រំឭកដល់រឿងកាលពី៣ឆ្នាំមុន អ្នកស្រី ឌុល សារឿន វ័យ៦៨ឆ្នាំ រស់នៅភូមិកំពង់តាឡុង ឃុំបឹងខ្យាង ស្រុកកណ្តាលស្ទឹង ខេត្តកណ្តាល មានក្តីស្រមៃថា ភូមិដែលអ្នកស្រីធ្លាប់រស់នៅនេះនឹងប្រែមុខមាត់ថ្មីទៅជាតំបន់អភិវឌ្ឍន៍ ជាពិសេសនោះគឺតម្លៃដីនឹងហក់ឡើងថ្លៃខ្ពស់ ក្រោយពេលដែលអ្នកស្រីបានទទួលដំណឹងថា តំបន់នោះនឹងមានការសាងសង់ព្រលានយន្តហោះខ្នាតអន្តរជាតិថ្មីមួយ។
ជាការពិត គម្រោងសាងសង់ព្រលានយន្តហោះខ្នាតអន្តរជាតិនេះពិតជាមានមែន ក៏ប៉ុន្តែគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍មួយនេះបែរជាធ្វើឱ្យអ្នកស្រីត្រូវមកដេកយាមដីចាំឃាត់គ្រឿងចក្ររបស់ក្រុមហ៊ុន អូស៊ីអាយស៊ី (OCIC) របស់ឧកញ៉ា ពុង ឃាវសែ ដែលមកឈូសឆាយកម្ទេចដំណាំស្រូវលើដីស្រែដែលអ្នកភូមិមិនព្រមលក់ទៅឱ្យក្រុមហ៊ុននោះទៅវិញ។
បង់កក្រមាអង្គុយក្នុងរោងប្រក់តង់ សង់ឡើងដើម្បីបិទផ្លូវរង់ចាំដំណោះស្រាយជាមួយពលរដ្ឋជិត២០នាក់ផ្សេងទៀត អ្នកស្រី ឌុល សារឿន និយាយថា អ្នកស្រីបានមករស់នៅក្នុងភូមិនេះ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៥៣មក ហើយបច្ចុប្បន្នមានដីស្រែចំនួន១ហិកតា និងដីផ្ទះក្នុងភូមិចំនួន២ប្លង់ប៉ុណ្ណោះ។
ស្ត្រីវ័យជិត៧០ឆ្នាំរូបនេះ បានរៀបរាប់យ៉ាងដូច្នេះថា៖ «មុនដំបូងនឹកឃើញដែរ ថាគេមកកសាងនៅហ្នឹង គិតទៅថាភូមិខ្ញុំហ្នឹងវាត្រូវបានសប្បាយរីករាយ បងប្អូនខ្ញុំហ្នឹង! មិននឹកស្មានថា ដល់ទីបញ្ចប់ គេមកដាក់តម្លៃឱ្យដីខ្ញុំថាចង់លក់ចង់ដូរ គេបិទ មិនឱ្យមានឈ្មួញចូលទិញចូលអីទេ។ ដល់ហើយកំណត់ឱ្យខ្ញុំហ្នឹងមួយម៉ែត្រការ៉េ ៨[ដុល្លារ] ប្រៀបធៀបទៅវាពិបាកណាស់ ជីវភាពរស់នៅ ចិញ្ចឹមកូន ចិញ្ចឹមចៅ ណាមួយតាំងពីគេអភិវឌ្ឍ ធ្វើស្រូវក៏អត់បាន ទឹកក៏អត់មាន ម្ល៉ោះហើយវាជួបឧបសគ្គ លុយកូនចៅរៀនសូត្រក៏ខ្វះខាត»។
ស្រី្តមេម៉ាយរូបនេះត្រូវទទួលបន្ទុកចិញ្ចឹមកូនម្នាក់ ក្មួយពិការម្នាក់ និងចៅ៣នាក់ទៀត ដោយពឹងផ្អែកទាំងស្រុងលើការធ្វើស្រែ ប៉ុន្តែក្នុងរយៈពេលជាង៣ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ អ្នកស្រីមិនអាចធ្វើស្រែបាននោះទេ ដោយសារតែក្រុមហ៊ុនបានទប់ស្កាត់មិនឱ្យមានប្រព័ន្ធទឹកហូរចូលស្រែត្រង់ចំណុចដីដែលមានទំនាស់នេះទេ។
បើតាមអ្នកស្រី ឌុល សារឿន ក្រុមអ្នកភូមិបានដាក់វេនគ្នាដើរតាមស្រែរបស់ពួកគេ ដើម្បីឃ្លាំមើលនិងចាំដេញគ្រឿងចក្ររបស់ក្រុមហ៊ុន អូស៊ីអាយស៊ី (OCIC) ហើយនាំគ្នាដេកក្នុងតង់ដោយបានបិទកំណាត់ផ្លូវលំមួយកន្លែងក្នុងភូមិ តាំងពីថ្ងៃទី១៤ ខែឧសភាមក ដើម្បីរង់ចាំដំណោះស្រាយ។ ពោលគឺបន្ទាប់ពីក្រុមហ៊ុនបានដាក់គ្រឿងចក្រ២គ្រឿង ឡានទឹក៣គ្រឿង និងមានកម្លាំងសមត្ថកិច្ចប្រមាណ២០នាក់ដែលធ្វើសកម្មភាពឈូសឆាយដីស្រែអ្នកភូមិអស់ជាង១ហិកតាកន្លះមក។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា ការប្រមូលផ្តុំគ្នានេះ គឺដើម្បីទាមទារតម្លៃដីចាប់ពី៨០ដុល្លារក្នុងមួយម៉ែត្រការ៉េ ដោយសារតែក្រុមហ៊ុនបានកំណត់តម្លៃដីត្រឹមតែ៨ដុល្លារប៉ុណ្ណោះក្នុងមួយម៉ែត្រការ៉េ ជាតម្លៃមួយដែលអ្នកស្រីថាមិនសមស្របតាមតម្លៃទីផ្សារឡើយ។ តម្លៃទីផ្សារ ដីមួយម៉ែត្រការ៉េ មានតម្លៃយ៉ាងហោចណាស់ចាប់ពី៧0 ទៅ៨០ដុល្លារឡើងទៅ។
ស្ត្រីវ័យចំណាស់រូបនេះបន្តទៀតថា ទំនាស់ដីធ្លីនេះបានអូសបន្លាយពេលជាង៣ឆ្នាំមកហើយ ហើយក្រុមហ៊ុនបានរៀបចំទីតាំងថ្មីមួយកន្លែងឱ្យអ្នកភូមិទៅរស់នៅ ដើម្បីជាថ្នូរចំពោះការដោះដូរដីមានទំនាស់នេះ ដែលអ្នកស្រីថាមិនអាចទៅរស់នៅបានទេ។
អ្នកស្រី ឌុល សារឿន បញ្ជាក់ថា៖ «គេមានដែរ [ដំណោះស្រាយ] គេហៅបងប្អូនខ្ញុំប៉ះពាល់១៣គ្រួសារដែលចំផ្លូវព្រលានគេ គេហៅទៅដល់ស្រុក [សាលាស្រុក] គេថា តម្លៃតែ៨រៀល[ដុល្លារ] ហើយនិងដូរដី […] បងប្អូនខ្ញុំគេហៅទៅស្រុក [សាលាស្រុក] ថា រួមមតិគ្នាថា បើដូរ ដូរនៅដីព្រះរការ។ ដល់ពេលនាំទៅមើល គេថា នៅបឹងធំឯណេះ ទៅដល់សុទ្ធតែទឹក ដល់សួរចៅខ្ញុំថា យាយសុទ្ធតែទឹកហ្នឹង ទៅនៅអត់កើតទេ»។
ចំណែកពលរដ្ឋម្នាក់ទៀតដែលរងផលប៉ះពាល់ពីគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ព្រលានយន្តហោះនេះដែរ អ្នកស្រី ពៅ យ៉ង បានរៀបរាប់ថា ចាប់តាំងពីក្រុមហ៊ុនបានមកសាងសង់ព្រលានយន្តហោះថ្មីនេះ គឺបានបង្កការព្រួយបារម្ភដល់អ្នកស្រីនិងអ្នកភូមិគ្រប់គ្នា ព្រោះតែខ្លាចបាត់បង់ដីស្រែនេះ និងមិនអាចធ្វើស្រែបានដូចមុន។
អ្នកស្រីបញ្ជាក់ថា៖ «តំបន់ហ្នឹងធ្វើអ៊ីចឹងទៅ [សាងសង់ព្រលានយន្តហោះ] ខ្ញុំក៏សប្បាយចិត្តដែរ មានដីនៅកន្លែងហ្នឹង នៅផ្លូវមួយកន្លែងអ៊ីចឹង ខ្ញុំអាចឱ្យកូនធ្វើផ្ទះធ្វើអីនៅអ៊ីចឹងទៅ ធ្វើស្រែហូបទៅ។ ដល់ពេលមកអ៊ីចឹង ឥលូវមានអី អត់រលីងហ្មងខ្លួន លក់ដីមួយកន្លែងមកធ្វើផ្ទះនៅ ដល់ពេលអ៊ីចឹងទៀត រឹតតែពិបាកចិត្ត»។
ចំណែកអ្នកភូមិកំពង់តាឡុងម្នាក់ទៀត លោក ផល ភណ្ឌ ដែលអង្គុយក្នុងរោងតវ៉ាជាមួយអ្នកភូមិផ្សេងទៀតដែរនោះ ប្រាប់ថា តម្លៃដីដែលក្រុមហ៊ុនកំណត់ ៨ដុល្លារក្នុងមួយម៉ែត្រការ៉េ លោកមិនអាចទទួលយកបានទេ ដោយសារតែមិនអាចទៅរកទិញដីដើម្បីរស់នៅបន្តបាន។
លោកថា៖ «បងប្អូនខ្ញុំហ្នឹង ទាំងខ្ញុំអីហ្នឹងតវ៉ាចង់បានតម្លៃទីផ្សារ ដើម្បីលក់ពីនេះ ទៅទិញខាងក្រៅបាន។ បើយើងលក់នៅនេះ ៨ដុល្លារ ទៅទិញខាងក្រៅអត់បានទេ»។
មេភូមិកំពង់តាឡុង លោក អ៊ែល អឿន មានប្រសាសន៍ថា ពលរដ្ឋដែលរស់នៅក្នុងភូមិរបស់លោកមានចំនួន៣២៦គ្រួសារ ក្នុងនោះមានគ្រួសារដែលរងផលប៉ះពាល់ដោយសារគម្រោងព្រលានយន្តហោះថ្មីនេះជាង១០០គ្រួសារ ដែលគិតជាផ្ទៃដីជិត៨០ហិកតា។
ទោះយ៉ាងណា លោកថា មានពលរដ្ឋចំនួន១៣គ្រួសារដែលកំពុងតវ៉ាមិនទទួលយកតម្លៃដែលក្រុមហ៊ុនកំណត់ ៨ដុល្លារ និងការដោះដូរដី ដែលក្រុមហ៊ុនរៀបចំឱ្យពួកគេ។ ចំណែកគ្រួសារដែលប៉ះពាល់ផ្សេងទៀតបានទទួលយកដំណោះស្រាយនេះរួចហើយ។
លោកថា៖ «១៣គ្រួសារហ្នឹង គេហៅឱ្យទៅដូរ [ដី]។ បើគាត់សំណូមពរថា ដីគាត់ផ្លូវ [ជាប់ផ្លូវ]ហើយគាត់សំណូមពរខាងក្រុមហ៊ុនឱ្យរកដីក្បែរផ្លូវឱ្យគាត់ទៅ គេហ្នឹងមានលទ្ធភាពអាចនឹងដោះទៅអ៊ីចឹងរួច។ អាហ្នឹងតាមការដោះស្រាយវែកញែកជាមួយក្រុមហ៊ុន និងអាជ្ញាធរខេត្ត ស្រុក ឃុំ ភូមិអីហ្នឹង។ ខ្ញុំឧស្សាហ៍ប្រជុំដោះស្រាយដែរ តែគ្រាន់គាត់អត់ឯកភាពជាមួយក្រុមហ៊ុនគេ ដល់អ៊ីចឹងខ្ញុំពិបាកដែរ»។
លោក នី សុខា ប្រធានផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស និងដីធ្លី នៃសមាគមអាដហុក បានជំរុញឱ្យអាជ្ញាធរនិងក្រុមហ៊ុនដោះស្រាយសំណងទៅតាមតម្លៃទីផ្សារ ដោយលោកថា ករណីជម្លោះដីធ្លីនេះ ហាក់ពុំមានភាពយុត្តិធម៌ដល់ប្រជាពលរដ្ឋនោះទេ។
លោក នី សុខា ពន្យល់ថា៖ «ជាគោលការណ៍ បើសិនជាយើងត្រូវការយកអ្វីដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋដើម្បីទៅធ្វើជាសម្បត្តិសាធារណៈ អាហ្នឹងនៅក្នុងគោលការណ៍ គេឱ្យយើងដោះស្រាយសំណងសមរម្យ និងយុត្តិធម៌ជាមុនឱ្យបានត្រឹមត្រូវ។ ហើយភាពសមរម្យនិងយុត្តិធម៌នេះ យើងដឹងហើយ គឺតម្លៃដែលគេសិក្សា គឺតម្លៃបច្ចុប្បន្នដែលគាត់អាចយកទៅទិញដីឬក៏ដោះដូរដីដែលមានតម្លៃប្រហាក់ប្រហែលទៅនឹងដីរបស់គាត់»។
ប្រធានផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស និងដីធ្លី នៃសមាគមអាដហុក រូបនេះ សង្កេតឃើញថា ជម្លោះដីធ្លីនៅកម្ពុជានៅតែកើតមានជាបន្តបន្ទាប់ ដោយសារតែមន្រ្តីក្នុងជួររដ្ឋាភិបាលមួយចំនួនតែងតែទទួលផលប្រយោជន៍ពីឈ្មួញដែលមានឥទ្ធិពលណាម្នាក់។ លោកថា ដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះដីធ្លីដែលកើតមានរ៉ាំរ៉ៃនៅកម្ពុជា គឺត្រូវពឹងផ្អែកទៅលើឆន្ទៈរបស់រដ្ឋាភិបាល។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ខ្ញុំគិតថា បើសិនជារដ្ឋាភិបាលលោកមានឆន្ទៈពិតប្រាកដក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាដីធ្លីនេះ ខ្ញុំគិតថា មិនអីជាពិបាកទេ។ ព្រោះដីធ្លីនៅក្នុងស្រុកខ្មែរយើងមានច្រើនណាស់ ថ្វីត្បិតតែយើងថាមានជម្លោះអ៊ីចឹងមែន ប៉ុន្តែនៅដីច្រើនណាស់។ ប៉ុន្តែឃើញថា អ្នកមានមួយចំនួនតូច មានដីធំៗពេក ដូច្នេះទៅ រដ្ឋហាក់បីដូចជាខ្វះលទ្ធភាពក្នុងការដែលរកដីជូនប្រជាពលរដ្ឋ […] អ្នកមួយចំនួនក្តោបក្តាប់ដីធំៗពេក ហើយរដ្ឋហាក់បីដូចមានការលំបាក»។
វីអូឌី មិនអាចទាក់ទងសុំការបំភ្លឺពីអភិបាលខេត្តកណ្តាល លោក គង់ សោភ័ណ្ឌ បាននៅឡើយទេ ពាក់ព័ន្ធករណីជម្លោះដីធ្លីខាងលើនេះ។
ប៉ុន្តែនាយករដ្ឋបាលនៃរដ្ឋបាលខេត្តកណ្តាល លោក គ្រុយ ម៉ាឡែន បានលើកឡើងថា រដ្ឋបាលខេត្តបានព្យាយាមសម្របសម្រួលជាមួយក្រុមពលរដ្ឋទាំង១៣គ្រួសារនេះជាច្រើនលើកច្រើនសារមកហើយ ហើយថា តម្លៃដីដែលបានកំណត់ត្រឹម៨ដុល្លារក្នុងមួយម៉ែត្រការ៉េនេះ ក៏អាជ្ញាធរបានសិក្សាទៅតាមតម្លៃទីផ្សាររួចរាល់ហើយដែរ។
លោកបន្តថា ចំពោះការទាមទាររបស់ក្រុមពលរដ្ឋដោយមានការប្រមូលផ្តុំគ្នាណាមួយដែលបង្កផលប៉ះពាល់ដល់ផលប្រយោជន៍សាធារណៈ អាជ្ញាធរនឹងអនុវត្តទៅតាមនីតិវិធីច្បាប់។
លោក គ្រុយ ម៉ាឡែន បញ្ជាក់ថា៖ «រដ្ឋបាលខេត្តគ្រាន់តែជម្រាបជូនបងប្អូនទាំងអស់ មិនថាឡើយប្រជាពលរដ្ឋ១៣គ្រួសារ ក៏ដូចជាប្រជាពលរដ្ឋផ្សេងទៀតទេ គឺថា យើងត្រូវតែចូលរួមក្នុងការអនុវត្តគម្រោង។ ហើយការដែលអនុវត្តគម្រោងទៅប៉ះពាល់ដល់ប្រជាពលរដ្ឋហ្នឹង គឺរដ្ឋបាល ក៏ដូចជាអាជ្ញាធរថ្នាក់ជាតិ មានដំណោះស្រាយជូន មិនមែនយើងធ្វើអីដោយមិនមានដំណោះស្រាយទេ។ ហើយការដោះស្រាយអ្វីក៏ដោយ វាត្រូវមានគោលការណ៍នីតិវិធីច្បាស់លាស់»។
លោកបន្ថែមថា៖ «ហើយសូមឱ្យពួកគាត់មិនត្រូវមានការតវ៉ាណាមួយដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ផលប្រយោជន៍សាធារណៈ។ ក្នុងករណីណាមួយគាត់អនុវត្តមិនពេញចិត្ត មិនចូលរួម នីតិវិធីគឺយើងមាន។ ការមិនឯកភាព មិនយល់ព្រមយ៉ាងម៉េច នីតិវិធីយើងមាន! យើងបានសម្របសម្រួលទាំងអស់តាមនីតិវិធីពីមួយជំហានទៅមួយជំហាន»។
ត្រឡប់ទៅកាន់អ្នកស្រី ឌុល សារឿន វិញ អ្នកស្រីនិយាយថា នឹងធ្វើសកម្មភាពតវ៉ា បិទផ្លូវ និងដេកយាមដី ដើម្បីរារាំងគ្រឿងចក្រក្រុមហ៊ុន OCIC មិនឱ្យទៅឈូសឆាយបន្តទៀតឡើយ បើពុំមានដំណោះស្រាយជាមុនទេនោះ។ លោកស្រីនៅតែមានក្តីសង្ឃឹមថា នៅពេលដែលរដូវកាលជិតបោះឆ្នោតមកដល់ រដ្ឋាភិបាលនឹងមានដំណោះស្រាយសមស្របមួយដល់អ្នកស្រី។
អ្នកស្រី ឌុល សារឿន និយាយថា៖ «ចេះតែរួមគ្នាគិតទៅ ក្រែងលោថ្ងៃណាមួយដែលគេនឹកឃើញដល់ប្រជាពលរដ្ឋ ដូចជាជិតបោះឆ្នោត ក្រែងលោគេនឹកឃើញកន្លែងហ្នឹង គេចូលមកពិភាក្សាជាមួយបងប្អូន ខ្ញុំសង្ឃឹមមានតែប៉ុណ្ណឹង»។
កាលពីខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២០ រដ្ឋាភិបាលបានចេញអនុក្រឹត្យមួយដោយកាត់ដីរដ្ឋទំហំ២ ៦០០ហិកតា ដើម្បីសាងសង់ព្រលានយន្តហោះអន្តរជាតិថ្មីមួយនេះ ដែលលាតសន្ធឹងលើឃុំចំនួន៤ រួមមាន ឃុំបឹងខ្យាង ឃុំអំពៅព្រៃ ឃុំព្រែកស្លែង ក្នុងស្រុកកណ្តាលស្ទឹង ខេត្តកណ្តាល និងឃុំពត់សរ ស្រុកបាទី ខេត្តតាកែវ។
គម្រោងនេះត្រូវបានទទួលសិទ្ធិសាងសង់ដោយក្រុមហ៊ុនសាជីវកម្មវិនិយោគក្រៅប្រទេសកម្ពុជា ហៅកាត់ថា អូស៊ីអាយស៊ី (OCIC) របស់ឧកញ៉ា ពុង ឃាវសែ និងលេខាធិការដ្ឋានអាកាសចរណ៍ស៊ីវិល (SSCA) ដែលត្រូវចំណាយទឹកប្រាក់ជាងមួយពាន់លានដុល្លារ (១ ៥០០លានដុល្លារ) ហើយត្រូវបានព្យាករថា នឹងសាងសង់រួចរាល់ក្នុងឆ្នាំ២០២៣៕
អត្ថបទដោយ៖ ទួក ពិសិដ្ឋ និង ទុយ អេងលី
ចំណាំ៖ «អត្ថបទនេះត្រូវបានផលិតឡើងដោយមានការគាំទ្រពីមូលនិធិ Rosa Luxemburg ក្រោមជំនួយហិរញ្ញវត្ថុរបស់ក្រសួងសហព័ន្ធនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ច និងការអភិវឌ្ឍ»។
គាំទ្រដោយ៖
