អ្នកជំនាញផ្នែកកិច្ចការអន្តរជាតិ លើកឡើងថា ការដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បញ្ជាទៅអង្គភាពប្រដាប់អាវុធទាំងអស់ឱ្យប្រមូលអាវុធអាមេរិកយកទៅកម្ទេចចោលនោះ នឹងបង្កភាពអាម៉ាស់ដល់ពលរដ្ឋនិងប្រទេសកម្ពុជា ខណៈមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្រសួងមហាផ្ទៃថា ការងារនេះកំពុងតែដំណើរការ។
ការលើកឡើងនេះធ្វើឡើងក្រោយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន កាលពីថ្ងៃទី១០ ខែធ្នូ បានបញ្ជាឱ្យអង្គភាពប្រដាប់អាវុធទាំងអស់ យកអាវុធនិងសម្ភារយោធាអាមេរិកទៅរក្សាទុកក្នុងឃ្លាំង ឬយកទៅកម្ទេចចោលតាមភាពជាក់ស្ដែង។ ប្រតិកម្មរបស់ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីក្រសួងពាណិជ្ជកម្មអាមេរិកបានដាក់ទណ្ឌកម្មហាមលក់អាវុធនិងសម្ភារយោធាឱ្យកម្ពុជា ដោយសម្អាងពីបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស អំពើពុករលួយ និងកំណើនឥទ្ធិពលយោធាចិននៅកម្ពុជា។
អ្នកសង្កេតការណ៍នយោបាយកម្ពុជា និងជាសាស្ត្រាចារ្យផ្នែកកិច្ចការអន្តរជាតិនៃសាកលវិទ្យាល័យ Arizona State University សហរដ្ឋអាមេរិក លោក អៀ សុផល មានប្រសាសន៍ប្រាប់ វីអូឌី តាមប្រព័ន្ធសារអេឡិចត្រូនិចអ៊ីម៉ែលនៅថ្ងៃទី១៣ ខែធ្នូនេះថា ការបញ្ជាទៅអង្គភាពប្រដាប់អាវុធនេះ គឺជារឿងធម្មតាទៅហើយសម្រាប់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។
លោក អៀ សុផល សរសេរដែលមានន័យជាភាសាខ្មែរថា៖ «កម្ពុជាមានអាវុធនិងសម្ភារយោធាភាគច្រើនដែលជារបស់ចិន និងរុស្ស៊ី។ ដូច្នេះហើយ ការលើកឡើងនេះគឺគ្មានន័យនោះទេ។ ទោះជាយ៉ាងណា លោក [ហ៊ុន សែន] ចូលចិត្តបង្កភាពអាម៉ាស់ និងការថ្នាំងថ្នាក់ដល់អ្នកដទៃ»។
លោកបន្តថា៖ «ប្រសិនបើគាត់ [លោក ហ៊ុន សែន] ចង់ធ្វើដូច្នេះ គាត់អាចកម្ទេចចោលនូវរថយន្តយោធាដ៏ច្រើនលើសលុបដែលសហរដ្ឋអាមេរិកផ្ដល់ឱ្យកម្ពុជា ដោយសារតែវត្ថុទាំងនោះក៏អាចចាត់ទុកថាជាអាវុធផងដែរ។ [សាររបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី] វាមិនផ្ដល់អ្វីក្រៅពីការប៉ះពាល់ដល់កម្ពុជា និងប្រជាជនកម្ពុជាថែមទៀតនោះទេ»។
យ៉ាងណា លោក អៀ សុផល ថ្លែងថា ជាដំណោះស្រាយការទូត ដើម្បីឱ្យទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជា និងអាមេរិកមានភាពប្រសើរឡើង អាជ្ញាធរកម្ពុជាគួរតែបញ្ឈប់នូវការធ្វើកិច្ចព្រមព្រៀងមូលដ្ឋានយោធាដោយសម្ងាត់ជាមួយចិន។ លោកបន្តថា វាដល់ពេលហើយដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រូវដើរលើផ្លូវកណ្ដាល និងបញ្ឈប់ការដើរលម្អៀងទៅខាងភាគីណាមួយតទៅទៀតហើយ។
ដោយឡែក អ្នកស្រាវជ្រាវផ្នែកភូមិសាស្ត្រនយោបាយ លោក វណ្ណ ប៊ុនណា លើកឡើងថា ស្ថានការណ៍ថ្មីៗនេះ រវាងកម្ពុជានិងអាមេរិកកាន់តែមានភាពល្អក់កករខ្លាំងឡើងៗ ធ្លាក់ចុះធ្ងន់ធ្ងរស្ទើរតែមិនអាចងាករកគ្នាវិញបាន។ លោកថា ទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំង២នេះអាចប្រែប្រួលអាស្រ័យលើមេដឹកនាំនៃប្រទេសនីមួយៗ។
លោកថ្លែងថា៖ «មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលឬកម្ពុជាទាំងមូល គួរតែព្យាយាមយ៉ាងណា សារនយោបាយឬសារឆ្លើយតបហ្នឹង គួរតែធ្វើឡើងតាមបែបការទូតឱ្យបានច្រើនមែនទែន ដោយសារកម្ពុជាជាប្រទេសទន់ខ្សោយ អាមេរិកជាប្រទេសមហាអំណាចខ្លាំង គេមានឥទ្ធិពលដាក់សម្ពាធមកលើកម្ពុជាច្រើន។ អ្វីដែលកម្ពុជាធ្វើបាន គឺឆ្លើយតបបែបការទូត មិនធ្វើឱ្យជះឥទ្ធិពលអាក្រក់ មិនមានលក្ខណៈកំហឹងទល់កំហឹង ដែលធ្វើឱ្យស្ថានការណ៍កាន់តែអាក្រក់ថែម»។
លោកបន្ថែមថា អាមេរិកច្រើនតែភ្ជាប់ទណ្ឌកម្មរបស់ខ្លួននឹងបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សនិងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ដែលទិដ្ឋភាពនេះ កម្ពុជាគួរតែបើកលំហសេរីភាពនយោបាយ ស្ដារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ពង្រឹងប្រព័ន្ធតុលាការឱ្យមានភាពអព្យាក្រឹត្យនិងឯករាជ្យផងដែរ ដើម្បីកុំឱ្យអាមេរិកមានលេសយកបញ្ហាទាំងនោះមកដាក់ទណ្ឌកម្មលើកម្ពុជាបន្តទៀត។
ពាក់ព័ន្ធនឹងបទបញ្ជារបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីនេះ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ខៀវ សុភ័គ មានប្រសាសន៍ថា ដំណើរការប្រមូលអាវុធអាមេរិកចូលឃ្លាំងឬកម្ទេចចោលនេះកំពុងតែប្រព្រឹត្ត ប៉ុន្តែលោកសុំមិនបកស្រាយលម្អិតនោះឡើយ។ យ៉ាងណា លោកថា កន្លងមក កម្ពុជាមិនដែលបានទិញអាវុធទេ មានតែបំផ្លាញចោល។
លោកថា៖ «គេធ្វើហើយ ប៉ុន្តែដូចជាស្អីៗ យើងមិនទាន់មានបូកសរុបផងហ្នឹង! វាមិនមែនឥលូវបាន [របាយការណ៍] ទេ! នៅទូទាំងប្រទេស តាំងពីភូមិឃុំអីទាំងអស់។ កាំភ្លើង ធម្មតា វាមិនមែននៅក្នុងឃ្លាំងទាំងអស់ឯណា វាចែកនៅតាមអង្គភាពអី»។
ចំណែកប្រធានអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរាជរដ្ឋាភិបាល លោក ផៃ ស៊ីផាន មានប្រសាសន៍ថា ការលើកឡើងរបស់អ្នកជំនាញអន្តរជាតិនេះជាការពិនិត្យបានតែមួយចំហៀង មិនគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ មិនផ្ដល់យុត្តិធម៌ឱ្យកម្ពុជា ពោលគឺលម្អៀងទៅលើភាពជាពលរដ្ឋអាមេរិករបស់ខ្លួន។
លោកថា៖ «កម្ពុជានឹងមិនអនុញ្ញាតឱ្យមានមូលដ្ឋានឬវត្តមានកងទ័ពរបស់ប្រទេសណាមកលើកម្ពុជា ក្រៅតែពីការធ្វើសមយុទ្ធដែលជាសហប្រតិបត្តិការហ្វឹកហ្វឺនក្នុងកិច្ចការជួយសង្គ្រោះ ហ្វឹកហ្វឺនក្នុងកិច្ចការការពារភេរវកម្មតែប៉ុណ្ណោះទេ»។
លោកអះអាងថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៅតែរក្សាមិត្តភាពនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងគោលពហុភាគីនិយម ដោយមិនយកប្រទេសណាជាសត្រូវឡើយ។
ថ្មីៗ ក្រសួងពាណិជ្ជកម្មអាមេរិកបានដាក់ទណ្ឌកម្មហាមលក់អាវុធនិងសម្ភារយោធាឱ្យកម្ពុជា ដោយសម្អាងពីបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស អំពើពុករលួយ និងកំណើនឥទ្ធិពលយោធាចិននៅកម្ពុជា។
តាមរយៈការបង្ហោះសារនៅលើបណ្ដាញសង្គមហ្វេសប៊ុករបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន កាលពីថ្ងៃទី១០ ខែធ្នូនោះ លោកបានកត់សម្គាល់ថា អ្នកដែលធ្លាប់ប្រើប្រព័ន្ធអាវុធអាមេរិកជាច្រើន បានចាញ់សង្រ្គាម ដូចជា ក្នុងរបបសាធារណខ្មែររបស់លោក លន់ នល់ អំឡុងទសវត្សរ៍៧០ និងថ្មីៗនេះនៅប្រទេសអាហ្វហ្គានីស្ថាន ជាដើម។
លោក ហ៊ុន សែន លើកឡើងថា៖ «ជាថ្មីម្ដងទៀត ខ្ញុំសូមអរគុណសហរដ្ឋអាមេរិកដែលបានជួយបញ្ជាក់ថា ការសម្រេចចិត្តរបស់ខ្ញុំមិនយល់ព្រមទិញអាវុធពីអាមេរិក ពិតជាត្រឹមត្រូវសម្រាប់នយោបាយការពារជាតិរបស់កម្ពុជា ហើយវាក៏ជាសារព្រមានមួយប្រាប់ទៅខ្មែរដែលគ្រប់គ្រងរាជរដ្ឋាភិបាលជំនាន់ក្រោយឱ្យបានជ្រាបថា បើចង់មានឯករាជ្យភាពលើវិស័យការពារជាតិ សូមកុំប្រើប្រាស់អាវុធរបស់អាមេរិក»។
ទោះបីជាយ៉ាងនេះក្ដី អ្នកនាំពាក្យស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំនៅកម្ពុជា លោក Chad Roedemeier បានប្រាប់ វីអូឌី តាមប្រព័ន្ធសារអេឡិចត្រូនិចអ៊ីម៉ែលកាលពីថ្ងៃសុក្រថា អាមេរិកនៅតែប្ដេជ្ញាចិត្តនិងគាំទ្រប្រជាជនកម្ពុជាដែលប្រាថ្នាចង់ឱ្យប្រទេសមួយនេះមានភាពរីកចម្រើនខាងប្រជាធិបតេយ្យ និងឯករាជ្យភាពបន្ថែមទៀត៕
