អ្នកវិភាគនយោបាយ និងសង្គមស៊ីវិល លើកឡើងថា កម្ពុជា នៅពេលក្លាយជាប្រធានប្ដូរវេនរបស់អាស៊ានចាប់ពីខែក្រោយនេះទៅ គប្បីត្រូវបង្ហាញអព្យាក្រឹត្យភាពផ្នែកនយោបាយរបស់ខ្លួន ដើម្បីធានាធ្វើយ៉ាងណាទទួលបាននូវការផ្ដល់តម្លៃពីអន្តរជាតិ ក៏ដូចជាពីសមាជិកអាស៊ានផ្សេងទៀត។
អ្នកស្រាវជ្រាវការអភិវឌ្ឍសង្គម និងជាអ្នកវិភាគនយោបាយផង លោកបណ្ឌិត សេង សារី ថ្លែងប្រាប់ វីអូឌី តាមបណ្ដាញតេឡេក្រាមនៅថ្ងៃទី២៧ ខែតុលា ថាអ្វីដែលកម្ពុជាត្រូវត្រៀមមុនក្លាយជាប្រធានប្ដូរវេនរបស់អាស៊ាននោះ គឺការដោះស្រាយបញ្ហាជាប់គាំងនយោបាយ។
ក្រៅពីនោះ លោកថា កម្ពុជាត្រូវត្រលប់មកគន្លងប្រជាធិបតេយ្យដែលអាចទទួលយកបានដោយអន្តរជាតិ បើកលំហបរិយាកាសនយោបាយ ជាពិសេសសម្រាប់គណបក្សនយោបាយដែលមាននិន្នាការប្រកួតប្រជែងជាមួយគណបក្សកាន់អំណាច អាចចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោតនាឆ្នាំ២០២២ និងឆ្នាំ២០២៣បាន។ លើសពីនេះ លោកថា ត្រូវធានាឱ្យមានតម្លាភាពនិងភាពត្រឹមត្រូវក្នុងការបោះឆ្នោតផងដែរ។
លោកបណ្ឌិត សេង សារី មានប្រសាសន៍ថា៖ «កម្ពុជាត្រូវតែបង្ហាញឱ្យពិភពលោក អន្តរជាតិ ឃើញច្បាស់ថា កម្ពុជាមិនបានងាកទៅរកប្រទេសណាទេ ជាពិសេសប្រទេសចិន។ កម្ពុជាត្រូវតែបង្ហាញអំពីអព្យាក្រឹត្យភាព អធិបតេយ្យភាព បូរណភាពទឹកដី ដែលខ្លួនកំពុងតែមាន ជាពិសេសគឺអព្យាក្រឹត្យភាពផ្នែកនយោបាយ ដើម្បីធានាធ្វើម៉េចឱ្យនៅពេលខ្លួនក្លាយជាប្រធានប្ដូរវេនរបស់អាស៊ាន មានការផ្ដល់នូវតម្លៃពីអន្តរជាតិ ក៏ដូចជាពីសមាជិកផ្សេងៗទៀត»។
យ៉ាងណា លោកថា ការធ្វើជាប្រធានអាស៊ានប្ដូរវេននេះមិនមែនជារឿងថ្មីសម្រាប់កម្ពុជាទេ ព្រោះកម្ពុជាធ្លាប់មានបទពិសោធន៍ធ្វើជាប្រធានអាស៊ានរួចមកហើយដែរ។
លោក សេង សារី បន្ថែមថា កម្ពុជាអាចនឹងជួបប្រទះបញ្ហាប្រឈម២ធំៗ អំឡុងពេលក្លាយជាប្រធានអាស៊ានប្ដូរវេន គឺបញ្ហាភូមា និងការប្រទាញប្រទង់នៃការប្រកួតប្រជែងអំណាចរវាងចិន-អាមេរិក ជាពិសេសជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
បណ្ឌិតរូបនេះបន្ថែមថា គោលដៅនៃការប្រកួតប្រជែងអំណាច គឺគេមកសម្លឹងមើលតំបន់អាស៊ានជាទីលានឬសង្វៀនសម្រាប់ការប្រកួតប្រជែងអំណាច។ លោកបន្តថា បើមានការប្រទាញប្រទង់កើតឡើងនាឆ្នាំ២០២២មែន និងស្របពេលដែលកម្ពុជាជាប្រធានអាស៊ាននោះ គឺកម្ពុជាមានតួនាទីធំណាស់ក្នុងការសម្របសម្រួល ដឹកនាំ និងដោះស្រាយបញ្ហាទាំងនោះ។
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការអភិវឌ្ឍន៍ផ្នត់គំនិត លោក សេក សុជាតិ លើកឡើងថា បើសិនជាកម្ពុជាមិនអាចដោះស្រាយបញ្ហាវិបត្តិផ្ទៃក្នុងនយោបាយរបស់ខ្លួនឯងឱ្យបានល្អប្រសើរទេ កម្ពុជានឹងអាចជួបបញ្ហាមួយចំនួនដូចជា ការរឹតបន្តឹងពីអន្តរជាតិ ជាពិសេសប្រទេសលោកសេរីដែលកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ លើសពីនេះ លោកថា សូម្បីប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ានខ្លួនឯង ក៏នឹងមើលមកកម្ពុជាក្នុងផ្លូវផ្សេងពីប្រទេសដែលមាននីតិរដ្ឋនិងមានការគោរពសិទ្ធិមនុស្សពិតប្រាកដ។
លោកបានថ្លែងថា៖ «ក្នុងនាមយើងជាប្រទេសអាស៊ាន យើងត្រូវតែដោះស្រាយបញ្ហាជាប់គាំងនយោបាយ [របស់ប្រទេសខ្លួន]។ ហើយបើកាលណាដោះវាមិនបាន មុខមាត់អាស៊ានវាមិនសូវជាមានភាពល្អប្រសើរប៉ុន្មានទេ ដោយសារប្រទេសដទៃទៀត គេនឹងមើលមុខប្រធានអាស៊ាននៅក្នុងផ្លូវផ្សេងខុសពីប្រទេសដែលគេមាននីតិរដ្ឋ គេមានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ហើយនិងមានការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស។ ដូច្នេះក ម្ពុជាត្រូវផ្លាស់ប្តូរឥរិយាបថត្រង់ចំណុចនេះឱ្យបានល្អ ហើយតម្កល់ខ្លួនឱ្យនៅជាប្រទេសក្នុងនាមជាប្រធានអាស៊ាន»។
ចំណែកនាយិកាប្រតិបត្តិមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លោកស្រី ចក់ សុភាព ថ្លែងថា ស្ថានភាពសិទ្ធមនុស្សនៅកម្ពុជានាប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ មានបញ្ហាប្រឈមខ្លាំង ក្នុងនោះ តួអង្គសំខាន់ៗនៃសសរស្ដម្ភលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ បានរងនូវការគំរាមកំហែងឬការបង្ក្រាបជាបន្តបន្ទាប់ តួយ៉ាងដូចជា អតីតបក្សប្រឆាំង អង្គការសង្គមស៊ីវិល សហជីព និងសូម្បីតែអ្នកសារព័ត៌មានផងដែរ។
លោកស្រីថា មិនមែនតែសិទ្ធិនយោបាយទេដែលមានបញ្ហា សូម្បីការការពារធនធានធម្មជាតិរបស់យុវជនក៏មានបញ្ហាប្រឈមផងដែរ ដូចជា រងនូវការចោទប្រកាន់ ការចាប់ខ្លួន និងការផ្ដន្ទាទោសជាដើម។
លោកស្រី ចក់ សុភាព បញ្ជាក់ថា មែនទែនទៅ មិនចាំបាច់ទាល់តែកម្ពុជាក្លាយជាប្រធានអាស៊ាន ទើបត្រូវធ្វើការឆ្លើយតបនឹងស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនេះទេ ត្បិតកម្ពុជាមានកាតព្វកិច្ចក្នុងការធានានូវសិទ្ធិពលរដ្ឋទៅតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញរួចទៅហើយ។
លោកស្រីគូសបញ្ជាក់ថា៖ «យើងឃើញហើយ ស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សប្រឈម ហើយការងារដែលកម្ពុជាយើងត្រូវព្យាយាមធ្វើ ដើម្បីក្លាយជាគំរូភាពក្នុងនាមជាប្រធានអាស៊ាននោះ យើងគួរតែស្ដារនូវស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សឱ្យបានប្រសើរ ធ្វើជាគំរូសម្រាប់ប្រទេសដទៃ ដែលយើងមើលឃើញថា [ជា] សិទ្ធិពលរដ្ឋ រាប់ទាំងសិទ្ធិក្នុងការបញ្ចេញមតិ ការជួបជុំដោយសន្តិវិធី ឬក៏ការចងក្រងជាសមាគមអីហ្នឹង ត្រូវបានធានាការពារ […]»។
ប្រធានអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរាជរដ្ឋាភិបាល លោក ផៃ ស៊ីផាន មានប្រសាសន៍ថា កម្ពុជាបានក្លាយជាផ្ទាំងស៊ីបរបស់ក្រុមមួយចំនួន ជាពិសេសក្រុមលោកខាងលិច។ លោកថា ពួកគេតែងតែយកកម្ពុជាធ្វើជានុយ ដើម្បីប្រឆាំងជាមួយចិនក្នុងការនិយាយពីភូមិសាស្ត្រនយោបាយ។ យ៉ាងណា លោកថា កម្ពុជាមិនបានលូកលាន់ជាមួយបញ្ហាភូមិសាស្ត្រនយោបាយទេ ពោលគឺធ្វើទៅតាមអ្វីដែលជាច្បាប់របស់អាស៊ានបានកំណត់។
លោក ផៃ ស៊ីផាន មានប្រសាសន៍ថា៖ «មុខមាត់របស់កម្ពុជា គឺធំបំផុត គឺសេចក្ដីសុខក្សេមក្សាន្ត ហើយនិងសន្តិភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា ហើយនិងកំណើនសេដ្ឋកិច្ច រក្សាស្ថិរភាពម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច។ ទោះបីអ្នកហ្នឹងស្អប់រាជរដ្ឋាភិបាល ទោះបីអ្នកហ្នឹងស្អប់កម្ពុជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែអ្នកហ្នឹងត្រូវទទួលផលពីសន្តិភាព ពីស្ថិរភាពនយោបាយ អំពីស្ថិរភាពម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច និងកំណើននៃការអភិវឌ្ឍ»។
លោកបន្តថា៖ «អ្នកដែលចោទថាកម្ពុជាងាកទៅចិនទៅអីហ្នឹង គឺគ្រាន់តែថា [តែ]អត់ដឹងឮ អត់ពិនិត្យមើលសកម្មភាពរាជរដ្ឋាភិបាល និងគោលនយោបាយរបស់កម្ពុជាទេ»។
កម្ពុជា ត្រូវបានសហគមន៍អន្តរជាតិ លោកសេរី ចេញមុខថ្កោលទោសជាបន្តបន្ទាប់ និងបានមើលឃើញថាដើរចាកឆ្ងាយពីគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ ព្រមទាំងមានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ ចាប់តាំងពីមានការរំលាយគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ និងការចាប់ខ្លួនប្រធានអតីតគណបក្សនេះ គឺលោក កឹម សុខា ដាក់ពន្ធនាគារកាលពីអំឡុងឆ្នាំ២០១៧។
បន្ថែមពីនេះ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់បក្សប្រឆាំង១១៨នាក់ត្រូវបានតុលាការកំពូលដាក់ឱ្យជាប់បម្រាមធ្វើនយោបាយរយៈពេល៥ឆ្នាំ ហើយតំណែងមន្ត្រីបក្សមួយនេះតាំងពីថ្នាក់មូលដ្ឋានរហូតដល់ព្រឹទ្ធសភា ត្រូវបានគណបក្សកាន់អំណាចដកហូតយកទៅចែកឱ្យបក្សផ្សេងនិងបក្សរបស់ខ្លួនពេលនោះ។
មកទល់ពេលបច្ចុប្បន្ន សំណុំរឿងអតីតប្រធានគណបក្សប្រឆាំង លោក កឹម សុខា នៅមិនទាន់បញ្ចប់នៅឡើយ បើទោះបីជាលោកត្រូវបានតុលាការសម្រេចផ្ដល់សេរីភាពដើរហើរបានច្រើនជាងមុនក្ដី ប៉ុន្តែសិទ្ធិធ្វើនយោបាយនិងសិទ្ធិធ្វើដំណើរទៅក្រៅប្រទេស ត្រូវបានហាមឃាត់ទាំងស្រុង។
ដោយឡែក ប្រធានអតីតគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ លោក សម រង្ស៊ី និងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់ខ្លួនជាច្រើនទៀត កំពុងរស់នៅនិរទេសខ្លួននៅក្រៅប្រទេស ព្រមទាំងជាប់រឿងក្ដីក្ដាំជាច្រើននៅតុលាការផងដែរ ដោយមិនទាន់មានពន្លឺណាមួយក្នុងការវិលចូលស្រុកនៅឡើយ។
ក្រៅពីសំណុំរឿងអតីតមេបក្សប្រឆាំង និងមន្ត្រីរបស់ខ្លួនរាប់សិបបណ្ដឹងកំពុងស្ថិតនៅក្នុងដៃតុលាការនោះ ក៏មានសំណុំរឿងមន្ត្រីសង្គមស៊ីវិល សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស សកម្មជនបរិស្ថាន អ្នកសារព័ត៌មានជាច្រើនទៀតនៅមិនទាន់បញ្ចប់នៅឡើយ ហើយអ្នកខ្លះកំពុងជាប់ឃុំក្នុងពន្ធនាគារទៀតផង។
ជាមួយគ្នានេះ អ្នករាយការណ៍ពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិ (អ.ស.ប) បានចេញសេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានមួយនៅថ្ងៃទី៦ ខែតុលា ដោយអំពាវនាវឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបញ្ចប់ការកាន់កាប់អំណាចផ្ដាច់មុខ និងស្ដារសិទ្ធិនយោបាយសម្រាប់សមាជិកបក្សប្រឆាំង និងជំរុញការផ្សះផ្សាគ្នាឡើងវិញ។ លើសពីនេះ តំណាងអង្គការសហប្រជាជាតិថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដែលកំពុងងាកចេញពីគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ ត្រូវធ្វើសកម្មភាពចាំបាច់មួយចំនួន ដើម្បីពង្រីកលំហប្រជាធិបតេយ្យនិងសិទ្ធិស៊ីវិលឡើងវិញ៕
