ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួនបង្ហាញក្ដីបារម្ភពីការកើនឡើងនូវជម្លោះដីធ្លីដែលជាបញ្ហាចម្បងមិនអាចទប់ស្កាត់បាន បើទោះបីពេលនេះ កម្ពុជាមានថ្នាក់ដឹកនាំចម្រុះឡើងវិញនៅថ្នាក់មូលដ្ឋានក្ដី ដោយហេតុថា ការប្រែប្រួលនេះគ្មានឥទ្ធិពលចាប់បង្ខំដល់ការសម្រេចចិត្តរបស់គណបក្សកាន់អំណាចនោះទេ។
ក្តីបារម្ភនេះបានកើតឡើងក្រោយពីលទ្ធផលបណ្ដោះអាសន្ននៃការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់អាណត្តិទី៥នេះ បានបង្ហាញថា «គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា» នៅតែបន្តគ្រប់គ្រងអាសនៈក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ស្ទើរទូទាំងប្រទេសដដែល បើទោះបី «គណបក្សភ្លើងទៀន» ដេញតាមពីក្រោយ ទទួលបានតំណែងក្រុមប្រឹក្សាជាង២ ០០០ ក្នុងចំណោមអាសនៈសរុប១ ១៦២២ក៏ដោយ។
អ្នកសម្របសម្រួលគម្រោងធុរកិច្ចនៅមជ្ឈណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លោក វណ្ណ សុផាត មើលឃើញថា ជាសញ្ញាវិជ្ជមានខ្លះសម្រាប់ជំរុញសេវាសាធារណៈនៅថ្នាក់ឃុំ-សង្កាត់ ដោយសារតែចរន្តនេះបានបង្កើតឡើងវិញឱ្យមានចម្រុះបក្សសម្រាប់តាមដានការអនុវត្តច្បាប់។
ក៏ប៉ុន្តែលោកថា ការប្រែប្រួលនេះគ្មានឥទ្ធិពលជំរុញដំណោះស្រាយបញ្ហាសង្គម និងការរំលោភបំពានដីធ្លីដែលបានកើតឡើងច្រើនឆ្នាំមកនេះទេ ដោយថា ការគំរាមកំហែងទៅលើសកម្មជននៅតែបន្តកើតមាននៅឡើយ ហើយដំណោះស្រាយសង្គមស្ថិតលើការសម្រេចចិត្តគណបក្សកាន់អំណាច។
លោកថា៖ «ការព្រួយបារម្ភរបស់យើង អាការដោះស្រាយបញ្ហាដីធ្លីរបស់ប្រជាពលរដ្ឋហ្នឹង មិនត្រូវបានដោះស្រាយឱ្យបានសមរម្យ ឱ្យបានយុត្តិធម៌ ដូចមានចែងនៅក្នុងច្បាប់ទេ ទី១! ហើយទី២ទៀត យើងក៏នៅតែព្រួយបាម្ភថា ក៏នឹងមានការរំលោភសិទ្ធិប្រជាពលរដ្ឋហ្នឹងច្រើនជាងមុនទៀត ព្រោះនិយាយទៅ គម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ហ្នឹងតែងតែមានផលប៉ះពាល់ដល់ដីធ្លីរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ»។
បន្ថែមពីនេះ លោកបារម្ភថា កម្ពុជាអាចនឹងបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ «អ្វីៗគ្រប់យ៉ាងលើកលែងតែអាវុធ (EBA)» ទាំងស្រុង ដូចការព្រមានរបស់សភាអឺរ៉ុប ក្រោយការបោះឆ្នោតជាតិ ឆ្នាំ២០២៣ បើការប្រកួតប្រជែងនយោបាយនៅតែខ្វះតម្លាភាព សេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌នោះ។
ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលប្រជាពលរដ្ឋ ដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ និងសន្តិភាព លោក យង់ គិមអេង លើកឡើងថា ការមានថ្នាក់ដឹកនាំចម្រុះនៅថ្នាក់មូលដ្ឋានជាសញ្ញាវិជ្ជមានដល់ការផ្តល់សេវាជូនពលរដ្ឋ និងជំរុញតម្លាភាពនៃការប្រើប្រាស់ថវិកាសម្រាប់អភិវឌ្ឍឃុំសង្កាត់។ ប៉ុន្តែលោកថា បញ្ហាដីធ្លីនឹងមិនអាចដោះស្រាយបានទេ បើបក្សកាន់អំណាចខ្វះឆន្ទៈដោះស្រាយ។
លោកថា៖ «ប៉ុន្តែរឿងដំណោះស្រាយរឿងដីធ្លី ខ្ញុំមិនជឿថាធ្វើទៅបានទេ ពីព្រោះដោយសារថា បញ្ហាដីធ្លីវាច្រើនតែជាប់ពាក់ព័ន្ធជាមួយអ្នកមានអំណាចធំៗនៅថ្នាក់ជាតិ អ៊ីចឹងទៅប្រហែលជាសមត្ថកិច្ចនៅឃុំសង្កាត់ហ្នឹងគ្មានលទ្ធភាពអីទៅដោះស្រាយទេ»។
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការអភិវឌ្ឍន៍ផ្នត់គំនិត លោក សេក សុជាតិ យល់ឃើញថា បញ្ហាសង្គមអាចនឹងរកដំណោះស្រាយបាន រួមទាំងបញ្ហាដីធ្លី បើអ្នកនយោបាយមានទំនួលខុសត្រូវខ្ពស់ចំពោះម្ចាស់ឆ្នោត ដែលការណ៍នេះ លោកថា កូនសោរនៃដំណោះស្រាយស្ថិតក្នុងដៃមេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាច។
ប៉ុន្តែលោកគិតថា ពួកគេអាចនឹងបន្តបាត់សន្លឹកឆ្នោតនៅឆ្នាំក្រោយទៀត បើមន្ត្រីជាប់ឆ្នោតពេលនេះមិនបានធ្វើតាមអ្វីដែលខ្លួនបានផ្សព្វផ្សាយអំឡុងពេលយុទ្ធនាការរកសំឡេងឆ្នោតថ្មីៗនេះ។
បញ្ហានេះ ប្រធានក្រុមអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល លោក ផៃ ស៊ីផាន បានលើកឡើងថា លទ្ធផលបោះឆ្នោតបណ្តោះអាសន្ន គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ទទួលបានជាង៨០ភាគរយនៃចំនួនអ្នកចេញទៅបោះឆ្នោត បើទោះបីគណបក្សភ្លើងទៀន បានតិចតួចក្ដី។ លោកចាត់ទុកលទ្ធផលនេះថា ជានិមិត្តរូបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់មូលដ្ឋាន។
លោកគូសបញ្ជាក់ថា កំហុសឆ្គងរបស់មន្ត្រីដែលជាប់ឆ្នោត ហើយចូលកាន់តំណែងនៅថ្នាក់មូលដ្ឋាន ក្នុងការផ្ដល់សេវាសាធារណៈ ជាការទទួលខុសត្រូវរួមគ្នា ហើយពលរដ្ឋអាចប្តឹងកំហុសឆ្គងទាំងនោះទៅស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ដើម្បីពង្រឹងអំណាចរបស់ខ្លួនជាម្ចាស់ឆ្នោត។
លោកថា៖ «សូម្បីតែមេឃុំ ក៏គាត់[ពលរដ្ឋ]អាចប្តឹងបានដែរ បើសិនជាមេឃុំហ្នឹងរំលោភលើសេចក្តីទុកចិត្តរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ ដូច្នេះ អ្វីដែលរដ្ឋាភិបាលសប្បាយចិត្ត គឺយើងបានរួមគ្នាធ្វើការ»។
តែយ៉ាងណា លោក សេក សុជាតិ នៅតែបារម្ភថា បញ្ហាក្នុងសហគមន៍អាចនឹងរីកធំជាងមុន បើអ្នកជាប់ឆ្នោតទាំងនោះខ្វះឆន្ទៈតម្កល់ប្រយោជន៍ម្ចាស់ឆ្នោតជាធំទេនោះ ខណៈការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រ នឹងត្រូវរៀបចំឡើងនៅឆ្នាំ២០២៣ខាងមុន។
បញ្ហានេះ លោក សុជាតិ ចង់ឃើញមន្ត្រីជាប់ឆ្នោត រួមទាំងអ្នកនយោបាយ ប្រកួតអំណាចតាមគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ ដើម្បីពង្រឹងស្មារតីបង្រួបបង្រួមជាតិឡើងវិញ តបតាមការចង់បានរបស់សហគមន៍ជាតិនិងអន្តរជាតិ។
លោកថា៖ «ធ្វើយ៉ាងណាក៏ដោយ កុំឱ្យឥទ្ធិពលរបស់គណបក្សធ្វើឱ្យបងប្អូនដែលជាសមាជិកសមាជិកានៃក្រុមប្រឹក្សាដែលបានជាប់ឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ទាំងអស់ ក្លាយជាបុគ្គលនាំបញ្ហាកាន់តែធំទៅដល់បងប្អូនដែលជាម្ចាស់ឆ្នោត ស្ថិតក្នុងនីតិកាលរបស់ខ្លួន។ ហើយទង្វើដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ទៅដល់ជាតិ មិនឯករាជ្យរបស់សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ គួរបោះបង់ចោល ដើម្បីរក្សាគុណតម្លៃរបស់យើងក្នុងនាមជាតំណាងម្ចាស់ឆ្នោត»៕
