ចាប់ពីខែមករា ឆ្នាំ២០២២ទៅ កម្ពុជានឹងក្លាយជាប្រធានប្តូរវេនរបស់អាស៊ានជាផ្លូវការ ក្នុងរយៈពេល១ឆ្នាំពេញ។ បញ្ហាធំៗរបស់អាស៊ាន ក៏នឹងធ្លាក់ការទទួលខុសត្រូវលើប្រធានប្តូរវេនជាអ្នកសម្របសម្រួល ឬរកដំណោះស្រាយទៅតាមយន្តការរបស់សមាគមមួយនេះដែរ។ បញ្ហាធំដែលគេកំពុងចាប់អារម្មណ៍ខ្លាំងជាងគេនាពេលបច្ចុប្បន្ន គឺវិបត្តិនៅប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា (ភូមា) ក្រោយប្រទេសនេះ បានធ្លាក់ទៅក្នុងកណ្តាប់ដៃរបស់ក្រុមយោធា ដែលបានធ្វើរដ្ឋប្រហារគណបក្សដែលឈ្នះការបោះឆ្នោតកាលពីដើមឆ្នាំនេះ។
បាតុកម្មតាមដងផ្លូវប្រឆាំងរបបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ា កើតឡើងស្ទើររាល់ថ្ងៃ ក្រោយលោកឧត្តមសេនីយ៍ មីន អ៊ុងឡាំង (Min Aung Hlaing) ធ្វើរដ្ឋប្រហារ និងចាប់ខ្លួនអ្នកស្រី អង់សាន សូជី ដែលឈ្នះការបោះឆ្នោតកាលពីចុងឆ្នាំមុន និងជាតំណាងអ្នកប្រជាធិបតេយ្យនៅមីយ៉ាន់ម៉ា។ ក្រោយរដ្ឋប្រហារកើតឡើង សកម្មភាពចាប់ខ្លួននិងសម្លាប់ជនស៊ីវិល ក៏កើតមានឥតស្រាកស្រាន្ត បើទោះបីជារបបសឹកមួយនេះបានសម្រេចដោះលែងសកម្មជននយោបាយ និងជនស៊ីវិលដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួនកាលពីដើមឆ្នាំមួយចំនួនធំក្តី។ មិនតែប៉ុណ្ណោះការប្រឆាំងតបតរបបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាដោយប្រដាប់អាវុធ ក៏កើតមានឡើងនៅតាមរដ្ឋមួយចំនួន ដោយមានការចូលរួមពីពលរដ្ឋដែលឈឺចាប់ចំពោះសកម្មភាពព្រៃផ្សៃរបស់របបយោធានោះ។
វិបត្តិនៅមីយ៉ាន់ម៉ា បានធ្វើឱ្យពិភពលោក ពិសេសប្រទេសលោកសេរី ថ្កោលទោសជាបន្តបន្ទាប់ និងមិនបានចាត់ទុករបបសឹកមួយនេះថាជារដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់នោះឡើយ ស្របពេលអាស៊ានដែលមានព្រុយណេជាប្រធានប្តូរវេនអាស៊ាននៅក្នុងឆ្នាំ២០២១នេះ ក៏បានបដិសេធវត្តមានតំណាងរបបសឹកមីយ៉ាន់ម៉ា ចូលរួមកិច្ចប្រជុំសំខាន់ៗរបស់ខ្លួនផងដែរ។
តំណែងប្រធានប្តូរវេនអាស៊ានរបស់ព្រុយណេក៏ផុតរលត់ ដោយកម្ពុជាក៏នឹងបន្តតំណែងប្រធានប្តូរវេននេះចាប់ពីដើមឆ្នាំ២០២២តទៅ ក្នុងរយៈពេល១ឆ្នាំ ហើយភារកិច្ចសម្របសម្រួលឬរកច្រកចេញវិបត្តិនយោបាយនៅមីយ៉ាន់ម៉ា ក៏ធ្លាក់មកលើកម្ពុជាផងដែរ។
ក្រោយជំនួបជាមួយរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ដែលមកបំពេញទស្សនកិច្ចស្ងាត់ៗ នៅកម្ពុជាកាលពីថ្ងៃទី៧ខែធ្នូ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានអះអាងថា លោកនឹងទៅបំពេញទស្សនកិច្ចផ្លូវការនៅមីយ៉ាន់ម៉ា នាដើមខែមករា ឆ្នាំ២០២២ខាងមុខ ដោយទៅក្នុងនាមនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជាប៉ុណ្ណោះ។
នៅថ្ងៃទី១៥ ខែធ្នូនេះ ក្នុងពិធីសម្ពោធសណ្ឋាគារមួយនៅរាជធានីភ្នំពេញ ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា លោក ហ៊ុន សែន បានប្រកាសជាថ្មីទៀត លោកនឹងដឹកនាំគណៈប្រតិភូទៅទស្សនកិច្ចផ្លូវការនៅមីយ៉ាន់ម៉ា ដោយគ្មានការប្រែប្រួលឡើយនៅខែមករា ឆ្នាំ២០២២។ លោកបញ្ជាក់ថា អាស៊ានមិនអាចបង្កើតទម្លាប់អាក្រក់ នៅពេលដែលមិនពេញចិត្តសមាជិកណាមួយ ហើយមិនហៅគេចូលរួមប្រជុំនោះឡើយ។
សំណួរត្រង់ថា តើដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ទៅមីយ៉ាន់ម៉ា នឹងផ្តល់ផលវិជ្ជមាន ឬអវិជ្ជមានបែបណាសម្រាប់កម្ពុជា?
អ្នកវិភាគនយោបាយដែលមានមូលដ្ឋាននៅក្រៅប្រទេស លោក គឹម សុខ មានប្រសាសន៍ថា វិបត្តិនៅមីយ៉ាន់ម៉ា ធ្លាក់ដល់កម្រិតធ្ងន់ធ្ងរណាស់ ពីរដ្ឋប្រហារប្រដាប់អាវុធដណ្ដើមអំណាច ឈានដល់ការសម្លាប់ប្រជាពលរដ្ឋស៊ីវិលជាង១ ០០០នាក់ ស្របពេលពលរដ្ឋនៅតែពង្រឹងស្មារតីតស៊ូ ដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យមិនដកថយទេ។
លោកថា ចុងក្រោយនេះ លោកមីន អ៊ុងឡាំង (Min Aung Hlaing) អាចត្រូវតុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិក្រុងឡាអេ ICC ចោទប្រកាន់ពីបទ ប្រឆាំងមនុស្សជាតិ ចំពោះអំពើបង្ក្រាបដ៏សាហាវលើប្រជាពលរដ្ឋ តវ៉ាប្រឆាំងរដ្ឋប្រហារ ហើយវិបត្តិនៅមីយ៉ាន់ម៉ា អាចឈានដល់ដំណើរនៃការត្រូវស្វែងរកដំណោះស្រាយពហុមុខ ឬ ច្រើនមុខ តាមយន្តការ ៥ចំណុចរបស់អាស៊ាន គឺចូលដល់ករណីដែលអាស៊ានត្រូវចេញមុខដោះស្រាយ។
លោក គឹម សុខ លើកឡើងថា កាលដែល លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ប្រើឈ្មោះរដ្ឋាភិបាលរបស់លោក ទៅដោះស្រាយវិបត្តិនេះ ពុំមានលទ្ធផលវិជ្ជមាននោះទេ ដោយលោកថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក៏ជាប់មានប្រវត្តិធ្វើរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ១៩៩៧ និងរំលាយអតីតគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បំផ្លាញប្រជាធិបតេយ្យកាលពីឆ្នាំ២០១៧ផងដែរ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «មីន អ៊ុងឡាំង អាចលេងល្បែងក្រាញ់អំណាច តាមល្បិចរដ្ឋប្រហារអចិន្ត្រៃយ៍ ជាមេរៀនរបស់លោក ហ៊ុន សែន។ ករណីនេះអាចធ្វើឱ្យប្រទេសភូមា បែកបាក់ជាចម្រៀកៗ ដោយសារតែរដ្ឋនានានៅក្នុងប្រទេសភូមាអាចទ្រាំរស់នៅក្រោមអំណាចផ្តាច់ការរបស់ក្រុម មីន អ៊ុងឡាំង មិនបាន ហើយប្រកាសបំបែករដ្ឋឯករាជ្យ។ ដូច្នេះប្រសិនបើលោក ហ៊ុន សែន ហ៊ានប្រើវិធីជួយជ្រោមជ្រែងអំណាច មីន អ៊ុងឡាំង ខ្ញុំគិតថាលោក ហ៊ុន សែន អាចនឹងបង្កើតកំហុសដ៏ធំដែលចូលរួមធ្វើឱ្យប្រទេសភូមា បែកបាក់ជាចម្រៀកៗ»។
អ្នកវិភាគនយោបាយរូបនេះ មើលឃើញថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន គួរប្រុងប្រយ័ត្នខ្ពស់ ក្នុងការប្រើឈ្មោះរដ្ឋាភិបាលរបស់គាត់ ទៅដោះស្រាយវិបត្តិរដ្ឋប្រហារនៅប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ហើយវិធីល្អបំផុតដែលអាចបានមុខមាត់ខ្លះសម្រាប់គាត់ គឺការប្រើយន្តការរួម៥ចំណុចរបស់អាស៊ានបន្តទៀត។
នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការអភិវឌ្ឍន៍ផ្នត់គំនិត លោកបណ្ឌិត សេក សុជាតិ មានប្រសាសន៍ថា ការធ្វើដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ទៅមីយ៉ាន់ម៉ានៅដើមឆ្នាំក្រោយ មិនអាចនិយាយថាទៅក្នុងនាមមេដឹកនាំកម្ពុជានោះទេ ត្បិតពេលនោះកម្ពុជាក្លាយជាប្រធានប្តូរវេនអាស៊ានរួចទៅហើយ។
លោកបន្តថា ជុំវិញវិបត្តិនៅមីយ៉ាន់ម៉ា កម្ពុជាគប្បីបន្តយន្តការ ឬចក្ខុវិស័យ៥ចំណុចដែលអាស៊ានបានដាក់ចេញឱ្យមេរដ្ឋប្រហារយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាអនុវត្ត កាលពីពេលកន្លងទៅ ក្នុងកិច្ចប្រជុំពិសេសមួយនៅប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី។ គោលការណ៍ទាំងនោះ មានដូចជា ការដោះលែងអ្នកជាប់ឃុំនយោបាយទាំងអស់ រួមទាំងអ្នកស្រី អង់សាន ស៊ូជី និងផ្តល់សម្បទាធ្វើនយោបាយដល់ពួកគេ, របបសឹកភូមា ត្រូវអនុញ្ញាតឱ្យប្រេស៊ីតពិសេសរបស់អាស៊ាន ឬអង្គការសហប្រជាជាតិ ទៅទស្សនកិច្ចក្នុងប្រទេសមួយនេះ និងជួបជាមួយអ្នកស្រី អង់សាន ស៊ូជី ព្រមទាំងតម្រូវឱ្យរបបយោធាងាកទៅគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ ហើយបញ្ឈប់ការសម្លាប់ពលរដ្ឋស៊ីវិលជាដើម។
លោក សេក សុជាតិ និយាយថា ប្រសិនបើកម្ពុជាដើរខុសពីគន្លងនៃចក្ខុវិស័យរបស់អាស៊ាន ដាក់ជូនទៅមីយ៉ាន់ម៉ា ឱ្យអនុវត្តនោះ កម្ពុជានឹងរងការរិះគន់ពីមជ្ឈដ្ឋានអន្តរជាតិមិនខាន។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ « បើយើងពិចារណាទៅ លោក មីន អ៊ុងឡាំង ប្រហែលជាពិបាកក្នុងធ្វើតាមណាស់ ព្រោះឈ្មោះរបស់គាត់វាអាចនឹងជាប់ក្នុងទោសជាលក្ខណៈអន្តរជាតិ ហើយតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិICJ អាចនឹងចាត់ការគាត់ ព្រោះគាត់បានធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋស្លូតត្រង់ស្លាប់ជិត២ ០០០នាក់ ជាង ១ ៧០០នាក់ អីចឹង។ អីចឹងយើងគិតថា ការសម្លាប់ប្រជាពលរដ្ឋខ្លួនឯងបែបនេះ អាចនឹងមានបញ្ហា។ ដូច្នេះកម្ពុជាកាលណាយើងលូកដៃទៅចូលរួម ឬមិនទៅជំរុញឱ្យមីយ៉ាន់ម៉ា គោរពគោលការណ៍របស់អាស៊ានដែលធ្លាប់ដាក់ទៅឱ្យមីយ៉ាន់ម៉ា គោរពហ្នឹងទេ ឬប្រតិបត្តិតាមទេ អាហ្នឹងអាចជះឥទ្ធិពលខ្លះសម្រាប់កម្ពុជា ក្នុងនាមប្រធានអាស៊ាននៅឆ្នាំ២០២២ហ្នឹង»។
បណ្ឌិតរូបនេះ លើកឡើងទៀតថា ប្រសិនបើរបបសឹកមីយ៉ាន់ម៉ា មិនអាចអនុវត្តតាមគោលការណ៍ទាំង៥ចំណុចដែលអាស៊ានបានដាក់ចេញកន្លងទៅ កម្ពុជាត្រូវពិភាក្សាជាមួយរដ្ឋជាសមាជិកអាស៊ានបន្ថែមទៀតដើម្បីរកដំណោះស្រាយផ្លូវកណ្តាលណាមួយបន្តទៀត។
ដោយឡែក អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវនៅវិទ្យាស្ថានខ្មែរសម្រាប់សហប្រតិបត្តិការ និងសន្តិភាព លោក វណ្ណ ប៊ុនណា បានលើកឡើងថា វិធីដែលល្អដើម្បីដោះស្រាយវិបត្តិនៅមីយ៉ាន់ម៉ា អាចធ្វើទៅបានតាមការចរចា ហើយយន្តការអាស៊ាន ក៏ជាចំណុចដែលអាចទៅរួចដែរ។ លោកបន្តថា ប្រសិនបើកម្ពុជាអាចដើរតួជាអ្នកដឹកដៃគូជម្លោះទៅរកតុចរចាបាន កម្ពុជានឹងទទួលបានគុណសម្បត្តិលើឆាកអន្តរជាតិផងដែរ បើទោះបីជាមានការរិះគន់ខ្លះក៏ដោយ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «និយាយពីផលវិជ្ជមាន ប្រសិនបើកម្ពុជាហ្នឹងអាចដោះស្រាយបញ្ហាហ្នឹងបាន[វិបត្តិនៅភូមា] ឬក៏ត្រឹមតែនាំភាគីជម្លោះហ្នឹងទៅតុចរចាបាន អានេះវាបង្ហាញពីសក្តានុពលឬក៏មុខមាត់របស់កម្ពុជាខ្លាំងណាស់ក្នុងឆាកនយោបាយអន្តរជាតិ ជាពិសេសការទូតតំបន់ ដោយសារយើងដឹងស្រាប់ហើយខាងព្រុយណេ ជាប្រទេសប្រធានអាស៊ានឆ្នាំ២០២១ មិនបានបង្ហាញពីលទ្ធផលជាដុំកំភួនទៅលើបញ្ហាភូមា។ អីចឹងហើយ ប្រសិនបើកម្ពុជាអាចធ្វើឱ្យមានដំណើរការវិវត្តន៍បន្តិចម្តងៗ លើបញ្ហាភូមា អាហ្នឹងជាមុខមាត់ធំរបស់កម្ពុជាដែរ ធ្វើឱ្យកម្ពុជាមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះ ឬក៏កិត្តិនាមល្អប្រសើរផងដែរលើផ្នែកការទូត»។
លោក វណ្ណ ប៊ុនណា បន្ថែមថា ជុំវិញវិបត្តិនៅមីយ៉ាន់ម៉ា កម្ពុជាគួរប្រកាន់ខ្ជាប់នូវគោលនយោបាយ នៃការចរចា ឬសម្របសម្រួលភាគីជម្លោះទាំងយោធា និងស៊ីវិល តាមយន្តការឈ្នះៗ។ លើសពីនេះ លោកថា មុនធ្វើការសម្រេចចិត្តឬ ផ្តល់សម្បទានណាមួយដល់ក្រុមយោធា កម្ពុជាត្រូវប្រយ័ត្នប្រយែងខ្ពស់ និងត្រូវជជែកពិភាក្សាជាមួយបណ្តាប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ានទាំងអស់ ដើម្បីស្តាប់យោបល់រួមជុំវិញវិបត្តិនៅមីយ៉ាន់ម៉ានេះ ជៀសវាងបង្កភាពបែកបាក់។
ជាមួយគ្នានេះ លោកថា កម្ពុជាត្រូវប្រាកដថារាល់ការដំណោះស្រាយដែលខ្លួនសម្របសម្រួលលើវិបត្តិនៅមីយ៉ាន់ម៉ា កើតចេញមកដោយមិនបម្រើមហិច្ឆតានយោបាយភូមិសាស្ត្រឱ្យមហាអំណាចណាមួយនោះឡើយ ហើយក៏មិនបម្រើប្រយោជន៍ភាគីជម្លោះណាមួយនោះដែរ។
តែយ៉ាងនេះក្តី សម្រាប់អ្នកវិភាគនយោបាយ លោក គឹម សុខ នៅតែបង្ហាញក្តីបារម្ភថា ប្រសិនបើ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ប្រើឈ្មោះរបស់គាត់ជ្រុលហួសហេតុពេក តាមវិធីទៅជួបផ្ដល់តម្លៃឱ្យមេរដ្ឋប្រហារនោះ អាចភ្លាត់ និងបង្កបញ្ហាកាន់តែធំ។ លោកថា បញ្ហាទាំងនោះ រួមមានការធ្វើឱ្យភូមាបែកបាក់កាន់តែខ្លាំងជាចម្រៀកៗ ធ្វើឱ្យអាស៊ានក៏បែកបាក់ដែរ។ ជាងនេះទៀត លោកថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និង លោក មីន អ៊ុងឡាំង អាចត្រូវសហគមន៍អន្តរជាតិ ចាត់ទុកជាក្រុមមេដឹកនាំមានលក្ខណៈនយោបាយប្រហែលគ្នាថែមទៀតផង។
លោក គឹម សុខ និយាយថា៖ «អ្វីដែលខ្ញុំព្រួយបារម្ភបំផុត លោក ហ៊ុន សែន ដឹងថារដ្ឋាភិបាលរបស់គាត់មិនពេញច្បាប់ និងរងទណ្ឌកម្មជាបន្តបន្ទាប់ពីសហគមន៍អន្តរជាតិ។ ដូច្នេះគាត់ក៏ទៅលេងល្ខោនលើកមុខក្រុមរដ្ឋប្រហារយោធា មីន អ៊ុងឡាំង ដើម្បីបានជាគ្នានៅក្នុងអាស៊ានកុំឱ្យរងាពេក។ ទី២ ចិនដឹងថា មីន អ៊ុងឡាំង អាចទប់អំណាចមិនបានយូរប៉ុន្មានទេ ម្លោះហើយចិនក៏ប្រើប្រាស់លោក ហ៊ុន សែន ឱ្យចេញលេងល្បែងទៅកំដលោក មីន អ៊ុងឡាំង ឱ្យរកច្រកបន្តអំណាចដើម្បីការពារប្រយោជន៍ដ៏ធំធេងរបស់ចិន នៅលើទឹកដីភូមា។ បើលេងល្បែងទាំងពីរនេះ កុំនិយាយទៅដល់ចំណេញដល់កម្ពុជា គឺរឹតតែធ្វើឱ្យកម្ពុជាត្រូវរងការស្តីបន្ទោសនិងរឹតត្បិតបន្ថែមទៀតកាន់តែខ្លាំងពីសហគមន៍អន្តរជាតិ សូម្បីតែពីប្រទេសអាស៊ានចាស់ៗ»៕
