ស្ថាប័នច្បាប់ដែលដោះស្រាយវិវាទទាំងរឿងព្រហ្មទណ្ឌនិងរឿងរដ្ឋប្បវេណី គឺតុលាការ ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្ន ទាំងប្រជាពលរដ្ឋក្រីក្រដែលមានជម្លោះដីធ្លី និងអ្នកមានមុខតំណែង មានមុខមានមាត់ ក៏ស្វែងរកកិច្ចអន្តរាគមន៍ពីស្ថាប័នផ្សេងៗដែរ ពិសេសសុំការអន្តរាគមន៍ពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។
តុលាការនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បច្ចុប្បន្នមាន៣ថ្នាក់គឺ សាលាដំបូងដែលមាននៅគ្រប់រាជធានីខេត្តទាំងអស់ តុលាការឧទ្ធរណ៍ និងតុលាការកំពូល។ ក្រៅពីតុលាការជម្រះលើរឿងក្តីទូទៅកម្ពុជាក៏មានតុលាការយោធា និងសាលាក្តីខ្មែរក្រហមផងដែរ ដែលកំពុងដំណើរការពេលបច្ចុប្បន្ន។
បើនិយាយពីរឿងក្តីទូទៅ បើសិនជាប្រជាពលរដ្ឋដែលមានវិវាទហើយ ដោះស្រាយពីអាជ្ញាធរគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ហើយ នៅមិនទាន់មានការសះជាគ្នានោះ នឹងដំណើរការដល់តុលាការ គឺនៅក្នុងដំណាក់កាលសាលាដំបូង។
ក្រោយពេលសម្រេចរបស់សាលាដំបូងហើយ បើភាគីមិនសុខចិត្ត អាចទៅសាលាឧទ្ធរណ៍ ហើយបើភាគីនៅតែមិនសុខចិត្ត គឺបន្តទៅតុលាការកំពូល។ នៅក្នុងដំណាក់កាលតុលាការកំពូលជាសេចក្តីសម្រេចចុងក្រោយបិទផ្លូវតវ៉ា ប៉ុន្តែបើមានភស្តុតាងជាក់ច្បាស់ ភាគីជម្លោះនៅតែអាចប្តឹងទាមទារឱ្យតុលាការកំពូលសើរើលើសេចក្តីសម្រេចឡើងវិញដែរ។
បើនិយាយពីការដោះស្រាយជម្លោះចាប់ពីអាជ្ញាធរភូមិ ឃុំ រហូតដល់អាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ និង តុលាការគ្រប់ថ្នាក់ទៀត គឺច្រើនដំណាក់កាលគួរសម។
ប៉ុន្តែបើយើងមើលពីករណីក្នុងការដោះស្រាយជម្លោះជាក់ស្តែង ការស្វែងរកកិច្ចអន្តរាគមន៍នៅតែពេញនិយម គឺពលរដ្ឋក្រីក្រដែលមានជម្លោះដីធ្លី តែងតែប្រមូលផ្តុំគ្នា ចេញពីផ្ទះឬសហគមន៍របស់ពួកគាត់ ធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅក្រសួងដែនដី ឬស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀត ពិសេសទៅផ្ទះលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន តែម្តង គឺពួកគាត់មិនបានដើរតាមដំណាក់កាលនៃការដោះស្រាយជម្លោះនោះទេ។
ករណីខ្លះអាចថា ដោយសារតែពលរដ្ឋក្រីក្រមិនមានលុយចំណាយផ្សេងៗ រួមទាំងការជួលមេធាវីផង ប៉ុន្តែខាងក្រសួងយុត្តិធម៌មានមេធាវីសម្រាប់អ្នកមិនមានលទ្ធភាព ហើយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក៏បានបង្កើតមេធាវីដាក់ឈ្មោះខ្លួនលោកផ្ទាល់ចំនួន១៥៣នាក់ហើយដែរសម្រាប់ជួយអ្នកក្រីក្រមិនមានលទ្ធភាពជួលមេធាវី។ ប៉ុន្តែការស្វែងរកកិច្ចអន្តរាគមន៍ឬពឹងអ្នកនេះជួយឬអ្នកនោះជួយ នៅតែពេញនិយមដដែល។
ការពេញនិយមស្វែងរកកិច្ចអន្តរាគមន៍នេះ មិនមែនតែអ្នកក្រីក្រទេ គឺអ្នកមានប្រាក់ មានអំណាច មានកិត្តិយសល្បី ក៏ស្វែងរកកិច្ចអន្តរាគមន៍ដែរ។
កាលពីសប្តាហ៍មុន តារាចម្រៀងល្បីឈ្មោះមួយរូប លោក ព្រាប សុវត្ថិ ក៏បានដាក់លិខិតទៅលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន សុំឱ្យជួយអន្តរាគមន៍ករណីជម្លោះដីទំហំ២០ហិកតានៅក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី ជាមួយអ្នកមានអំណាចម្នាក់។
លោក ព្រាប សុវត្ថិ ជាអ្នកល្បីឈ្មោះនៅក្នុងវិស័យសិល្បៈ ហើយលោកក៏មានតួនាទីនៅក្នុងជួរកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ម្តាយរបស់លោកក៏មានតួនាទីនៅក្នុងជួរកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ។ លោកព្រាប សុវត្ថិ ក៏តែងតែបង្ហាញរូបថតដែលលោកពាក់អាវគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ចូលរួមកម្មវិធីផ្សេងៗជាមួយគណបក្សកាន់អំណាចនេះ ហើយក៏មានរូបថតជាមួយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែរ។
ក្រោយពេលលោក ព្រាប សុវត្ថិ ដាក់សំណើទៅលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ឱ្យជួយរកយុត្តិធម៌នោះ មានការលើកឡើងផ្សេងៗគ្នាពីអ្នកប្រើបណ្តាញសង្គម សំណួរច្រើនជាងគេសួរថា ហេតុអ្វីលោក ព្រាប សុវត្ថិ មិនប្តឹងទៅតុលាការ? ឬលោកមិនទុកចិត្តតុលាការ? តារាល្បីពឹងនាយករដ្ឋមន្ត្រី ចុះអ្នកមិនល្បី ពឹងអ្នកណា? ឬដោយសារតែភាគីម្ខាងទៀតជាអ្នកធំមានអំណាច?
នៅលើហ្វេសប៊ុករបស់លោក ព្រាប សុវត្ថិ មិនមានការបកស្រាយពីមូលហេតុដែលលោកស្នើសុំការអន្តរាគមន៍ពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នេះទេ ចំណែកខាងក្រុមការងារ វីអូឌី ព្យាយាមទាក់ទងទៅលោក ព្រាប សុវត្ថិ ដែរ តែមិនអាចទាក់ទងបានតាមទូរសព្ទនិងហ្វេសប៊ុក។
លោក ព្រាប សុវត្ថិ ស្វែងរកកិច្ចអន្តរាគមន៍នេះ មិនមែនជាមនុស្សដំបូងទេក្នុងចំណោមអ្នកមានប្រាក់ មានតួនាទី ស្វែងរកអន្តរាគមន៍ដោយមិនឆ្លងកាត់តុលាការនោះ។
កាលពីខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៧ លោក ហ៊ុន សាន បងប្រុសបង្កើតរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក៏ធ្លាប់បានធ្វើលិខិតរកកិច្ចអន្តរាគមន៍ដែរ ដោយចោទថា លោក ម៉ក់ ជីតូ អគ្គស្នងការរងនគរបាលជាតិ កៀបសង្កត់និងរំលោភយកដីក្រុមគ្រួសាររបស់លោក។ ប៉ុន្តែលិខិតរបស់លោក ហ៊ុន សាន មិនបានផ្ញើទៅប្អូនប្រុសរបស់លោកទេ គឺផ្ញើទៅលោក ស ខេង រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ។
លិខិតលោក ហ៊ុន សាន៖ «សូមសម្តេចជួយណែនាំឯកឧត្តម ម៉ក់ ជីតូ ដែលតែងតែការពារជនល្មើសរំលោភយកដីរបស់ខ្ញុំនិងកូនខ្ញុំ ធ្វើឱ្យបាត់បង់ភាពកក់ក្តៅ ធ្លាក់ចុះប្រជាប្រិយភាព បែកបាក់សាមគ្គីផ្ទៃក្នុង ជំនឿទុកចិត្តក្នុងជួរគណបក្សប្រជាជន ពិសេសក្រុមគ្រួសារថ្នាក់ដឹកនាំប្រទេស»។
ភរិយាលោកឧកញ៉ា ថោង សារ៉ាត់ គឺលោកស្រី ទាវ ធីតា កាលពីដើមឆ្នាំ២០១៧ ក៏បាននាំគ្នាទៅទ្រហោយំនៅមុខសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ ហើយហៅឱ្យលោក ហ៊ុន សែន និងលោកស្រី ប៊ុន រ៉ានី ជួយអន្តរាគមន៍ដោះលែងប្តីរបស់លោកស្រី ដោយអះអាងថា គេទម្លាក់កំហុសដើម្បីចាប់ខ្លួនប្តីរបស់លោកស្រី។
ករណីទាំងនេះបង្ហាញថា ក្នុងស្រទាប់មហាជននៅតែពេញនិយមក្នុងការស្វែងរកកិច្ចអន្តរាគមន៍ពេលដែលពួកគេមានវិវាទ ឬអះអាងថាខ្លួនមានរឿងអយុត្តិធម៌។
រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ និងជាអនុប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក ស ខេង រំឭកមន្ត្រីរបស់លោករៀបចំប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ឱ្យបានល្អ ព្រោះលោកជឿថា យុត្តិធម៌ជាគ្រឹះនៃសន្តិភាពនិងស្ថិរភាព។
លោក ស ខេង៖ «ការកសាងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ពីលើដល់ក្រោម គឺជាគ្រឹះដ៏សំខាន់ ដើម្បីឱ្យស្រុកទេសយើងមានស្ថិរភាព មានស្ថិរភាពយូរអង្វែង! ព្រោះពិសោធន៍លើសកលលោកនេះ វាអញ្ចឹង! មិនថាតែកម្ពុជាទេ អាឈ្លោះបាក់បែកគ្នាទៅជាសង្គ្រាមហ្នឹង វាមកពីអញ្ចឹង»។
លោក ស ខេង ក៏បានរំឭកប្រាប់មន្ត្រីកុំឱ្យយកគំរូតាមខ្មែរក្រហមដែលធ្វើបាបពលរដ្ឋ ហើយថា ជាលទ្ធផលក៏ទទួលផលអាក្រក់វិញ។
លោក ស ខេង៖ «ហើយបើធ្វើតាមរបៀប ប៉ុល ពត យើងដឹងទាំងអស់គ្នាហើយ គឺមិនខ្ចីស្តាប់ មិនខ្ចីរវល់ពីពលរដ្ឋ ហើយនាំគ្នាគិតតែពីកាប់សម្លាប់។ កាប់សម្លាប់ពលរដ្ឋអត់ដឹងខ្យល់អី អត់មានកំហុស រហូតដល់កាប់សម្លាប់គ្នាឯង [ថ្នាក់ដឹកនាំ] ដឹកនាំកំពូលហ្នឹង។ អញ្ចឹងបានគេហៅថា កម្មរបស់គាត់ ទីបំផុតត្រូវដួលរលំ ហើយបែកបាក់ខ្ទេចខ្ទីគ្មានសេសសល់ទេ»។
របាយការណ៍គម្រោងយុត្តិធម៌ពិភពលោក ប្រចាំឆ្នាំ២០២០ បង្ហាញថា ក្នុងចំណោម១២៨ប្រទេស កម្ពុជាស្ថិតនៅក្នុងចំណាត់ថ្នាក់លេខ១២៧ គឺស្ថិតនៅចំណាត់ថ្នាក់លើប្រទេសវេណេហ្សូអេឡាតែមួយគត់ ចំណែកនៅតំបន់អាស៊ាន គឺកម្ពុជាស្ថិតនៅក្នុងចំណាត់ថ្នាក់ចុងក្រោយគេ។ ចំណាត់ថ្នាក់នេះស្ថិតនៅក្នុងប្រទេសដែលមានប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌មិនល្អ។
