ប្រជាសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចកួយនៅក្នុងខេត្តព្រះវិហារ អះអាងថា រយៈពេលប្រមាណ៣ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ពួកគាត់ភាគច្រើនបានបង្ខំចិត្តលក់ដើមច្បោះដែលបន្សល់ទុកតាំងពីដូនតាមកនោះ ដោយសារតែមិនអាចទប់ស្កាត់បទល្មើសលួចកាប់ឈើបាន។
ជនជាតិដើមភាគតិចកួយ លោក លុន ដេន ឱ្យដឹងថា លោកជាមនុស្សម្នាក់ក្នុងចំណោមអ្នកភូមិផ្សេងទៀតដែលបានលក់ដើមច្បោះឱ្យឈ្មួញ។ លោកបានលក់ដើមច្បោះចំនួន១៥០ដើម កាលពីចុងឆ្នាំ២០២០ ដោយទទួលបានលុយចំនួន១០លានរៀល។
លោក លុន ដេន បង្ហាញការសោកស្ដាយដែលបានលក់ដើមច្បោះទាំងនោះ ប៉ុន្តែលោកថា បើមិនលក់ក៏គង់តែឈ្មួញលួចកាប់អស់ដដែល។
លោកថា៖ «ខ្ញុំមិនសូវមានពេលទៅដង បើខ្ញុំនឹងទុក វានៅតែអស់ដដែល បើគេនៅតែលួចកាប់អ៊ីចឹង»។
បុរសវ័យ៣២ឆ្នាំរូបនេះបានឱ្យដឹងថា លោកធ្លាប់ស្នើផ្ទាល់មាត់ដល់មន្រ្តីរដ្ឋាភិបាល ក៏ដូចជាមន្ទីរបរិស្ថានខេត្ត ឱ្យជួយគិតគូរនិងយកចិត្តទុកដាក់ជួយការពារនិងអភិរក្សដើមច្បោះរបស់សហគមន៍ជាច្រើនដងមកហើយ ប៉ុន្តែមិនបានផលអ្វីទេ ហើយសកម្មភាពលួចកាប់នៅមានដដែល។
លោកនិយាយថា៖ «ខ្ញុំធ្លាប់ប្រាប់ខាងបរិស្ថានដែរ មានគេលួចកាប់ដើមឈើសហគមន៍អស់ហើយ សហគមន៍ក៏មិនសូវបានចុះល្បាតព្រៃផង មួយខែពីរខែទៅម្ដង គេកាប់អស់។ បរិស្ថានជួយមើលផង អស់ព្រៃឈើហើយ ជាពិសេសអស់ច្បោះសហគមន៍ហើយ»។
ជនជាតិដើមភាគតិចកួយម្នាក់ទៀត លោក ខុម លីម ថ្លែងថា លោកចាប់ផ្ដើមប្រមូលផលនិងចេះដងជ័រច្បោះតាំងពីដូនតាមកម្ល៉េះ។ លោកថា ក្រោយពីឆ្នាំ១៩៧៩មក ជីតារបស់លោកនិងប្រជាសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចកួយនាំគ្នាចូលព្រៃស្វែងរកនិងចែកគ្នាគ្រប់គ្រងដើមច្បោះក្នុងតំបន់ព្រៃព្រះរការ ដើម្បីប្រមូលផលជ័រទឹក។
លោកបន្តថា៖ «កាលនោះ តាខ្ញុំនិងពុកខ្ញុំចាប់បានជិត៥០០ដើម តែក្រោយៗមកទៀត វាចេះតែបាត់បង់ គេលួចកាប់ជាបន្តបន្ទាប់ រហូតដល់ជំនាន់ខ្ញុំនៅសល់ជាង១៥០ដើម ខ្ញុំក៏សម្រេចចិត្តលក់ឱ្យអស់ទៅ»។
លោក ខុម លីម រៀបរាប់ថា កាលពីដើម រូបលោកនិងឪពុកប្រមូលផលជ័រច្បោះក្នុងមួយឆ្នាំអាចបានរហូតដល់ជិត២លានរៀលដែរ ហើយកាលពីអំឡុងឆ្នាំ២០០០ តម្លៃជ័រច្បោះក្នុងមួយកាន (៣០លីត្រ) បានថ្លៃរហូតដល់១៥ ០០០រៀល (១៥ម៉ឺនរៀល)។ ដំបូងឡើយ លោកតាំងចិត្តថា រក្សាទុកដើមច្បោះនេះ តែដោយសារអ្នកជិតខាងលក់អស់ លោកក៏លក់ដែរទៅ។
លោកថា៖ «តាមពិត ខ្ញុំថាមិនចង់លក់ទេ ប៉ុន្តែមានគេលួចអារពេក។ ហើយខ្ញុំលំបាកពេក ហើយអ្នកជិតខាងខ្ញុំគេលក់អស់ គេលក់មុនខ្ញុំទៀត សល់តែខ្ញុំម្នាក់។ ដើមនៅសល់តិចមួយ ហើយគេលួចអារកាប់អស់ហើយ ខ្ញុំក៏លក់ទៅតាមគេដែរទៅ»។
បុរសវ័យ៣៦ឆ្នាំរូបនេះ ប្រាប់ថា រយៈពេលប្រមាណ៣ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ មានទាំងឈ្មួញនិងក្រុមហ៊ុនកាន់តែច្រើនឡើងដែលបានទៅទិញដីនៅតំបន់នោះ ហើយប្រើមធ្យោបាយផ្សេងៗ រួមទាំងការបង្ខិតបង្ខំផង ឱ្យអ្នកភូមិជនជាតិដើមភាគតិចលក់ដើមច្បោះឱ្យពួកគេ។
លោកថា៖ «អាអ្នកលួចអារនោះហើយ វាបង្ខំឱ្យលក់។ វាថាបើមិនលក់ គេកាប់ គេអារដដែល គេអាររាល់ថ្ងៃហ្នឹង ក៏លក់ឱ្យវាទៅ នៅសល់ដើមតិចមួយដដែល។ ខ្ញុំមិនអាចប្រាប់ឈ្មោះគេទេ តែគេនៅនឹងអ្នកភូមិយើង អ្នកខ្លះក៏គេមកពីឆ្ងាយដែរហ្នឹង»។
អង្គុយក្នុងព្រៃ ដៃម្ខាងកាន់មែកឈើ ដៃម្ខាងកាន់កាំបិត លោក ថី ហុន និយាយទាំងទឹកមុខស្រងូតស្រងាត់ថា លោកមានការសោកស្ដាយចំពោះការបាត់បង់ព្រៃឈើដែលបង្កឡើងដោយជនល្មើស ហើយគ្មានការទប់ស្កាត់។ លោកបន្តថា រូបលោកប្រឹងប្រែងការពារណាស់ដែរ តែនៅបន្តបាត់បង់រហូត។
លោកថា៖ «ខ្ញុំមានដើមជ័រច្បោះហូតដល់ទៅ៥០០ដើម ប៉ុន្តែឥលូវគេលួចកាប់ជិតអស់ហើយ នៅសល់ប្រហែលជា៣០០ដើមប៉ុណ្ណោះ។ ខ្ញុំបារម្ភថា ថ្ងៃខាងមុខ មិនដឹងជាយ៉ាងណាទេ បើសកម្មភាពនៅតែបន្តបែបនេះ»។
បុរសសម្បុរស្រអែមដែលជាអ្នកប្រកបអាជីពដងជ័រច្បោះរូបនេះ បានប្រាប់ វីអូឌី នៅក្នុងព្រៃព្រះរការទៀតថា លោកតាំងចិត្តមិនលក់ច្បោះទេ តែមិនដឹងថាអាចការពារបានដល់ពេលណាទេ ព្រោះពេលដែលទៅប្រមូលផលជ័ររាល់ដង តែងតែបាត់ដើមច្បោះ។
លោក ថី ហុន និយាយថា៖ «យើងទៅមើលដើមច្បោះយើងម្ដងៗ ឃើញមានគេអារពីរបីដើម។ ពេលយើងទៅដងជ័រ គេឈប់អារ គេដឹកទៅបាត់។ ពេលយើងមកផ្ទះ គេអារ ព្រោះវាឆ្ងាយ[ពីផ្ទះ]ផង»។
លោកបន្តថា ពលរដ្ឋមួយចំនួនបានទៅល្បាតព្រៃក្នុងមួយសប្ដាហ៍ម្ដង ដោយពុំមានពេលទៅរាល់ថ្ងៃនោះទេ ដែលករណីនេះ ធ្វើឱ្យពួកគាត់ពិបាកក្នុងការទប់ស្កាត់ឬការពារដើមច្បោះជ័រទឹករបស់ខ្លួនឱ្យបានគង់វង្ស។
លោក ថី ហុន ឱ្យដឹងទៀតថា ឈ្មួញទិញដើមច្បោះភាគច្រើន គេអត់ទិញ១ដើមឬ២ដើមនោះទេ ភាគច្រើនគេម៉ៅយកទាំងចម្ការឬច្រើនដើម។ លោកបន្ថែមថា ឈ្មួញទាំងនោះទទួលបានផលចំណេញច្រើនណាស់ពីការទិញឈើនេះ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ដើមច្បោះរបស់សហគមន៍យើងមានខ្លះ ក្នុងមួយដើមអាចបានរហូតដល់៥គីបដល់១០គីប ហើយក្នុងមួយគីបអាចលក់បាន៨០ម៉ឺនទៅ៩០ម៉ឺនរៀល។ ប៉ុន្តែសម្រាប់ឈ្មួញអាចយកទៅក្រៅបាន៥០០ដុល្លារជាងអីជាដើមដែរ។ ដូច្នេះ ពួកឈ្មួយសប្បាយចិត្តនឹងទិញណាស់»។
លោក ថី ហុន បានអំពាវនាវដល់សហគមន៍ឱ្យបញ្ឈប់ការលក់ដើមច្បោះជ័រទឹក ព្រោះអាចជួបបញ្ហាបាត់បង់ចំណូលចិញ្ចឹមជីវិតនៅថ្ងៃអនាគត និងបាត់បង់ព្រៃបន្សល់ពីដូនតាមក។ លោកក៏ស្នើឱ្យមន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលជួយការពារព្រៃឈើនៅតំបន់សហគមន៍នេះឱ្យបានគង់វង្ស ដើម្បីទុកជាសម្បត្តិធម្មជាតិដល់កូនចៅជំនាន់ក្រោយ។
ប្រធានអង្គការនៃកម្មវិធីពន្លកខ្មែរ លោក តែម វ៉េន មានប្រសាសន៍ថា ប្រជាពលរដ្ឋចំនួន២២ភូមិ ជុំវិញតំបន់ព្រៃព្រះរការ អាស្រ័យផលដងជ័រច្បោះមានប្រមាណជាង៤០០ទៅ៥០០គ្រួសារ។ លោកថា ការបាត់បង់ដើមច្បោះស្ទើរតែជារៀងរាល់ថ្ងៃ បានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពរបស់ពលរដ្ឋ ជាពិសេសអំឡុងពេលរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីដ-១៩។
លោកបន្តថា៖ «ក្រៅពីធ្វើស្រែ ធ្វើចម្ការ គឺពួកគាត់ពឹងលើដើមជ័រជាចម្បង និងរុករកអនុផលផ្សេងទៀត ដូចជា ដកផ្សិត រកឃ្មុំ និងបេះបន្លែព្រៃ ជាដើម»។
ឆ្លើយតបនឹងបញ្ហានេះ ប្រធានមន្ទីរបរិស្ថានខេត្តព្រះវិហារ លោក សុង ចន្ទសុជាតិ ប្រាប់សារព័ត៌មាន វីអូឌី យ៉ាងខ្លីថា ក្រុមការងារលោកបានធ្វើកិច្ចការទាំងនេះហើយ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ក្រុមការងារខ្ញុំល្បាតយ៉ាងមមាញឹក។ បានហើយ! ខ្ញុំមិនមានពេលអធិប្បាយទេ ខ្ញុំរវល់ប្រជុំ»។
ចំណែករដ្ឋលេខាធិការ និងជាអ្នកនាំពាក្យក្រសួងបរិស្ថាន លោក នេត្រ ភក្រ្តា មិនឆ្លើយតបពាក់ព័ន្ធការលួចកាប់បំផ្លាញដើមច្បោះរបស់ជនជាតិភាគតិចកួយនៅក្នុងខេត្តព្រះវិហារនោះទេ ដោយលោកគ្រាន់តែបញ្ជាក់ថា ក្រសួងមានផែនការច្បាស់លាស់ និងប្រឹងប្រែងទប់ស្កាត់បទល្មើសកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើនៅគ្រប់កន្លែង។
លោក នេត្រ ភក្ត្រា ថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំសូមគូសបញ្ជាក់ជាថ្មី ក្រសួងបរិស្ថាននឹងបន្តកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ខ្លួនក្នុងការការពារនិងអភិរក្សធនធានធម្មជាតិនៅតាមតំបន់ការពារធម្មជាតិនានា ប្រកបដោយការទទួលខុសត្រូវនិងវិជ្ជាជីវៈ ទាំងការអនុវត្តច្បាប់ និងទាំងការបង្កើតសេដ្ឋកិច្ចមូលដ្ឋាន បង្កើតជម្រើសមុខរបរថ្មីសម្រាប់សហគមន៍តំបន់ការពារធម្មជាតិ»។
មន្ត្រីសម្របសម្រួលសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុកប្រចាំខេត្តព្រះវិហារ លោក ឡោ ចាន់ សង្កេតឃើញថា បច្ចុប្បន្ន បទល្មើសកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ និងករណីលួចកាប់ដើមច្បោះរបស់សហគមន៍នៅតែបន្តកើតមានដោយឥតស្រាកស្រាន្តនោះទេ។ លោកបន្តថា អាជ្ញាធរនិងមន្រ្តីបរិស្ថាន ហាក់មិនសូវយកចិត្តទុកដាក់ក្នុងការការពារ និងចាត់វិធានការឱ្យបានខ្លាំងក្លាទៅលើជនប្រព្រឹត្តបទល្មើសនោះទេ។
លោកថា៖ «បើក្រុមយុវជន សកម្មជនការពារបរិស្ថាន និងពលរដ្ឋធម្មតា ដែលគាត់ហ៊ានទៅប្រព្រឹត្តបទល្មើស ប្រាកដជាជាប់ពន្ធនាគារ ឬត្រូវបានឃុំខ្លួន ចាប់ខ្លួន ហើយកសាងសំណុំរឿងបញ្ជូនទៅតុលាការជាមិនខាន។ ដោយឡែក អ្នកកាប់រួចខ្លួន មិនយូរទេ ព្រៃសហគមន៍នឹងអស់ដូចអ្វីដែលសហគមន៍លើកឡើងអ៊ីចឹង»។
រដ្ឋាភិបាលបានដាក់បញ្ចូលព្រៃព្រះរការ ជាដែនជម្រកសត្វព្រៃកាលពីឆ្នាំ២០១៦។ ព្រៃអភិរក្សមួយនេះមានទំហំ៩៦ ០០០ហិកតា គ្របដណ្ដប់លើភូមិសាស្ត្រប្រជុំ៣ស្រុក រួមមាន ស្រុកជាំក្សាន្ត ស្រុកត្បែងមានជ័យ និងស្រុកឆែប ក្នុងខេត្តព្រះវិហារ។ សព្វថ្ងៃ ព្រៃអភិរក្សមួយនេះមានឆ្មាំអភិរក្សរបស់ក្រសួងបរិស្ថានចំនួន១៤នាក់។
តាមប្រជាសហគមន៍អះអាងថា ព្រៃនេះរងការកាប់បំផ្លាញប្រមាណ១០ឆ្នាំមកហើយ ដែលហាក់មិនមានការទប់ស្កាត់ឱ្យមានប្រសិទ្ធភាពទេ ជាពិសេសក្នុងរយៈពេល៣ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ៕
