រដ្ឋាភិបាលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន តែងបានប្រកាសពីការប្តេជ្ញាចិត្តការពារធនធានធម្មជាតិ ពិសេសព្រៃឈើនៅកម្ពុជាឱ្យបានគង់វង្សសម្រាប់ក្មេងជំនាន់ក្រោយ និងរិះរកវិធីសាស្ត្រជួយលើកកម្ពស់ជីវភាពពលរដ្ឋមូលដ្ឋានដែលរស់នៅក្បែរតំបន់ព្រៃឈើជាហូរហែ។
ជាមួយគ្នានេះ កម្ពុជាក៏បានរកថវិកាបានយ៉ាងច្រើនតាមរយៈការលក់កាបូនឱ្យទៅក្រុមហ៊ុនអន្តរជាតិនានាទៀតផង។ ក្រសួងបរិស្ថានដែលជាសេនាធិការរបស់រដ្ឋាភិបាល បានអះអាងថា ថវិកាដែលទទួលបានពីការលក់កាបូននោះ នឹងយកទៅប្រើប្រាស់ទ្រទ្រង់ការងារអភិរក្សធនធានធម្មជាតិ ពិសេសការពារព្រៃឈើ និងជួយបង្កើនជីវភាពរបស់សហគមន៍មូលដ្ឋានឱ្យកាន់តែប្រសើរ ចៀសផុតពីការពឹងអាស្រ័យលើមុខរបរកាប់ឈើ ឬចាប់សត្វព្រៃជាដើម។
យ៉ាងនេះក្តី ក្រុមអ្នកតាមដានសង្គមមើលឃើញថា បញ្ហាព្រៃឈើជារឿងពិបាកក្នុងការយកថវិកាទាំងនោះមកប្រើប្រាស់ជួយដល់សហគមន៍ ត្បិតបញ្ហាខ្វះតម្លាភាព និងអំពើពុករលួយនៅតែជាបញ្ហាចោទឡើងដដែល។
បញ្ហានេះ បង្កើតជាសំណួរថា ធ្វើយ៉ាងណាដើម្បីឱ្យថវិកាដែលបានពីការលក់កាបូននោះ យកទៅប្រើប្រាស់ជួយបង្កើនជីវភាពប្រជាសហគមន៍បានពិតប្រាដក?
រាជរដ្ឋាភិបាលបានផ្តើមលក់ឥណទានកាបូនស្ម័គ្រចិត្តទៅឱ្យក្រុមហ៊ុនអន្តរជាតិ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៦មក ហើយចំណូលបានពីការលក់កាបូននោះមកទល់ពេលបច្ចុប្បន្ន មានចំនួនជាង ១១លាន ៦សែនដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក។
តំបន់ដែលកម្ពុជាបានលក់ឥណទានកាបូន រួមមាន ដែនជម្រកសត្វព្រៃកែវសីមា ឧទ្យានជាតិជួរភ្នំក្រវាញខាងត្បូង និងដែនជម្រកសត្វព្រៃតាតៃ ហើយក្រសួងបរិស្ថានក៏កំពុងសិក្សាភូមិសាស្ត្រតំបន់ព្រៃឡង់ក្នុងខេត្តស្ទឹងត្រែងដើម្បីលក់កាបូនស្ម័គ្រចិត្តនេះផងដែរ។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងបរិស្ថាន លោក នេត្រ ភក្ត្រា មានប្រសាសន៍ថា ថវិកាជាង ១១លានដុល្លារ ដែលបានពីការលក់ឥណទានកាបូនស្ម័គ្រចិត្តតាំងពីឆ្នាំ២០១៦មកនោះ គ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋាភិបាល ហើយបែងចែកទៅភាគីពាក់ព័ន្ធនានា អង្គការជាដៃគូ ដែលផ្តោតធ្ងន់លើការងារអភិរក្សព្រៃឈើតំបន់នោះ ដូចជា បំពាក់សម្ភារ ឬមធ្យោបាយផ្សេងៗដល់មន្ត្រីឧទ្យានុរក្ស។
បន្ថែមពីនេះ ការលើកកម្ពស់ជីវភាពសហគមន៍តំបន់ដែលលក់កាបូននោះ ដូចជា រៀបចំឱ្យមានសេវាទឹកស្អាតប្រើប្រាស់ ការរៀបចំឱ្យមានមុខរបរដូចជាដាំបន្លែ ឬចិញ្ចឹមសត្វ ពោលគឺការអភិវឌ្ឍភូមិ ឬឃុំ ដើម្បីឱ្យពលរដ្ឋបញ្ឈប់ការពឹងផ្អែកទៅលើរបរកាប់ឈើ ឬបរបាញ់សត្វ ដែលជាមុខរបរបុរាណមក ប៉ុន្តែ លោកមិនបានបញ្ជាក់លម្អិតនៃខ្ទង់ចំណាយថវិកាទាំងនោះឡើយ។
លោក នេត្រ ភក្ត្រា មានប្រសាសន៍ថា៖ «ថវិកានេះគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ហើយធ្វើការបែងចែកទៅតាមភាគីដែលពាក់ព័ន្ធ ក្នុងនោះក៏មានទាំងអង្គការដែលធ្វើការគ្រប់គ្រង និងអភិរក្សដែនជម្រកសត្វព្រៃនោះដែរ ហើយជាមួយក្រសួងបរិស្ថាន និងភាគីពាក់ព័ន្ធនានា ក្នុងទិសដៅមួយដើម្បីប្រើប្រាស់ថវិកានេះឱ្យចំទិសដៅក្នុងការអភិរក្ស ក៏ដូចជាការពារធនធានធម្មជាតិដែលយើងមាន។ ទី២ ដើម្បីបង្កើតសេដ្ឋកិច្ចមូលដ្ឋាន ក៏ដូចជាផ្តល់នូវការគាំពារផ្សេងៗទៅដល់សហគមន៍មូលដ្ឋាន ដែលពួកគាត់រស់នៅក្នុង ឬជុំវិញតំបន់ដែលលក់ឥណទានកាបូនហ្នឹង»។
កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែមេសាកន្លងមក រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងបរិស្ថាន លោក សាយ សំអាល់ ក៏បានលើកឡើងនៅលើទំព័រហ្វេសប៊ុកក្រសួង ដោយលោកជំរុញគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ចូលរួមការពារ និងអភិរក្សធនធានធម្មជាតិឱ្យបានគង់វង្ស។
លោកថា ការថែរក្សាធនធានធម្មជាតិឱ្យបានគង់វង្ស ដើម្បីកម្ពុជាលក់តួនាទីព្រៃឈើដែលដើរតួនាទីសំខាន់ក្នុងការការពារប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីនៃភពផែនដី តាមរយៈការលក់ឥណទានកាបូនក្នុងទីផ្សារកាបូនស្ម័គ្រចិត្ត ហើយថវិកាដែលបានមកពីការលក់នោះ ត្រូវយកទៅគាំពារលើការងារអភិរក្ស និងការបង្កើតសដ្ឋកិច្ចសម្រាប់ប្រជាសហគមន៍តំបន់ការពារធម្មជាតិនៅក្នុងតំបន់នោះ។
រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងបរិស្ថានដដែល អះអាងថា រដ្ឋាភិបាលមានទិសដៅធ្វើយ៉ាងណាឱ្យសហគមន៍មានចំណូលបន្ថែម និងបង្កើតជម្រើសថ្មីសម្រាប់ការប្រកបមុខរបរចិញ្ចឹមជីវិត ដើម្បីកាត់ផ្តាច់ពីការពឹងអាស្រ័យលើអនុផលព្រៃឈើដែលជាទម្លាប់មានពីយូរលង់ណាស់មកហើយ។
លោក សាយ សំអាល់ លើកឡើងក្នុងទំព័រហ្វេសប៊ុកក្រសួងបរិស្ថានថា៖ «ដោយបង្កើតមុខរបរថ្មីបម្រើឱ្យវិស័យអេកូទេសចរណ៍ ព្រមទាំងការបណ្តុះបណ្តាលសហគមន៍ឱ្យចេះគ្រប់គ្រង និងការចិញ្ចឹមសត្វផ្គត់ផ្គង់ទីផ្សារ ការដាំដំណាំរួមផ្សំផ្សេងទៀតមានបន្លែបង្ការសម្រាប់ប្រើប្រាស់ប្រចាំថ្ងៃខ្លួនឯងផង និងសម្រាប់បម្រើសេវាកម្មដល់ភ្ញៀវទេសចរដែលទៅទស្សនាកម្សាន្តនៅក្នុងតំបន់សហគមន៍របស់ពលរដ្ឋផងដែរ»។
ក្រសួងបរិស្ថានអះអាងថា កម្ពុជាមានព្រៃឈើ ៥០ភាគរយគ្របដណ្តប់ទូទាំងប្រទេស ដែលជាអត្រាមានព្រៃឈើខ្ពស់ជាងគេនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ បន្ថែមពីនេះ មកទល់បច្ចុប្បន្ននេះ រដ្ឋាភិបាលបានបង្កើនផ្ទៃដីតំបន់ការពារធម្មជាតិដែលស្ថិតនៅក្រោមយុត្តាធិការរបស់ក្រសួងបរិស្ថានរហូតដល់ប្រមាណ ៤១% នៃផ្ទៃដីប្រទេសកម្ពុជា គឺស្មើនឹងប្រមាណ ៧លាន ២សែនហិកតា។
ទោះបីជាយ៉ាងនេះក្តី ក្រុមអ្នកតាមដានបញ្ហាព្រៃឈើ និងសង្គម បានបង្ហាញពីក្តីបារម្ភចំពោះថវិកាទាំងនោះថា នឹងអាចប្រើប្រាស់មិនចំគោលដៅ គ្មានតម្លាភាព ត្បិតកម្ពុជានៅជាប់ជាប្រទេសពុករលួយខ្លាំង និងបក្ខពួកនិយមខ្លាំងជាដើម។
ជាក់ស្តែង របាយការណ៍អង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិដែលចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី២៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០២០ បង្ហាញថា ស្ថានភាពអំពើពុករលួយនៅប្រទេសកម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ២០១៩ មានកម្រិតកាន់តែអាក្រក់ជាងឆ្នាំ២០១៨ ហើយពុករលួយខ្លាំងជាងគេ បើប្រៀបធៀបជាមួយបណ្តាប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ាន។
សកម្មជនព្រៃឈើមួយរូប លោក ហេង ស្រស់ លើកឡើងថា ប្រសិនបើថវិកាលក់កាបូននោះយកទៅប្រើប្រាស់ឱ្យមានតម្លាភាព គឺជារឿងល្អសម្រាប់ពលរដ្ឋ ប៉ុន្តែ លោកកត់សម្គាល់កន្លងមកថា ថវិកាទាំងនោះ គេមិនបានដឹងថា យកទៅធ្វើអ្វី នរណាគ្រប់គ្រង ពោលគឺគ្មានតម្លាភាពតែម្តង។
បញ្ហាគ្មានតម្លាភាពនេះ លោកបារម្ភថា វានឹងធ្លាក់ទៅលើបុគ្គលមួយក្រុមតូចតាមរយៈការប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យថវិកានោះ នឹងមិនអាចលើកកម្ពស់ជីវភាពពលរដ្ឋមូលដ្ឋានបានទេ។
លោកបន្តថា៖ «និយាយរួមការ[ឥណទាន]កាបូន វាជារឿងល្អហើយ សម្រាប់រាជរដ្ឋាភិបាល ដែលដាក់លក់កាបូនហ្នឹង ដើម្បីយកថវិកាទៅជួយដល់ប្រជាពលរដ្ឋ ប៉ុន្តែ យើងខ្លាចអាគម្រោងទាំងអស់ហ្នឹង វាមិនបានធ្លាក់លុយទៅដល់ប្រជាពលរដ្ឋ ឬប្រជាសហគមន៍ដែលនៅតំបន់ព្រៃការពារហ្នឹង បែរទៅជាធ្លាក់ទៅក្នុងហោប៉ៅជន ឬបុគ្គលមួយចំនួន ក៏ដូចជាមន្ត្រីធំៗមួយចំនួន ដែលចាំតែត្របាក់ ឬស៊ីលុយវាល់លានដុល្លារហ្នឹង»។
ដោយឡែក សម្រាប់ប្រធានអង្គការអភិវឌ្ឍន៍សហគមន៍ដើម្បីសន្តិភាព និងនិរន្តរភាព លោក សេង សុខហេង ក៏បង្ហាញពីក្តីបារម្ភចំពោះបញ្ហាតម្លាភាពនៃការប្រើប្រាស់ថវិកាបានមកពីការលក់កាបូននេះផងដែរ ត្បិតស្ថានភាពអំពើពុករលួយបន្តកើតមាននៅកម្ពុជាក្នុងកម្រិតខ្ពស់នៅឡើយ។
យ៉ាងនេះក្តី លោកថា ដើម្បីធានាបានថា ថវិកាទាំងនោះ ត្រូវបានប្រើប្រាស់ចំគោលដៅ មានតម្លាភាព និងប្រសិទ្ធភាព រដ្ឋាភិបាលត្រូវបើកទូលាយព័ត៌មានដល់ពលរដ្ឋ ពិសេសប្រជាសហគមន៍មូលដ្ឋាន អង្គការសង្គមស៊ីវិល មានឱកាសពិភាក្សាគ្នាអំពីបញ្ហានេះ និងគោរពតាមគោលការណ៍ជាតិ អន្តរជាតិផងដែរ។
លោក សេង សុខហេង បន្តថា៖ «ការបើកចំហ ការពិគ្រោះយោបល់ ការដឹងឮ ការចែករំលែកព័ត៌មាន ការទទួលមតិយោបល់ពីសាធារណៈ ពីអង្គការសង្គមស៊ីវិល ពីអ្នកពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ហ្នឹង ធ្វើយ៉ាងម៉េចបើកចំហឱ្យបានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ។ ខ្ញុំគិតថា រដ្ឋាភិបាលគាត់លក់ [លក់កាបូន] ប៉ុន្តែ ព័ត៌មាននៃការលក់ នីតិវិធីនៃការលក់ ការពិគ្រោះយោបល់ សិទ្ធិសហគមន៍មូលដ្ឋានត្រូវបានរំលង ជាពិសេសការប្រើប្រាស់ថវិកានេះ ដែលមិនមានព័ត៌មានគ្រប់គ្រាន់ ខ្ញុំគិតថា វាអាចធ្វើឱ្យការប្រើប្រាស់ថវិកាហ្នឹងវាមិនមានប្រសិទ្ធភាព»។
មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលរូបនេះ ផ្តល់ជាគំនិតថា ថវិកាដែលរដ្ឋទទួលបានមកពីចំណូលព្រៃឈើ ឬការលក់ឥណទានកាបូនជាដើមនោះ គប្បីបង្កើតជាមូលនិធិជួយទ្រទ្រង់ដល់សហគមន៍មួយផ្នែក ដោយបែងចែកទៅលើការងារ ឬមុខរបរជាអាទិភាពរបស់ប្រជាសហគមន៍ ធ្វើយ៉ាងណាដើម្បីឱ្យពួកគេមានចំណូលជាទៀងទាត់។
អ្នកវិភាគនៅក្រៅប្រទេសមួយរូប លោក គឹម សុខ មើលឃើញថា គម្រោងកម្មវិធីលក់ឥណទានកាបូននេះគឺល្អណាស់ ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលអនុវត្តបានត្រឹមត្រូវ ដោយថា ជាគម្រោងថែរក្សាបរិស្ថានព្រៃឈើនៅកម្ពុជា និងបរិស្ថានសកលផងដែរ។
លោកបន្តថា ប្រសិនបើគម្រោងនេះធ្វើឡើងដោយតម្លាភាព នឹងជួយដល់កម្ពុជាទាំងព្រម ពោលគឺបានទាំងព្រៃឈើនៅគង់វង្សផង ហើយចំណូលជាថវិកាពីអន្តរជាតិក៏បានផង ដើម្បីអភិវឌ្ឍសហគមន៍ ជួយដល់ជីវភាពប្រជាសហគមន៍ថែមទៀត។
ប៉ុន្តែ លោកកត់សម្គាល់ថា ក្រសួងបរិស្ថានមានភាពមិនស្មោះត្រង់ក្នុងការអនុវត្តគម្រោងនេះដើម្បីជាប្រយោជន៍សហគមន៍ និងកិច្ចការពារព្រៃឈើនោះទេ ដោយរដ្ឋាភិបាលគ្រាន់តែចង់សម្របខ្លួនទៅតាមចរន្តអន្តរជាតិ ដើម្បីទាញយកថវិកាពីគម្រោងនេះ ម្យ៉ាងដើម្បីបង្ហាញទៅអន្តរជាតិថា ខ្លួនបានខិតខំយកចិត្តទុកដាក់ថែរក្សាព្រៃឈើ។
លោក គឹម សុខ បន្ថែមថា៖ «បើរដ្ឋាភិបាលពិតជាអនុវត្តគម្រោងនេះ ដើម្បីការពារបរិស្ថានព្រៃឈើជាតិ និងជួយជាប្រយោជន៍សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងសហគមន៍មែន លុះត្រាទី១ រដ្ឋាភិបាលត្រូវអនុវត្តគម្រោងនេះដោយតម្លាភាព ដោយបើកឱកាសឱ្យប្រជាសហគមន៍ព្រៃឈើ និងសកម្មជនព្រៃឈើ មានសិទ្ធិចុះពិនិត្យព្រៃឈើដោយគ្មានការរំខាន និងមានសិទ្ធិធ្វើរបាយការណ៍ដល់ម្ចាស់ជំនួយអំពីស្ថានភាពព្រៃឈើនៅក្នុងតំបន់គម្រោងហ្នឹង។ ទី២ លុយគម្រោងហ្នឹងគួររំលែកមួយផ្នែកសមរម្យដល់សកម្មភាពប្រជាសហគមន៍ព្រៃឈើ និងសកម្មជនព្រៃឈើក្នុងប្រតិបត្តិការត្រួតពិនិត្យព្រៃឈើ»។
ក្រសួងបរិស្ថាន បញ្ជាក់ថា តំបន់ការពារធម្មជាតិ និងអភិរក្សស្ថិតក្រោមយុត្តាធិការរបស់ខ្លួន មានមន្ត្រីឧទ្យានុរក្សនៃក្រសួងបរិស្ថាន ១២៦០នាក់ ឈរជើងនៅតាមតំបន់ការពារធម្មជាតិនីមួយៗ ដែលបានធ្វើសកម្មភាពល្បាត ការពារ និងអភិរក្សធនធានធម្មជាតិ ដែលមានកិច្ចសហការជាមួយអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល សមាគម និងសហគមន៍នៅមូលដ្ឋាន។
ទោះបីជាយ៉ាងនេះក្តី សកម្មភាពរបស់ក្រសួង និងសហគមន៍មូលដ្ឋានលើកិច្ចការពារព្រៃឈើ ត្រូវបានគេមើលឃើញថា មានភាពមិនចុះសម្រុងគ្នាកាន់តែខ្លាំង ចាប់តាំងពីខែកុម្ភៈមក ដោយក្រសួងបានហាមឃាត់មិនឱ្យប្រជាសហគមន៍ សកម្មជនការពារព្រៃឈើ និងអង្គការសង្គមស៊ីវិល ចូលតំបន់ព្រៃការពារដែលស្ថិតនៅក្រោមដែនគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួន ពិសេសព្រៃឡង់ ដោយគ្មានការអនុញ្ញាតនោះឡើយ។
ជាងនេះទៀត ក្រសួងបរិស្ថាន ថ្ងៃទី២៤ ខែមេសា បានចេញលិខិតព្រមានមួយ ដោយចោទថា គម្រោងចូលព្រៃឡង់ជាថ្មីទៀតរបស់ក្រុមអង្គការ និងប្រជាសហគមន៍ការពារព្រៃឈើដែលមានគម្រោងចូលព្រៃឡង់ជាថ្មីទៀតនោះ ជាបេសកកម្មអនាធិបតេយ្យ បំពានច្បាប់យ៉ាងគឃ្លើន មានចេតនាទុច្ចរិតក្នុងការធ្វើវិទ្ធង្សនាប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាល លើការងារគ្រប់គ្រង និងអភិរក្សធនធានធម្មជាតិតែប៉ុណ្ណោះ។
សម្រាប់លោក ហេង ស្រស់ វិញ មើលឃើញទៀតថា គម្រោងលក់ឥណទានកាបូននោះ នឹងមិនអាចការពារព្រៃឈើបានទេ ត្បិតតាមការចុះស្រាវជ្រាវរបស់លោកផ្ទាល់នៅតំបន់ព្រៃអភិរក្សមណ្ឌលគិរី រតនគិរី តំបន់ព្រៃអភិរក្សភ្នំក្រវាញ និងតំបន់ព្រៃឡង់ជាដើម បទល្មើសកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើនៅតែកើតមានឥតឈប់ឈរ។
របាយការណ៍ស៊ើបអង្កេតរបស់សារព័ត៌មានអន្តរជាតិ Al Jazeera ចេញផ្សាយនៅដើមខែសីហាឆ្នាំមុន បង្ហាញថា បទល្មើសព្រៃឈើពាក់ព័ន្ធជាមួយឧកញ៉ាមួយចំនួននៅកម្ពុជា មិនមានអ្នកណាអាចទប់ស្កាត់បាននោះទេ។
ប្រភពដដែលបានបង្ហាញពីការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើនៅតំបន់ព្រៃឡង់ និងតំបន់ការពារធនធានធម្មជាតិភ្នំព្រិច រួមទាំងភស្តុតាងនៃការរលាយបាត់នូវគម្របព្រៃបៃតងនៅតំបន់ការពារស្នួល និងបឹងពារ ក្នុងរយៈពេល ១០ឆ្នាំចុងក្រោយ ជាដើម៕
