គណបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាលចំនួន២ បានរួមគ្នាទាមទារទៅគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) ឱ្យបង្ហាញពីជំហរឯករាជ្យ ដើម្បីធានាបាននូវការបោះឆ្នោតត្រឹមត្រូវនិងយុត្តិធម៌ ហើយកាត់បន្ថយជម្លោះនយោបាយក្រោយការបោះឆ្នោត។
បើយោងតាមសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួម ចុះថ្ងៃទី៣០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២១ របស់គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន និងគណបក្សកម្ពុជានិយម បានលើកឡើងថា ក្រោយពីពិនិត្យលើសេចក្ដីព្រាងបទបញ្ជា និងនីតិវិធីសម្រាប់ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ អាណត្តិទី៥ នៅឆ្នាំ២០២២ គឺមានការកែប្រែបទបញ្ជានិងនីតិវិធីសំខាន់ៗមួយចំនួន ដែលជាការព្រួយបារម្ភដល់ភាពត្រឹមត្រូវឬតម្លាភាព នៃការបោះឆ្នោតនៅពេលខាងមុខ។
តាមរយៈការព្រួយបារម្ភនេះ គណបក្សទាំង២បានទាមទារទៅ គ.ជ.ប ឱ្យរក្សាទុកនូវប្រការ ៩, ៣, ១ និង៩ ដោយចាត់ចែងនូវការចែកជូនកំណត់ហេតុនៃការរាប់សន្លឹកឆ្នោត ជូនភ្នាក់ងារគណបក្សនយោបាយដែលមានវត្តមានឃ្លាំមើល ការគ្រប់គ្រង និងការប្រព្រឹត្តទៅនៃការបោះឆ្នោត ការបិទផ្សាយបញ្ជីឈ្មោះ ទីតាំងការិយាល័យបោះឆ្នោត រួមទាំងការរាប់សន្លឹកឆ្នោត ជាដើម។
គណបក្សទាំង២ក៏បានទាមទារទៅ គ.ជ.ប ឱ្យរក្សាទុកនូវប្រយោគ ១០, ៤, ៣, ១ និងចំណុចមួយចំនួនទៀតដែលគណបក្សទាំង២នេះសំដៅដល់ការរៀបចំ ការវេចខ្ចប់កញ្ចប់សុវត្ថិភាពសន្លឹកឆ្នោត ការដាក់កំណត់ហេតុនៃការបោះឆ្នោត និងកំណត់ហេតុនៃការរាប់សន្លឹកឆ្នោត រួមទាំងសម្ភារឯកសារបោះឆ្នោតផងដែរ។
គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន និងគណបក្សកម្ពុជានិយម លើកឡើងទៀតថា ប្រសិនជា គ.ជ.ប រក្សាបាននូវចំណុចដែលពួកគេទាមទារនេះ នោះនឹងអាចរក្សាបាននូវការបោះឆ្នោតមួយប្រព្រឹត្តទៅដោយសេរីនិងយុត្តិធម៌ ស្របតាមគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ សេរីពហុបក្ស ហើយទទួលបានការទុកចិត្តពីគណបក្សដែលចូលរួមប្រកួតប្រជែង អ្នកបោះឆ្នោត និងបញ្ចៀសបាននូវជម្លោះនយោបាយនៅក្រោយការបោះឆ្នោត ជាដើម។
អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន លោក ឡឹក សុធារ បានបញ្ជាក់បន្ថែមលើសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ថា គណបក្សនេះទាមទារឱ្យ គ.ជ.ប រក្សាទុកនូវខ្លឹមសារដដែលនៃសេចក្ដីព្រាងបទបញ្ជា និងនីតិវិធីទាក់ទងនឹងលទ្ធផលបោះឆ្នោត ដោយចម្លងលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតចែកជូនអ្នកសង្កេតការណ៍របស់គណបក្សនីមួយៗ និងបិទលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតនោះនៅមុខការិយាល័យរហូតដល់លទ្ធផលជាផ្លូវការនៃការបោះឆ្នោតត្រូវបានប្រកាស ដែលលោកថា ចំណុចទាំង២នេះត្រូវបាន គ.ជ.ប លុបចេញពីបទបញ្ជានិងនីតិវិធីសម្រាប់ដំណើរការបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ២០២២ហើយ។
លោកបន្ថែមថា៖ «ពួកយើងបារម្ភថា ការលុបចំណុចទាំង២ហ្នឹងចេញ គឺវានាំទៅដល់ភាពស្រពេចស្រពិលនៃលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោត ហើយអាចធ្វើឱ្យមានជជែកវែកញែកគ្នា ឬក៏ព្រមមិនព្រម ទាក់ទងនឹងលទ្ធផលបោះឆ្នោតហ្នឹងជាដើម។ អ៊ីចឹងការរក្សាបាននូវចំណុចទាំង២នេះ វានឹងជួយបំពេញនូវភាពខ្វះខាត ឬក៏ភាពចន្លោះប្រហោង ឬក៏អាចត្រួតពិនិត្យពិច័យទៅលើព័ត៌មានស្រពេចស្រពិលមួយចំនួនដែលគណបក្សនីមួយៗមានហ្នឹង ហើយជួយកាត់បន្ថយបាននូវការខ្វែងគំនិតគ្នានិងយល់ច្រឡំផ្សេងៗ»។
ពាក់ព័ន្ធករណីនេះ អ្នកនាំពាក្យ គ.ជ.ប លោក ហង្ស ពុទ្ធា មានប្រសាសន៍ថា ការតាក់តែងបទបញ្ជានិងនីតិវិធីនៃការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ អាណត្តិទី៥ នៅឆ្នាំ២០២២ គឺមិនទាន់សម្រេចជាស្ថាពរនៅឡើយទេ។
លោកបន្តថា ភាគីពាក់ព័ន្ធ ទាំងគណបក្សនយោបាយ និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល អាចដាក់សំណើឬសំណូមពរ ដើម្បីចូលរួមតាក់តែងបទបញ្ជានិងនីតិវិធីនៃការបោះឆ្នោតបាន ដោយ គ.ជ.ប ស្វាគមន៍ទទួលយកសំណើនិងសំណូមពរទាំងនោះជានិច្ច។
លោកបន្ថែមថា៖ «គ.ជ.ប ស្វាគមន៍ទទួលយកនូវរាល់អនុសាសន៍និងសំណូមពរផ្សេងៗរបស់គ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធ ទាំងគណបក្សនយោបាយ និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ដែលលោកបានផ្ដល់យោបល់ចំពោះការតាក់តែងនូវបទបញ្ជានិងនីតិវិធីនៃការបោះឆ្នោតខាងនេះ ហើយនីតិវិធីមិនទាន់បានសម្រេចជាស្ថាពរនៅឡើយទេ។ អ៊ីចឹង គ.ជ.ប នឹងដាក់នូវសំណើផ្សេងៗរបស់គ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធក្នុងការពិភាក្សានៅថ្ងៃទី៦ ខែមករា ឆ្នាំ២០២២ខាងមុខនេះ»។
អ្នកសម្របសម្រួលផ្នែកអង្កេត និងតស៊ូមតិនៃអង្គការខុមហ្វ្រែល (Comfrel) លោក កន សាវាង្ស មានប្រសាសន៍ថា ការទាមទាររបស់គណបក្សទាំង២នោះជារឿងត្រឹមត្រូវ ហើយលោកក៏គាំទ្រឱ្យ គ.ជ.ប រក្សាទុកចំណុចដែលគណបក្សទាំង២នោះទាមទារផងដែរ។
លោកបញ្ជាក់ថា ចំណុចដែលគណបក្សទាំងនោះទាមទារ គេហៅថា ទម្រង់ ១១០៤ គឺជាលទ្ធផលនៃការរាប់សន្លឹកឆ្នោត។ លោកថា ជាគោលការណ៍នីតិវិធី ពេលដែលរាប់សន្លឹកឆ្នោតចប់ គឺត្រូវចម្លងទម្រង់១១០៤នេះចែកជូនដល់អ្នកសង្កេតការណ៍ពីគណបក្សនយោបាយនីមួយៗ ដើម្បីបានជាអំណះអំណាង ជាភស្តុតាងសម្រាប់គ្រប់គណបក្សនយោបាយ។
លោកបន្ថែមថា៖ «គ.ជ.ប មិនគួរលុបចំណុចទាំងអស់ហ្នឹងចោលទេ។ គ.ជ.ប គួរតែរក្សានូវអ្វីដែលជានីតិវិធី អ្វីជាការល្អហ្នឹង គួរតែរក្សាទុក។ អ៊ីចឹងសម្រាប់ខ្ញុំ ខ្ញុំគាំទ្រនូវការស្នើឱ្យរក្សាទុកវិញដដែល ហើយយើងស្នើសុំឱ្យ គ.ជ.ប ធ្វើការពិចារណាឡើងវិញនូវនីតិវិធីមួយចំនួនកាត់បន្ថយនូវភាពត្រឹមត្រូវ ឬភាពសុក្រឹតហ្នឹង គឺគួរតែកុំលប់ គួរតែរក្សាវា ព្រោះកាលណាលុបចោលចំណុចទាំងហ្នឹង គឺភាពអយុត្តិធម៌ ភាពមិនសុខព្រម ទាក់ទងលទ្ធផលបោះឆ្នោត វិវាទនឹងកើតមានហើយនៅពេលចេញលទ្ធផល»។
រហូតមកដល់ពេលនេះ មានគណបក្សនយោបាយជាង៤០បានចុះបញ្ជីនៅក្រសួងមហាផ្ទៃ ក្នុងនោះមានគណបក្សចំនួន៥ ដែលបានបង្កើតឡើងដោយអតីតមន្ត្រីគណបក្សប្រឆាំង ដូចជា គណបក្សឆន្ទៈខ្មែរ របស់លោក គង់ មូនីកា កូនប្រុសលោក គង់ គាំ, គណបក្សខ្មែរអភិរក្ស របស់លោក រៀល ខេមរិន្ទ្រ, គណបក្សខ្មែរស្រឡាញ់ជាតិ របស់ លោក ជីវ កត្តា, គណបក្សកែទម្រង់កម្ពុជា របស់លោក ប៉ុល ហំម និងលោក អ៊ូ ច័ន្ទរ័ត្ន និងគណបក្សបេះដូងជាតិ ជាដើម៕
