៍ថា ផ្អែកលើនីតិវិធីផ្លូវច្បាប់ បទចោទបរិហារកេរ្តិ៍ជាសាធារណៈនេះ គឺមិនមានទោសទណ្ឌទេ ប្រសិនបើគេរកឃើញថាមានពិរុទ្ធភាពក្រោមមួយឆ្នាំ អាចត្រឹមផាកពិន័យ ក្នុងកម្រិតមួយស្រាល។ ប៉ុន្តែនៅក្នុងសំណុំរឿងនេះ លោកសង្កេតឃើញថា លោក សុន ឆ័យ ត្រូវរងការផាកពិន័យក្នុងទំហំទឹកប្រាក់មួយដ៏ច្រើនពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
បើតាមអ្នកជំនាញផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សរូបនេះ ជានីតិវិធី មិនត្រូវផ្លោះសិទ្ធិដោយមិនបានបញ្ជូនទៅចៅក្រមស៊ើបសួរ ដើម្បីបើកការស៊ើបអង្កេតបន្ថែមទៀត មុននឹងត្រូវបញ្ជូនទៅដល់ដៃចៅក្រមជំនុំជម្រះ។
លោកបន្តថា៖ «ខ្ញុំយល់ថា ករណីនេះ វាជាករណីមួយធំ ដែលមានការចាប់អារម្មណ៍ពីសហគមន៍ជាតិ និងអន្តរជាតិ ហើយក៏មានការតាមដានយ៉ាងយកចិត្តទុកដាក់ផងដែរ ពីសហគមន៍ជាតិ និងអន្តរជាតិ ហើយគេចាត់ទុកថា រឿងនេះក៏វាពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងនយោបាយដែរ។ អ៊ីចឹង វាគួរណាស់តែមានដំណាក់កាលនៃការឆ្លងការស៊ើបអង្កេតរបស់ចៅក្រមស៊ើបអង្កេត »។
តាមរយៈបណ្តឹងព្រហ្មទណ្ឌទាំងពីរ ដែលម្ចាស់បណ្តឹងមានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត ប្តឹងអ្នកនយោបាយ ដែលហ៊ានរិះគន់ពីដំណើរការបោះឆ្នោតនេះ ត្រូវរងការរិះគន់ពីសហគមន៍ជាតិ និងអន្តរជាតិថា ជាការព្រមានផ្នែកស្មារតីគណបក្សដែលនៅក្រៅរដ្ឋាភិបាលផ្សេងទៀត មិនឱ្យទិតៀនអំពីភាពមិនត្រឹមត្រូវណាមួយដែលកើតចេញពីដំណើរការនៃការរៀបចំការបោះឆ្នោត៕
