ក្រុមអ្នកនយោបាយនៅក្រៅរដ្ឋាភិបាល ដាក់ការព្រួយបារម្ភចំពោះកម្ដៅនយោបាយដែលនៅតែមិនថមថយ ក្រោយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បន្តព្រមានជាថ្មីទៀតកាលពីថ្ងៃម្សិលមិញ ថានឹងប្ដឹងបណ្ដាបក្សនយោបាយណាដែលប្រើប្រាស់វេទិកាឃោសនានយោបាយវាយប្រហារទៅលើបក្សកាន់អំណាច។
នេះមិនមែនជារឿងថ្មីទេ សម្រាប់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ដែលប្រើប្រាស់វេទិការបស់លោក ហើយដាក់ការគាបសង្កត់ទៅលើគូប្រកួតក្នុងសង្វៀននយោបាយ ថាធ្វើឱ្យភាពស្មើគ្នា ដូចដែលក្រុមជំទាស់តែងយកហេតុផលនៃការប្រើប្រាស់សិទ្ធិនៃការបញ្ចេញមតិជារបាំងក្នុងការរិះគន់ និងវាយប្រហារប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលដោយមិនសំចៃមាត់ស្ទើរគ្រប់ច្រកល្ហក និងដាក់បន្ទុកគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាថាមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការលួចសន្លឹកឆ្នោត។
ការលើកឡើងពីក្រុមអ្នកនយោបាយនៅក្រៅរដ្ឋាភិបាលនេះ ក្នុងពេលដែលលោក ហ៊ុន សែន បានប្រើសម្ដីធ្ងន់ៗរបស់លោក កាលពីថ្ងៃចន្ទម្សិលមិញ នៅក្នុងវេទិកាសាធារណៈមួយ ក្នុងស្រុកព្រៃឈរ ខេត្តកំពង់ចាម។
ក្នុងវេទិកាសាធារណៈនោះ លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន បានព្រមានជាថ្មីទៀតថានឹងមិនទុកឱកាសឱ្យបក្សនយោបាយធ្វើព្យុះភ្លៀងដូចមុនទៀតឡើយ។ លោកបន្តថា ចាប់ពីពេលនេះទៅ ក្រុមមេធាវីរបស់លោកនៅតាមមូលដ្ឋាន នឹងតាមឃ្លាំមើលរាល់ការឃោសនានយោបាយ ហើយបើរកឃើញថាមានចំណុចដែលត្រូវសង្ស័យ នឹងដាក់ប្ដឹងតែម្តង។
លោកបន្តថា៖ «បើអ្នកឯងមិនបញ្ឈប់ការវាយប្រហារ យើងគ្មានជម្រើសទេ។ ខ្ញុំសូមឱ្យបណ្តាមេធាវីរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា នៅគ្រប់ខេត្តទាំងអស់ ធ្វើកិច្ចការងារហ្នឹង។ ពេលបានសំឡេងហ្នឹងហើយ ត្រូវពិនិត្យឱ្យច្បាស់ ចាំបាច់ប្ដឹងគឺប្ដឹង។ នេះមិនមែនជាសិទ្ធិបញ្ចេញមតិទេ ក្នុងពេលដែលអ្នកឯងវាយប្រហារមកចំពោះយើង។ អ្នកឯងនិយាយអ៊ីចឹងថាជាសិទ្ធិបញ្ចេញមតិ ដូច្នេះខ្ញុំក៏អាចបញ្ចេញមតិត្រលប់ទៅវិញ គឺប្រមូលមនុស្សទៅដល់ផ្ទះអ្នកឯងតែម្តង»។
ទាក់ទិនសារព្រមានរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន នៅពេលនេះ សម្រាប់ក្រុមអ្នកនយោបាយនៅក្រៅរដ្ឋាភិបាល ចាត់ទុកថា នេះជាការបំភិតបំភ័យផ្នែកស្មារតី ដែលអាចធ្វើឱ្យបរិយាកាសនយោបាយនៅមុនការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិមកដល់នេះ មានដំណើរការមិនល្អ។
លោក អ៊ូ ច័ន្ទរ័ត្ន សហស្ថាបនិកគណបក្សកែទម្រង់កម្ពុជា ថ្លែងថា ក្នុងនាមជាអ្នកនយោបាយ លោកពិតជាមានការព្រួយបារម្ភ នៅពេលដែលសារគំរាមកំហែងបន្តកើតឡើងមិនឈប់ឈរដូច្នេះ។
អតីតតំណាងរាស្រ្តមកពីគណបក្សសង្រ្គោះជាតិដែលត្រូវតុលាការរំលាយរូបនេះ បន្តថា ជារឿងគួរឱ្យភ័យខ្លាចសម្រាប់អ្នកនយោបាយ ជាពិសេសនៅក្រោយប្រកាសលទ្ធផលឆ្នោត ដែលភាគីពាក់ព័ន្ធមិនអាចប្រើប្រាស់សិទ្ធិតទៅទៀតបាន ក្នុងការតវ៉ាអំពីលទ្ធផលឆ្នោត ប្រសិនបើពួកគេរកឃើញថា លទ្ធផលឆ្នោតនោះ មិនអាចជឿទុកចិត្តបាន។
លោកបន្តថា៖ «ខ្ញុំក៏បានស្ដាប់សាររបស់សម្តេចដែរ ហើយក៏មានប្ដឹងតាំងពីថ្នាក់ក្រោមដល់ថ្នាក់លើ។ ខ្ញុំយល់ថា វាជារឿងមួយគួរឱ្យព្រួយបារម្ភ ដោយសារគណបក្សនយោបាយត្រូវការប្រកួតប្រជែងគ្នានៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ ដូច្នេះការប្រកួតប្រជែងគ្នា វាចៀសមិនរួចពីការរិះគន់ និងការខ្វះខាត។ ហើយការរិះគន់នេះ ខ្ញុំយល់ឃើញថា កន្លែងខ្លះ វាខ្វះខាត។ គណបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាលដូចកញ្ចប់អ៊ីចឹង ដែលយើងទាំងអស់គ្នាតែងនិយាយ ទាំងអ្នកតូច និងអ្នកធំ តែងនិយាយអ៊ីចឹង។ កន្លែងណាដែលប៉ះពាល់ដល់ប្រយោជន៍រួម និងប៉ះពាល់ដល់ប្រយោជន៍ជាតិ គេតែងតែលើកឡើងហើយ គេតែងតែរិះគន់ហើយ»។
មិនខុសគ្នាទេ អគ្គលេខាធិការនៃគណបក្សភ្លើងទៀន លោក លី សុធារ៉ាយុត្តិ យល់ស្របថា សារនយោបាយដូចដែលលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីធ្លាប់លើកឡើងនៅក្នុងវេទិកាសាធារណ
ៈនេះ ឆ្លុះបញ្ចាំងពីឥទ្ធិពលរបស់លោកទៅលើដៃគូនយោបាយហើយ។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ លោកថា ទោះតិចឬច្រើន វាប្រាកដណាស់នឹងជះឥទ្ធិពលមិនល្អទៅដល់ដំណើរការបោះឆ្នោតខាងមុខនេះ។
បើតាមលោក សុធារ៉ាយុត្តិ ការវាយតម្លៃពីដំណើការបោះឆ្នោតនេះ គេមិនមែនមើលមួយថ្ងៃនៅថ្ងៃបោះឆ្នោតទេ ពោលគឺគេពិនិត្យតាំងពីមុនពេលបោះឆ្នោត រហូតដល់ថ្ងៃចុងក្រោយនៃការបោះឆ្នោត។ លោកបន្តថា ការដែលលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីដាក់ចេញនូវយុទ្ធសាស្រ្តនយោបាយដូច្នេះ នឹងប៉ះពាល់ទៅដល់លំហសេរីភាពខាងនយោបាយ និងជាសញ្ញាបំភិតបំភ័យអ្នកនយោបាយ ដែលស្ថានភាពនេះកាន់តែមានរូបភាពអាក្រក់ទៅៗក្នុងរយៈពេលចុងក្រោយនេះ។
លោកបន្តថា៖ «ខ្ញុំគិតថា ចង់ឬមិនចង់ សាធារណជនអាចយល់បានហើយថាជាសារគំរាមកំហែង ឬមិនគំរាមកំហែង។ លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ជានាយករដ្ឋមន្រ្តី និងជាប្រមុខដឹកនាំរាជរដ្ឋាភិបាល ហើយលោកមានអំណាចពេញដៃតែម្តង។ សារគ្រប់យ៉ាងរបស់គាត់ ប្រមុខរដ្ឋាភិបាល កាលណាសារត្រជាក់មិនសូវប៉ះពាល់ទៅដល់អារម្មណ៍របស់ពលរដ្ឋទេ តែកាលណាសារដែលបំភិតបំភ័យ និងសារគំរាមកំហែង វាប៉ះពាល់ដល់សតិអារម្មណ៍របស់ពលរដ្ឋហើយ»។
លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី និងជាប្រធានគណបក្សកាន់អំណាចផង បានប្រកាសម្តងហើយម្តងទៀតថា លោកនឹងបញ្ឈប់ «វប្បធម៌ឡាំប៉ានៅក្រោយថ្ងៃបោះឆ្នោត» ហើយបើទុកបែបនេះទៀត គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទៅវិញទេជាអ្នកទទួលរងថ្មបាក់ដោយការលាបពណ៌ និងចោទប្រកាន់អំពីរឿងបោះឆ្នោតនេះ។
លោកបន្តថា៖ «មិនទុកឱ្យពួកអ្នកចោទថាជាចោរមួយជីវិតទេ ខ្ញុំសូមជម្រាបជូន ត្រូវតែបញ្ចប់វប្បធម៌ឡាំប៉ាក្រោយការបោះឆ្នោត។ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា មិនអាចទទួលយកបាននូវពាក្យថាជាចោរលួចបន្លំសន្លឹកឆ្នោតទៀតទេ។ អ្នកណាហ៊ាននិយាយបែបនេះ យើងត្រូវតែប្តឹង ហើយសំណុំរឿងនៅតុលាការកំពូល យើងត្រូវតែធ្វើ ព្រោះអ្នកនិយាយពីសិទ្ធិបញ្ចេញមតិ។ អ្នកឯងថាសិទ្ធិបញ្ចេញមតិ ចោទគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាថាជាចោរ។ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា មិនអាចទទួលយកបាននូវពាក្យថាខ្លួនជាចោរលួចសន្លឹករបស់អ្នកឯងទេ»។
សម្រាប់លោក អ៊ិត សារម្យ ប្រធានគណបក្សបំណងពលរដ្ឋ យល់ឃើញថា ឥរិយាបថរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីនេះ មិនមានអ្វីដែលថ្មីទេ អំពីការគំរាមកំហែងទៅដៃគូនយោបាយ។ លោកសង្កេតឃើញថា ការសម្លុតនិងគំរាមនេះបានកើតឡើងស្ទើរគ្រប់អាណត្តិមកហើយ និងបានបណ្តុះទៅជាវប្បធម៌បែបហិង្សាខាងនយោបាយ ហាក់ជារឿងធម្មតាទៅហើយនៅកម្ពុជា។
លោកបន្តថា៖ «សម្រាប់ខ្ញុំ ទាក់ទងនឹងស្ថានភាពនយោបាយនៅកម្ពុជារបស់យើង ក៏ដូចជាអ្នកនយោបាយដែលគាត់តែងតែយកបញ្ហាមួយចំនួនជាបញ្ហារឿងផ្ទាល់ខ្លួន ឬក៏ការភ្ជាប់រឿងផ្ទាល់ខ្លួនទៅជាបញ្ហាជាតិ ដើម្បីចោទប្រកាន់គ្នាទៅវិញទៅមក។ នៅពេលដែលយើងស្តាប់ភ្លាម យើងគិតថាព្រឹត្តិការណ៍នោះហាក់ដូចជាធ្ងន់ធ្ងរណាស់ ដោយសារតែកន្លងមក យើងដូចជាខកខានឮសារមួយចំនួនដែលយើងហៅថាជាសារមួយដែលមានសម្ពាធទៅលើអ្នកនយោបាយផ្សេង ឬក៏យើងថាជាលក្ខណៈគំរាមកំហែងបំភិតបំភ័យទៅលើអ្នកនយោបាយ។ ប៉ុន្តែបើយើងគិតបន្តិចទៅវិញ ហាក់បីយើងយល់ឃើញថា នេះជាទម្លាប់មួយរបស់អ្នកនយោបាយខ្មែររបស់យើង ជាពិសេសអ្នកនយោបាយមានឥទ្ធិពល មានអំណាចហ្នឹង គាត់តែងតែ គាត់ប្រើជាធម្មតាកន្លងមកហើយទេ»។
អ្នកជំនាញផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិប្រចាំកម្ពុជា ដាក់ការព្រួយបារម្ភចំពោះការធ្លាក់ចុះសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ជាពិសេសលំហសេរីភាពខាងនយោបាយនៅកម្ពុជា។
តាមរយៈសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ខ្លួនកាលពីខែមីនា ឆ្នាំ២០២២ អ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ បានប្រាប់ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ អំឡុងពេលធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពផ្ទាល់មាត់ថា សិទ្ធិមនុស្ស និងសិទ្ធិខាងនយោបាយនៅកម្ពុជា កំពុងតែមានរូបភាពអាក្រក់ទៅៗ។ លោក វីទិត មុនតាប៊ន ត្រូវបានដកស្រង់សម្ដីមកចុះផ្សាយនៅក្នុងសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មាននោះថា លំហសេរីភាពខាងនយោបាយកាន់តែរួមតូចទៅៗ និងកំពុងតែដើរថយក្រោយ ដោយសារការគ្រប់គ្រងតាមបែបឯកបក្ស ជាពិសេសរូបភាពនៃការយាយីខាងនយោបាយនេះកើតឡើង ពីសំណាក់អ្នកនយោបាយពីបក្សកាន់អំណាច នៅមុនការបោះឆ្នោតមកដល់។
ទោះបែបណា លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន បញ្ជាក់ជំហរថា អ្វីដែលរដ្ឋាភិបាលធ្វើនេះមិនមែនជាការគំរាមទេ ប៉ុន្តែនោះជាការការពារភាពស្របច្បាប់របស់ខ្លួន ខណៈអ្នកនយោបាយនៅក្រៅរដ្ឋាភិបាលតែងប្រើវេទិកាវាយប្រហារបក្សកាន់អំណាច ក្រោមរូបភាពសិទ្ធិបញ្ចេញមតិ។
យ៉ាងនេះក្តី លោក កន សាវាង្ស មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់អង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត ខុមហ្វ្រែល ចាត់ទុកសិទ្ធិបញ្ចេញមតិខាងនយោបាយថាមិនមានកំហុសទេ។ ជាងនេះទៀត លោកថា អ្នកនយោបាយមិនគួរកម្រិតផ្លូវដើរក្នុងការឃោសនានោះឡើយ ហើយការកម្រិតបែបនេះជាការបំបិទសិទ្ធិខាងនយោបាយ និងមិនមានបញ្ញត្តិនៅក្នុងច្បាប់ទៅទៀត។
បើតាមលោក កន សាវាង្ស ការឃោសនាល្អ ឬអាក្រក់ ឬប៉ះពាល់ទៅដល់បក្សនយោបាយដទៃ ឬយ៉ាងណានោះ ទុកឱ្យអ្នកគាំទ្រជាអ្នកវិនិច្ឆយវិញចុះ។
លោកបន្តថា៖ «ជាទូទៅ សារនយោបាយ គឺនិយាយពីការបញ្ចុះបញ្ចូល និងការឃោសនាធ្វើម៉េចគឺពន្យល់ឱ្យពលរដ្ឋហ្នឹងលោកពេញចិត្ត ហើយគណបក្សនយោបាយនីមួយៗហ្នឹង គឺលោកមានសេរីភាពខ្លួនឯងនៅក្នុងការឃោសនា និងការបង្ហាញអំពីគោលនយោបាយដែលខ្លួនមាន ថាអ្វីដែលខ្លួនត្រូវការដណ្តើមនូវការគាំទ្រ និងអ្វីដែលខ្លួនត្រូវធ្វើនៅពេលខ្លួនជាប់ឆ្នោត។ នេះជាការពិតនៅក្នុងការឃោសនា»។
អ្នកជំនាញកិច្ចការបោះឆ្នោតរូបនេះ ចាត់ទុកថា ប្រសិនបើរូបភាពហិង្សាខាងនយោបាយនៅតែបន្តកើតមានដូចសព្វថ្ងៃនេះ ចង់ឬមិនចង់ វានឹងធ្វើឱ្យមានផលប៉ះពាល់មិនល្អទៅដល់ដំណើរការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិ ដែលនឹងប្រព្រឹត្តទៅនៅថ្ងៃទី២៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣ ខាងមុខនេះ៕
