អង្គការសិទ្ធិមនុស្សក្នុងស្រុកមួយបានរកឃើញថា ការផ្ដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចថ្មីទៅក្រុមហ៊ុនឯកជនបន្ថែមទៀត នាំឱ្យមានជម្លោះជាមួយពលរដ្ឋមូលដ្ឋាន ខណៈតាមផ្លូវច្បាប់តម្រូវឱ្យរាល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចទាំងអស់ ត្រូវមានការវាយតម្លៃពីផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន និងសង្គម មុនពេលចាប់ផ្ដើមប្រតិបត្តិការ។
ការរកឃើញនេះ ធ្វើឡើងតាមរយៈ «សេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយស្តីពីការផ្ដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចថ្មីនាំឱ្យមានជម្លោះ និងចោទជាសំណួរ» ចេញផ្សាយដោយអង្គការសម្ព័នខ្មែរជំរឿន និងការពារសិទ្ធិមនុស្ស ហៅកាត់ថា អង្គការលីកាដូ នៅថ្ងៃទី១៦ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៣។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍បញ្ជាក់ថា រាជរដ្ឋាភិបាលបានផ្ដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចថ្មីមួយនៅខេត្តស្ទឹងត្រែង កាលពីខែមីនា ឆ្នាំ២០២២ គឺរយៈពេលជិតមួយទសវត្សរ៍ក្រោយពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានចុះហត្ថលេខាដើម្បីផ្អាកការផ្ដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចកាលពីឆ្នាំ២០១២ ដែលការណ៍នេះនាំឱ្យបន្តកើតមានទំនាស់ដីធ្លីនៅក្នុងខេត្តស្ទឹងត្រែង។
អង្គការលីកាដូបន្តថា ប្រជាពលរដ្ឋរាប់រយគ្រួសារ កំពុងតែទទួលរងផលប៉ះពាល់ស្រាប់ទៅហើយ ដោយការស្ថាបនាផ្លូវមួយខ្សែឆ្ពោះទៅកាន់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចនោះ។ លើសពីនេះ ការខ្វះតម្លាភាពជុំវិញទំហំជាក់ស្ដែង និងទីតាំងនៃដីសម្បទាន បាននាំឱ្យអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ប៉ាន់ប្រមាណថា ប្រជាពលរដ្ឋរហូតដល់ ៤០០គ្រួសារ អាចនឹងរងផលប៉ះពាល់ នៅក្នុងស្រុកបុរីអូរស្វាយសែនជ័យ ស្រុកសៀមប៉ាង និងស្រុកសេសាន នៅភាគឦសាននៃខេត្តស្ទឹងត្រែង។
នាយិកាទទួលបន្ទុកកិច្ចការក្រៅតំបន់នៃអង្គការលីកាដូ អ្នកនាង ណាលី ពីឡូក មានប្រសាសន៍ក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ថា៖ «រាជរដ្ឋាភិបាលគួរតែផ្ដល់ព័ត៌មានបន្ថែមទៅលើអ្វីដែលជាភាពផ្ទុយគ្នានៃការផ្អាកផ្ដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចថ្មី។ ការផ្អាកនេះ ធ្វើឡើងក្រោយពេលដែលមានការដកហូតកម្មសិទ្ធិ និងទំនាស់ដីធ្លីរាប់ឆ្នាំ ដែលត្រូវបានចងក្រងទុកជាឯកសារ ដោយបានបង្កឡើងពីការជួលដីក្នុងទំហំធំៗទាំងនេះ ហើយបញ្ហាជម្លោះថ្មីៗនេះបង្ហាញឱ្យឃើញពី បញ្ហាដូចគ្នាជាមួយនឹងដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចមុនៗ»។
នាយកទទួលបន្ទុកកិច្ចការទូទៅ នៃអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ លោក អំ សំអាត មានប្រសាសន៍ថា រដ្ឋាភិបាលបានចុះហត្ថលេខាផ្អាកការផ្តល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចកាលពីខែឧសភា ឆ្នាំ ២០១២ ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលក៏បានលើកឡើងថា ក្រុមហ៊ុនណាដែលបានទទួលគោលការណ៍ពីរដ្ឋក្នុងការផ្តល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចរួចហើយ អាចបន្តទៅតាមនីតិវិធី ដែលកាលនោះលោកថាករណីបានបន្តរហូតដល់ឆ្នាំ ២០១៤។
យ៉ាងណា ក្រោយឆ្នាំ ២០១៤ មកដល់បច្ចុប្បន្ន លោក សំអាត ថា នេះជាលើកទី១ហើយដែលលីកាដូបានរកឃើញថា មានក្រុមហ៊ុនឯកជនបានទទួលដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចពីរដ្ឋ។
លោក អំ សំអាត ថា ចោទជាសំណួរថា តើមុននឹងផ្តល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចឱ្យក្រុមហ៊ុនឯកជន រដ្ឋាភិបាលបានពិនិត្យត្រឹមត្រូវតាមនីតិវិធី ឬទេ ដូចជាហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន ពិគ្រោះយោបល់សាធារណៈជាមួយអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន និងពលរដ្ឋ ព្រមទាំងការដោះស្រាយដោយសន្តិវិធីជាមុន បើសិនមានផលប៉ះពាល់នោះ?
លោក អំ សំអាត ថា៖ «អង្គការលីកាដូដោយសារតែឃើញករណីអ៊ីចឹងកើតឡើងហ្នឹងហើយ បានយើងចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍នេះ គឺអំពាវនាវឱ្យអាជ្ញាធរក៏ដូចជារាជរដ្ឋាភិបាលលោកពិនិត្យ និងពិចារណាដើម្បីស្វែងរកដំណោះស្រាយឱ្យបានដោយសន្តិវិធី ដើម្បីជៀសវាងជម្លោះរវាងពលរដ្ឋជាមួយនឹងក្រុមហ៊ុនសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចហ្នឹង»។
បើតាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍ លិខិតមួយរបស់ទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី ចុះថ្ងៃទី១១ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២២ បានផ្ទេរដីទំហំ ៩ ៧៨៨ហិកតា ក្នុងខេត្តស្ទឹងត្រែង ឱ្យទៅក្រុមហ៊ុន ហឹរ៉ាយហ្សិន អេហ្គរីខលឈ័រ ឌេវេឡុបមេន ។ លិខិត ដែលចុះហត្ថលេខាដោយរដ្ឋលេខាធិការ ប៊ិន ប៊ុនឆាត ក៏បានផ្ដល់សិទ្ធិឱ្យ ក្រុមហ៊ុន ហឹរ៉ាយហ្សិន ក្នុងការផ្ទេរដីនោះ ឱ្យទៅក្រុមហ៊ុន ធី.អេស.អិម.ដាប់បែលយូ ឯ.ក ព្រមទាំងបង្គាប់ឱ្យក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ ចាប់ផ្ដើមដំណើរការប្ដូរស្ថានភាពផ្លូវច្បាប់ ដើម្បីបង្កើតជាដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចមួយក្នុងការជួលរយៈពេល ៥០ឆ្នាំ។
ប្រភពដដែល ក៏បានលើកឡើងឯកសារផ្សេងទៀតពីក្រសួងកសិកម្ម ដែលបានចុះហត្ថលេខាដោយអតីតរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងកសិកម្ម លោក វេង សាខុន ចុះថ្ងៃទី១៧ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២២ សំដៅលើដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចមួយ និងបានកំណត់ទំហំដី ៥ ៦០២ហិកតា។
លិខិតមួយពីរដ្ឋបាលព្រៃឈើ ក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២២ ក៏បានបញ្ជាក់ពីដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចនេះ។ លិខិតមួយពីក្រសួងបរិស្ថាន ចេញក្នុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២២ បង្គាប់ឱ្យមានការវាយតម្លៃទៅលើទំហំដី ៥ ៦០២ ហិកតា ដែលជាន់គ្នាទាំងស្រុងជាមួយនឹង តំបន់របៀងអភិរក្សជីវៈចម្រុះឦសាន ដែលគ្រប់គ្រងដោយក្រសួងបរិស្ថាន ទោះបីជាឯកសារនោះ មិនបានសរសេរពីដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចក៏ដោយ។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ កញ្ញា អ៊ឹម រចនា បានតបសំណួរវីអូឌីតាមប្រព័ន្ធទំនាក់ទំនងតេឡេក្រាម នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមករា ថា មែនទែនទៅ ករណីដែលអង្គការលីកាដូបានលើកឡើងតាមរយៈសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ចុះថ្ងៃទី១៦ ខែមករានោះ ពុំមែនជាការផ្ដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចថ្មីនោះទេ។ កញ្ញាថា វាគឺជាការសងត្រលប់ទៅឱ្យក្រុមហ៊ុន ហឺរ៉ាយហ្សិន ដែលធ្លាប់បានទទួលការផ្ដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចក្នុងខេត្តក្រចេះ តាំងពីឆ្នាំ២០១០ តែត្រូវបានកាត់ជូនប្រជាពលរដ្ឋវិញក្នុងឆ្នាំ២០១៤។
មន្ត្រីក្រសួងកសិកម្មរូបនេះ បន្ថែមថា រដ្ឋាភិបាលសម្រេចសងត្រលប់ទៅឱ្យក្រុមហ៊ុន ហឺរ៉ាយហ្សិន បន្ទាប់ពីវាយតម្លៃនិងរកឃើញអំពីផលប៉ះពាល់ចំពោះក្រុមហ៊ុន។
កញ្ញាឱ្យដឹងថា៖ «ក្រុមហ៊ុនហឺរ៉ាយហ្សិន បានផ្ទេរដីសម្បទានដែលខ្លួនទទួលបានទៅឱ្យក្រុមហ៊ុន ធី.អេស.អិម»។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងកសិកម្មដដែល បន្តថា ការសម្រេចផ្អាកការផ្ដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចពីសំណាក់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាកាលពីឆ្នាំ២០១២ នៅជាធរមាន ពុំមានការផ្លាស់ប្ដូរទេ។
កញ្ញាថា បច្ចុប្បន្ន មានក្រុមហ៊ុនចំនួន២២៩ក្រុមហ៊ុន ដែលកំពុងធ្វើការអភិវឌ្ឍដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចដែលទទួលបានពីរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។
បុរសម្នាក់ដែលទទួលទូរសព្ទ ហើយបដិសេធប្រាប់ឈ្មោះនិងតួនាទី បានលើកឡើងថា លោកធ្លាប់ជាបុគ្គលិកបម្រើការក្នុងក្រុមហ៊ុន Horizon Agriculture Development co., ltd.។ លោកបន្តថា ក្រុមហ៊ុនកូរ៉េនេះ បានផ្លាស់ប្តូរទីតាំងទៅក្រៅប្រទេសវិញ ដោយសារការងារបរាជ័យ។
យ៉ាងណា លោកមិនបានដឹងទេថា ក្រុមហ៊ុននេះបានទទួលដីសម្បទានដោយឡែកទៀតនៅខេត្តស្ទឹងត្រែង កាលពីឆ្នាំ២០២២នោះ។
អង្គការលីកាដូអះអាងថា ក្រុមហ៊ុន ហឹរ៉ាយហ្សិន អេហ្គរីខលឈ័រ ឌេវេឡុបមេន ធ្លាប់ទទួលបានការផ្ដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចក្នុងខេត្តក្រចេះ កាលពីឆ្នាំ២០១០ ដោយពួកគេបានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងជម្លោះដីធ្លីមួយ ជាមួយប្រជាពលរដ្ឋរាប់រយគ្រួសារនៅទីនោះ ប៉ុន្តែអាជ្ញាធរបាននិយាយក្នុងឆ្នាំ២០១៤ ថា ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចនេះត្រូវបានលុបចោលវិញហើយ ក្រោយពីក្រុមហ៊ុនបរាជ័យក្នុងការដាំដុះនៅលើដីនោះ។
អង្គការជំនាញលើកិច្ចការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូបន្តថា តាមផ្លូវច្បាប់ រាល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចទាំងអស់ តម្រូវឱ្យមានការវាយតម្លៃហេតុប៉ះពាល់បរិស្ថាន និងសង្គម មុនពេលចាប់ផ្ដើមប្រតិបត្តិការ។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍ថា៖ «អ្នកភូមិនៅក្នុងតំបន់ បានប្រាប់អង្គការលីកាដូថា ពួកគេពុំទទួលបានព័ត៌មានអ្វីទាល់តែសោះ មុនពេលក្រុមហ៊ុន ធី.អេស.អិម.ដាប់បែលយូ ចាប់ផ្ដើមធ្វើការនៅក្នុងតំបន់នោះ»។
ប្រធានអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល លោក ផៃ ស៊ីផាន មានប្រសាសន៍ថា មុននឹងរដ្ឋាភិបាលផ្តល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចទៅឱ្យឯកជន គឺឆ្លងកាត់ការវិនិច្ឆ័យក្នុងគុណភាពបន្ដាក់ទុនពីក្រុមប្រឹក្សាសេដ្ឋកិច្ច ប្រជុំអន្តរក្រសួង និងអាជ្ញាធរដែនដីភូមិសាស្ត្រ។
ក្រៅពីនោះ លោកថា រដ្ឋាភិបាលផ្តល់ ស.ជ.ណ ភាគច្រើនសម្រាប់តែក្រុមហ៊ុនដែលមានមូលដ្ឋាននៅក្នុងស្រុកប៉ុណ្ណោះ ព្រោះរដ្ឋាភិបាលយកមូលដ្ឋានគ្រឹះសេដ្ឋកិច្ចក្នុងស្រុកដែលជាមូលដ្ឋានពិតប្រាកដដើម្បីពង្រឹងតុល្យភាពសេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គមកិច្ច។
បែបនេះក្តី មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលរូបនេះយល់ស្របចំពោះការបារម្ភរបស់អង្គការលីកាដូ ដោយថាហេតុនេះទើប ក្នុងដំណាក់កាលនីយមួយៗរដ្ឋាភិបាលតែងតែវិនិច្ឆ័យដើម្បីបញ្ចៀសផលប៉ះពាល់។
លោក ផៃ ស៊ីផាន ថា៖ «ផលប៉ះពាល់ចំពោះប្រជាពលរដ្ឋដែលជាប់នៅកន្លែងហ្នឹង ភាគច្រើនគឺអត់មានប៉ះពាល់ទៅដល់ប្រជាពលរដ្ឋទេ គឺជាដីដែលស្ថិតក្នុងការគ្រប់គ្រងរបស់ក្រសួងបរិស្ថាន ក៏ដូចជាការគ្រប់គ្រងរបស់ក្រសួងកសិកម្ម តែមិនមែនជាដីរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនោះទេ។ ហើយបើសិនជាប៉ះពាល់ ប្រជាពលរដ្ឋមានសិទ្ធិក្នុងការប្តឹងតវ៉ា ទារសំណង ឬអនុវត្តន៍ទៅលើការខ្វៀលចេញពីភូមិសាស្រ្តនៃកិច្ចសម្បទាននេះឯង»។
កាលពីថ្ងៃទី៩ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២ ប្រជាពលរដ្ឋមកពីភូមិអ៊ីប៊ុ ឃុំអូរស្វាយ ស្រុកបុរីអូរស្វាយសែនជ័យ ក្នុងខេត្តស្ទឹងត្រែង បានប្រមូលផ្ដុំគ្នា ដើម្បីហាមឃាត់ក្រុមហ៊ុនកុំឱ្យសាងសង់ផ្លូវទំហំ ៥០ម៉ែត្រ ឆ្ពោះទៅកាន់ដីសម្បទាននោះ ដោយសារតែការកសាងផ្លូវនេះនឹងបំផ្លិចបំផ្លាញដល់ដីស្រែចំការរបស់ពួកគេ និងដំណាំកសិកម្ម ជាច្រើនទៀត ។
លីកាដូលើកឡើងថា ចាប់តាំងពីពេលនោះមក អ្នកភូមិទាំងនោះ បានប្រមូលផ្ដុំគ្នាចំនួន ៥លើក ដើម្បីការពារដីរបស់ពួកគេ ដោយលើកចុងក្រោយគឺនៅថ្ងៃទី៤ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៣ ថ្មីៗនេះ។
ញត្តិមួយដែលបានព្រាងដោយអ្នកភូមិក្នុងខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២២ បានបង្ហាញថា ប្រជាពលរដ្ឋចំនួន៦៤គ្រួសារ កំពុងរងគ្រោះពីការបំផ្លិចបំផ្លាញដីស្រែចំការ និងបានស្នើឱ្យមានដំណោះស្រាយមួយទៅលើទំនាស់ដីធ្លីនេះ ក៏ដូចជាការផ្ដល់សំណងសមរម្យ សម្រាប់ការខូចខាតទ្រព្យសម្បត្តិផ្សេងៗ។
អ្នកនាង ណាលី ពីឡូក ថា៖ «យើងស្នើសុំឱ្យរាជរដ្ឋាភិបាលផ្ដល់ព័ត៌មានបន្ថែមទៅលើគោយនយោបាយរបស់ខ្លួន ជុំវិញការផ្ដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចថ្មីនេះ និងដោះស្រាយបញ្ហាជម្លោះដែលកំពុងកើតមានដោយសន្តិវិធី និងដោយយុត្តិធម៌»៕
