អ្នកឃ្លាំមើលព្រួយបារម្ភថា ការប្ដឹងទារសំណងជំងឺចិត្តរហូត១លានដុល្លារពីអ្នករិះគន់ប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតមិនត្រឹមត្រូវ ជាវិធានរក្សាទុកជំងឺសង្គម បន្តឱ្យប៉ះទង្គិចដល់វិស័យសេដ្ឋកិច្ចនិងនយោបាយ ដោយសំអាងថា វិធាននេះជាទម្រង់គំរាមកំហែងសំឡេងឯករាជ្យដែលជាតួអង្គឆ្លុះបញ្ចាំងដើម្បីកែលម្អសង្គមតាមយន្តការប្រជាធិបតេយ្យ។
ការលើកឡើងនេះ បន្ទាប់ពីសាលាឧទ្ធរណ៍រាជធានីភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃទី១៤ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២២ បានកាត់ក្ដីឱ្យអនុប្រធានគណបក្សភ្លើងទៀន លោក សុន ឆ័យ បន្តចាញ់ក្តីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និង គ.ជ.ប. ជាដើមបណ្តឹង ក្នុងសំណុំរឿង «បរិហារកេរ្តិ៍» ទាក់ទងនឹងលោក សុន ឆ័យ រិះគន់ថាការបោះឆ្នោតថ្មីៗនេះ មានការលួចបន្លំសន្លឹកឆ្នោត។
សេចក្តីសម្រេចនោះ សាលាឧទ្ធរណ៍បង្គាប់ឱ្យលោក សុន ឆ័យ បង់ប្រាក់ពិន័យ១០លានរៀល និងប្រាក់ជំងឺចិត្តឱ្យបក្សកាន់អំណាចចំនួន៤ពាន់លានរៀល ឬប្រមាណជា១លានដុល្លារអាមេរិក។
សម្រាប់អ្នកស្រាវជ្រាវភូមិសាស្ត្រនយោបាយ លោក វណ្ណ ប៊ុនណា មើលឃើញថា ការដែលតុលាការកាត់សេចក្តីឱ្យបក្សកាន់អំណាចឈ្នះក្ដីលើអ្នកនយោបាយជំទាស់ មិនមែនជារឿងថ្មីទេ ដោយថា ប្រព័ន្ធតុលាការត្រូវបានគេមើលឃើញថាស្ថិតក្រោមឥទ្ធិពលនយោបាយ ដូច្នេះសេចក្តីសម្រេចមិនអាចងាកចេញពីបន្ទាត់នយោបាយបានទេ។
លោកថា៖ «ដោយសាររឿងក្ដីរបស់លោក សុន ឆ័យ ជារឿងក្តីនយោបាយ ដូច្នេះការសម្រេចរបស់តុលាការគឺធ្វើទៅតាមទំនោររបស់គណបក្សកាន់អំណាច»។
លោកថា យុទ្ធសាស្ត្រនេះជាអាវុធមុខពីរ តាមបន្លាចអ្នកនយោបាយជំទាស់ផង និងគំរាមកំហែងដល់សំឡេងឯករាជ្យផងដែរ ដោយថា វិធានលើលោក សុន ឆ័យ អាចនឹងកើតមានលើអ្នកដទៃទៀត បើពួកគេហ៊ានអ្នករិះគន់ភាពមិនត្រឹមត្រូវលទ្ធផលបោះឆ្នោតខាងមុខ ខណៈបក្សកាន់អំណាចកំពុងសម្រេចផែនការបន្តវេនទៅមនុស្សជំនាន់ក្រោយ។
លោកគិតថា បើគ្មានអ្វីកែលម្អ របត់នេះនៅតែឱ្យមានភាពផុយស្រួយនៃការបែកបាក់ជាតិ បង្កផលប៉ះទង្គិច ទាំងខាងនយោបាយនិងសេដ្ឋកិច្ច ដោយថា ស្ថានភាពនយោបាយបច្ចុប្បន្នកំពុងប្រឈមនឹងវិធានអន្តរជាតិ ដើម្បីឆ្លើលយតបទៅនឹងការធ្លាក់ចុះស្ថានភាពគោរពសិទ្ធិនុស្ស និងលំហប្រជាធិបតេយ្យ ។
លោកថា៖ «ជាអ្នកតាមដាន យើងតែងតែចង់បានថានយោបាយ វាទាល់តែពួកគាត់ហ្នឹងធ្វើដើម្បីផលប្រយោជន៍ជាតិជាធំ យកបញ្ហាជាតិធ្វើជាវេទិកាជជែកឬក៏រិះគន់គ្នា មិនមែនវាយប្រហារគ្នាជាលក្ខណៈបុគ្គល។ បើមិនដូច្នេះទេ សង្គមខ្មែរនៅតែបែកបាក់ ទណ្ឌកម្មអន្តរជាតិនឹងកាន់តែធ្លាក់ចុះជាបន្តបន្ទាប់មកទៀត ហើយវាធ្វើឱ្យប៉ះពាល់សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា ហើយនឹងជីវភាពប្រជាពលរដ្ឋផងដែរ»។
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតនិចហ្វិក លោក សំ គន្ធាមី យល់ថា ការរិះគន់ប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតខ្វះសុចរិតភាព ជាសិទ្ធិបញ្ចេញមតិដើម្បីកែលម្អសង្គម ដែលធានាដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។
លោកយល់ថា ចំណាត់ការទៅលើលោក សុន ឆ័យ ដែលភ្ជាប់នឹងការបង់ប្រាក់រហូត១លានដុល្លារឱ្យបក្សកាន់អំណាចនោះ នឹងមិនជំរុញឱ្យមានការកែលម្អប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាសង្គមទេ តែវាហាក់ធ្វើឱ្យសេរីភាពបញ្ចេញមតិកាន់តែរួមតូច និងធ្វើឱ្យការបោះឆ្នោតខ្វះសុចរិតភាព។
លោកថា៖ «បើប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតគ្មាននរណារិះគន់បាន ធ្វើម៉េចនឹងដំណើរការល្អទៅ? គ្រាន់តែគេរិះគន់ ប្ដឹងបរិហារកេរ្តិ៍ ប្តឹងអី! ហើយលុយរាប់លានអ៊ីចឹង បង់លុយបង់អី! ធ្វើម៉េច[ឱ្យការបោះឆ្នោត]សុក្រឹតបានទៅ?»
យ៉ាងណា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក្នុងពិធីសម្ពោធដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ផ្លូវជាតិមួយខ្សែនៅខេត្តព្រះសីហនុ កាលពីថ្ងៃពុធម្សិលមិញ បានការពារថា ការចេញបញ្ចាឱ្យមានវិធានរឹបអូសអចលនទ្រព្យដីធ្លីរបស់លោក សុន ឆ័យ តាមការបង្គាប់របស់តុលាការថា ជាវិធានដើម្បីលុបបំបាត់វប្បធម៌លាបពណ៌ចោទប្រកាន់បក្សកាន់អំណាចថាជាចោរលួចសន្លឹកឆ្នោត។
លោកថា៖ «បើមិនធ្វើអ៊ីចឹងទេ អាហ្នឹងមិនរាងៗ! បើហ្អែងចង់ស្រែកអី ទៅស្រែកនៅក្រៅស្រុកទៅ អញធ្វើអីហ្អែងមិនកើត ប៉ុន្តែនៅក្នុងស្រុក អញធ្វើហើយៗ! អាហ្នឹងនិយាយគ្នាឱ្យច្បាស់ៗ! ហើយរឿងច្បាប់ស្រុកខ្មែរ គឺខ្មែរ»។
យ៉ាងណា នាយកគ្រប់គ្រងទូទៅនៅអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ លោក អំ សំអាត យល់ថា សាររបស់មេដឹកនាំនេះនឹងជះឥទ្ធិពលមិនល្អដល់សេរីភាពបញ្ចេញមតិ និងអ្នកវិភាគឯករាជ្យ ពាក់ព័ន្ធនឹងការជំរុញឱ្យកែលម្អបញ្ហាសង្គមតាមយន្តការប្រជាធិបតេយ្យ ដោយបារម្ភពីការជាប់បណ្តឹង «បរិហារកេរ្តិ៍» ដែលមានចំនួនទឹកប្រាក់រាប់ពាន់លានរៀលបែបនេះ។
លោកថា៖ «អ៊ីចឹង បើសិនជាករណីការបញ្ចេញមតិស្ថិតនៅក្នុងភាពភ័យខ្លាចណាមួយ វាក៏មិនសូវល្អដែរ នៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ។ ប៉ុន្តែខ្ញុំនៅតែសង្ឃឹម និងលើកទឹកចិត្តពលរដ្ឋជាម្ចាស់ឆ្នោត យើងត្រូវតែប្រើប្រាស់នូវសិទ្ធិរបស់យើងក្នុងការបញ្ចេញមតិ ដើម្បីធ្វើការរិះគន់ ដើម្បីកែលម្អនិងធ្វើការស្ថាបនា»។
យ៉ាងនេះក្តី អ្នកឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត លោក សំ គន្ធាមី យល់ថា ដើម្បីពង្រឹងផ្ទៃក្នុងជាតិបាន វាលុះណាតែអ្នកនយោបាយតម្កល់ប្រយោជន៍ជាតិជាធំ ធ្វើឱ្យប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតឆ្លុះបញ្ចាំងឆន្ទៈម្ចាស់ឆ្នោត តាមគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ សេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌៕
