ប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅឃុំតាជេស ស្រុកកំពង់ត្រឡាច ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ចោទអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានថាមិនព្រមចុះហត្ថលេខាលើលិខិតស្នាមដែលពួកគេសុំបង្កើតជាសហគមន៍ដើម្បីអភិរក្សបឹងធម្មជាតិមួយ បន្ទាប់ពីមានការស្នើសុំអស់រយៈពេលជិត២ឆ្នាំមកហើយ។
តំណាងប្រជាសហគមន៍ លោក ស្ងួន ញឿន បានឱ្យដឹងថា ក្នុងអំឡុងខែសីហា ឆ្នាំ២០១៩ ប្រជាពលរដ្ឋចំនួន៥០០នាក់ មកពីភូមិចំនួន៧ រួមមាន ភូមិឡពាង ភូមិសំរោង ភូមិសូវង្ស ភូមិតាកោះ ភូមិបឹងកក់ ភូមិស្វាយក្រោម និងភូមិបន្ទាយ ក្នុងឃុំតាជេស បានរួមគ្នាផ្តិតមេដៃដើម្បីស្នើសុំបង្កើតសហគមន៍មួយដែលមានឈ្មោះថា «សហគមន៍អភិរក្សធនធានធម្មជាតិបឹងពោធិ៍» ក្នុងគោលបំណងដើម្បីអភិរក្សបឹងធម្មជាតិមួយនេះ។ ប៉ុន្តែលោកថា បច្ចុប្បន្ន នៅសល់តែជាង៣០០ស្នាមមេដៃប៉ុណ្ណោះ ដោយសារមានការកោសលុបពីអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន។
លោកបន្តថា តំណាងពលរដ្ឋបានដាក់លិខិតស្នើសុំការអនុញ្ញាតបង្កើតសហគមន៍ពីមេភូមិរយៈពេលជិត២ឆ្នាំមកហើយ ប៉ុន្តែមេភូមិបាននិយាយថា ក្រុមពលរដ្ឋគ្មានសិទ្ធិបង្កើតសហគមន៍នោះទេ ហើយថា ត្រូវមានលិខិតអនុញ្ញាតពីថ្នាក់លើជាមុនសិន។
លោកនិយាយថា៖ «ខាងមេភូមិនិងមេឃុំហ្នឹងឯង គេថាអ៊ីចឹងឯង! គេថា ប្រជាពលរដ្ឋគ្មានសិទ្ធិបង្កើតសហគមន៍ គ្មានសិទ្ធិអីការពារធនធានធម្មជាតិទេ អ្នកដែលការពារធនធានធម្មជាតិគឺមានតែអាជ្ញាធរទេ […] អាជ្ញាធរភូមិឃុំហ្នឹងថា បើចង់សហការការពារធនធានធម្មជាតិ ឱ្យមានច្បាប់មក ឱ្យមានលិខិតសុំច្បាប់ពីអាជ្ញាធរ ពីអភិបាលខេត្ត ពីមន្រ្តីជលផល។ ហើយយើងបានធ្វើការអស់ហើយ បានន័យថា យើងរត់ច្បាប់អស់ហើយ នៅតែគេមិនព្រមឱ្យយើងបង្កើតសហគមន៍ទេ វាពិបាកមែនទែន»។
តំណាងប្រជាសហគមន៍រូបនេះបន្តថា គោលបំណងនៃការបង្កើតសហគមន៍នេះ គឺដើម្បីអភិរក្សធនធានធម្មជាតិ «បឹងពោធិ៍» ដែលមានទំហំ៤៧ហិកតា ស្ថិតនៅជាប់ភូមិចំនួន៣ មានភូមិឡពាង ភូមិសូវង្ស និងភូមិសំរោង ដោយថា ប្រជាពលរដ្ឋរាប់រយគ្រួសារបានអាស្រ័យផលពីបឹងនេះ ខណៈបច្ចុប្បន្ន លោកឃើញមានសកម្មភាពចាក់លុបបឹងជាបន្តបន្ទាប់ ធ្វើឱ្យផ្ទៃបឹងបានរួមតូច។
តំណាងប្រជាសហគមន៍រូបនេះបានឱ្យដឹងទៀតថា កាលពីថ្ងៃទី៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១ មានប្រជាពលរដ្ឋ៣០នាក់បានទៅកាន់ខុទ្ទកាល័យនាយករដ្ឋមន្រ្តី ដើម្បីសុំការអន្តរាគមន៍រួចមកហើយ ប៉ុន្តែមិនមានដំណោះស្រាយនោះទេ។
យ៉ាងណាក្តី លោកថា ក្រុមប្រជាពលរដ្ឋនឹងមានគម្រោងស្នើសុំកិច្ចអន្តរាគមន៍សារជាថ្មីទៅកាន់ក្រសួងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ រួមមាន រដ្ឋសភា ខុទ្ទកាល័យនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងនៅតាមបណ្តាស្ថានទូតនានាជាបន្តទៀត។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «បន្តិចទៀត យើងនឹងរៀបចំដាក់លិខិតទៅតាមក្រសួងធំៗ ដូចជា ក្រសួងកសិកម្ម ព្រោះថ្នាក់ក្រោមបានដាក់រួចអស់ហើយ មន្ទីរ ក្រសួងកសិកម្ម ជលផល ស្រុកខេត្តអីហ្នឹង គឺយើងបានដាក់អស់ហើយ ប៉ុន្តែមិនមានវិធានការណាឱ្យប្រជាពលរដ្ឋបង្កើតសហគមន៍ទេ គឺឆ្លើយដាក់គ្នាថា យើងអត់មានសិទ្ធិ! អ៊ីចឹងគឺយើងនឹងត្រៀមឯកសារនិងឡើងទៅដល់ថ្នាក់ជាតិ»។
ប្រជាសហគមន៍ម្នាក់ទៀតរស់នៅភូមិឡពាង អ្នកស្រី កែវ វណ្ណៈ បាននិយាយថា អ្នកស្រីគាំទ្រឱ្យមានការបង្កើតសហគមន៍នេះឡើង ដើម្បីអភិរក្សបឹង ដោយថា បារម្ភខ្លាចបាត់បង់បឹងដែលពួកគាត់ធ្លាប់តែអាស្រ័យផលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា កាលពីឆ្នាំ២០១៩ និង២០២០ មានក្រុមហ៊ុនមួយបានមកវាស់វែង ប៉ុន្តែក្រុមអ្នកភូមិបានសាកសួរនិងហាមឃាត់ ទើបមានការស្ងប់ស្ងាត់រហូតមក។
អ្នកស្រីថា៖ «កាលឆ្នាំទៅមិញហ្នឹង ២០១៩ [ឬ] ២០២០ មានក្រុមហ៊ុន មិនដឹងមកពីណាទេ ឃើញគេចុះមកវាស់វែង ហើយដល់អ៊ីចឹង ពួកខ្ញុំសហគមន៍ហ្នឹង ហើយអ្នកភូមិហ្នឹង ក៏ដេញតាមសួរទៅ វា [ក្រុមហ៊ុន] រត់ឡើងឡានអស់ទៅ ស្ងាត់មួយសារទៅ។ ដល់អ៊ីចឹង ពួកខ្ញុំគិតថា បើយើងអត់អើពើទេ បាត់ហើយបឹងហ្នឹង! ច្បាស់ជាអស់ហើយ! អ៊ីចឹងក៏សហគមន៍ពួកខ្ញុំឱ្យមេភូមិចុះហត្ថលេខាមក»។
ឆ្លើយតបករណីនេះ មេភូមិឡពាង លោក ប៊ុន ហេង មានប្រសាសន៍ថា លោកនឹងអនុញ្ញាតឱ្យក្រុមពលរដ្ឋអាចបង្កើតជាសហគមន៍បាន ប៉ុន្តែតម្រូវឱ្យមានលិខិតពីក្រសួងពាក់ព័ន្ធជាមុនសិន ទើបលោកហ៊ានចុះហត្ថលេខាលើការស្នើសុំនេះ។
ទោះយ៉ាងណា លោកថា អាជ្ញាធរកំពុងមានគម្រោងស្តារបាតបឹង ដោយកំពុងចរចាជាមួយក្រុមហ៊ុនឯកជនឡើងវិញ ដោយពុំមានការលុបបឹងនោះទេ។
លោកថ្លែងថា៖ «គាត់ចេះតែថា ខាងលើគេអនុញ្ញាតហើយ តែពួកខ្ញុំនេះក៏មានសិទ្ធិដែរ ខាងលើអនុញ្ញាតទាល់តែមានលិខិតពីលើមកដែរ ព្រោះអាហ្នឹងជាបឹង អូរ ទន្លេ វាជាសម្បត្តិរបស់រដ្ឋ! ក៏ខ្ញុំអត់ទាន់ហ៊ានអនុម័តអីណាមួយ សម្រេចអី ស៊ីញ៉េអីទាំងអស់ [ទាំង] ថ្នាក់លើមិនដឹងអ៊ីចឹងទៅណាស់»។
យ៉ាងណាក្តី ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលប្រជាពលរដ្ឋ ដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ និងសន្តិភាព លោក យង់ គិមអេង បានលើកឡើងថា ពលរដ្ឋគ្រប់រូបមានសិទ្ធិអាចបង្កើតជាសហគមន៍ឬជាអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីបម្រើផលប្រយោជន៍សាធារណៈ ដោយគ្រាន់តែអនុវត្តតាមនីតិវិធីច្បាប់តែប៉ុណ្ណោះ។
លោកបន្ថែមថា ការបង្កើតសហគមន៍ណាមួយនៅមូលដ្ឋានគឺត្រូវតែមានការអនុញ្ញាតពីមេភូមិឬមេឃុំជាមុនសិន ទើបអាចដាក់លិខិតទៅកាន់ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធបន្តទៀត។ ករណីនេះ លោកបានជំរុញឱ្យអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានគួរពិចារណាបន្ថែម ដើម្បីអាចអនុញ្ញាតឱ្យក្រុមពលរដ្ឋអាចបង្កើតសហគមន៍ដែលបម្រើផលប្រយោជន៍រួមដល់សហគមន៍ទាំងមូល។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ខ្ញុំថា អាជ្ញាធរគួរតែពិចារណាពីបញ្ហាហ្នឹង ហើយសិក្សាស្វែងយល់បន្ថែម ដើម្បីអនុញ្ញាតឱ្យពួកគាត់អាចបង្កើតសហគមន៍ ដើម្បីជួយការពារធនធានធម្មជាតិ ជួយអភិរក្សបឹងអីជាដើម សម្រាប់ការយកទឹកប្រើប្រាស់អីជាដើម។ ហើយវាជួយដល់អាជ្ញាធដែរ ក្នុងការគ្រប់គ្រង ការថែរក្សាហ្នឹង»៕
