វិវាទដីធ្លីនៅកម្ពុជានៅតែត្រូវបានគេមើលឃើញថា មិនទាន់មានការដោះស្រាយឱ្យបានប្រសើរនៅឡើយ ហើយការតវ៉ានានាក៏កើតមានជាបន្តបន្ទាប់ ស្របពេលជម្លោះដីធ្លីខ្លះបានអូសបន្លាយជាច្រើនឆ្នាំ ដែលធ្វើឱ្យពលរដ្ឋរងផលប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពរស់នៅ។
ប្រជាសហគមន៍ដែលមានវិវាទដីធ្លីនៅតំបន់ខ្លះត្រូវបង្ខំចិត្តទទួលយកសំណងដែលអាជ្ញាធរកំណត់ជូន ដោយសារគ្មានជម្រើស និងគ្មានសង្ឃឹមថានឹងទទួលបានយុត្តិធម៌ បើទោះបីជាសំណងនោះតិចតួចមិនសមតម្លៃដីធ្លីរបស់ពួកគាត់ក៏ដោយ។
ជាក់ស្ដែង ប្រជាសហគមន៍សាមគ្គីចេកមាស ក្នុងឃុំចំនួនពីរនៃស្រុកស្វាយជ្រុំ ខេត្តស្វាយរៀង ដែលពលរដ្ឋអះអាងថា មានវិវាទដីធ្លីជាមួយក្រុមហ៊ុនចិនក្រោមគម្រោងកសាងអាងស្តុកទឹកមួយកន្លែងមួយចំនួន បានបន្តក្រាញននៀលទាមទារសំណងសមរម្យ ខណៈអ្នកភូមិដែលរងផលប៉ះពាល់ជាច្រើនទៀតព្រមទទួលយកសំណងដែលអាជ្ញាធរកំណត់ជូន ទោះបីជាពួកគេមិនពេញចិត្តចំពោះតម្លៃផ្ដល់ជូននោះក៏ដោយ។
ជាម្ចាស់ដីកំពុងរងផលប៉ះពាល់ ដែលអះអាងថាត្រូវបានគេបង្ខំឱ្យផ្ដិតមេដៃទទួលយកសំណងតម្លៃ «៩០០រៀល ក្នុងមួយម៉ែត្រការ៉េ» ប៉ុន្តែបដិសេធមិនព្រមទទួលយកសំណងនេះ អ្នកស្រី ប៉ុល ស៊ី រៀបរាប់ថា ជម្លោះដីធ្លីនេះកើតឡើងរយៈពេល១០ឆ្នាំមកហើយ។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា គាត់មានដីជាង១ហិកតាកំពុងរងផលប៉ះពាល់ ដែលជាដីធ្លាប់អាស្រ័យផលជារៀងរាល់ឆ្នាំសម្រាប់ចិញ្ចឹមជីវិត។ ប្រភពដដែលបន្តថា គាត់រងការគំរាមកំហែងឱ្យទទួលយកសំណងតាមការកំណត់របស់អាជ្ញាធរ ប៉ុន្តែអ្នកស្រីបដិសេធ ត្បិតតម្លៃ៩០០រៀលក្នុងមួយម៉ែត្រការ៉េជាតម្លៃថោកពេក ខណៈតម្លៃដីនៅតំបន់មានជម្លោះបច្ចុប្បន្ន មានតម្លៃ៥ដុល្លារឬប្រមាណ២ម៉ឺនរៀលក្នុងមួយម៉ែត្រការ៉េ។
កសិកររូបនេះនៅតែក្រាញននៀលទាមទារឱ្យរដ្ឋាភិបាលគិតគូរសំណងជូនពលរដ្ឋឱ្យសមរម្យតាមតម្លៃទីផ្សារ ដើម្បីឱ្យអ្នកស្រីមានលទ្ធភាពទិញដីកន្លែងថ្មីសម្រាប់ប្រកបមុខរបរចញ្ចឹមជីវិតបន្តទៀត។
អ្នកស្រីថា៖ «អភិវឌ្ឍន៍ គឺអភិវឌ្ឍន៍ហើយ! ប៉ុន្តែខ្ញុំថាមិនអីទេ សុំត្រឹមឱ្យឡើងបន្តិចទៅ អាណិតប្រជាពលរដ្ឋផង គ្នាធ្វើតែស្រែ ប្រជាជនកសិករហ្នឹង! ហើយទីពឹងតែដីហ្នឹង! ដីហ្នឹងមិនមែនយើងត្រាយត្រួសយកទេ ដីហ្នឹងគេចែកឱ្យត្រឹមត្រូវណាស់»។
ពលរដ្ឋដដែលនេះនិយាយទាំងអួលដើមកទៀតថា អ្នកភូមិធ្លាប់រកកិច្ចអន្តរាគមន៍ពីថ្នាក់មូលដ្ឋានរហូតដល់ថ្នាក់ជាតិ ប៉ុន្តែអាជ្ញាធរមិនត្រឹមតែមិនរកយុត្តិធម៌ជូនពួកគាត់ទេ បែរជាធ្វើទុក្ខបុកម្នេញនិងគំរាមកំហែងពលរដ្ឋចំពោះសកម្មភាពតវ៉ាកន្លងមកទៅវិញ។
អ្នកស្រីថា៖ «ខ្ញុំតវ៉ានេះ តវ៉ាទៅភ្នំពេញម្ដងៗរត់ហែលទឹកកាត់ប្រឡាយអីហ្នឹង ស្ពានធ្វើមិនទាន់ហើយ ទាំងយប់ទាំងអធ្រាត្រ លក់មាន់លក់ទា បានលុយទៅ គេដេញចាប់ វេទនាណាស់។ មកដល់ផ្ទះ គេដេញចាប់យើងទៀត គេមកសួរយើងទៀត។ សួរយើងថាមានការអី ហើយខ្ញុំថាទៅតវ៉ារឿងដីធ្លីខ្ញុំ ព្រោះអីអាជ្ញាធរភូមិអត់មានរកយុត្តិធម៌ឱ្យខ្ញុំទេ ហើយប៉ូលិសក៏គេសួរអ៊ីចឹងដែរ បានខ្ញុំថាខ្លោចផ្សាមែន»។
និយាយដោយទឹកមុខក្រៀមក្រំ រស់នៅភូមិធ្នង់ ឃុំស្វាយធំ ស្រុកស្វាយជ្រុំ ខេត្តស្វាយរៀង ដែលមានដីប៉ះពាល់នៅក្នុងគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ធ្វើអាងស្តុកទឹកជិត២ហិកតា អ្នកស្រី ពេជ្រ យ៉ាន អះអាងថា អ្នកស្រីត្រូវបានគេគាបសង្កត់ឱ្យផ្ដិតមេដៃទទួលយកសំណង៩០០រៀលក្នុងមួយម៉ែត្រការ៉េនោះ ប៉ុន្តែអ្នកស្រីបដិសេធ ដោយទាមទារឱ្យបានតម្លៃសមរម្យជាងនេះ ដើម្បីយកប្រាក់ទៅទិញដីកន្លែងផ្សេងបាន។
កសិករដដែលនិយាយទៀតថា ជាញឹកញាប់ អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានតែងមកប្រាប់ឱ្យអ្នកស្រីផ្ដិតមេដៃទទួលយកសំណងនោះ តែអ្នកស្រីមិនព្រម។
អ្នកស្រីបន្ដថា៖ «មើលតែបន្តិចទៀតបានខ្ញុំផ្ដិតឱ្យ ពីព្រោះឥលូវដីវាមិនទាន់ដឹងថ្លៃថ្នូរអីប៉ុន្មាន ចេះឱ្យខ្ញុំផ្ដិតៗ ខ្ញុំមិនផ្ដិតឱ្យទេ! ថាចាំមើលថ្លៃដី ខ្ញុំមិនឃាត់ថាទេ ធ្វើៗចុះ ប៉ុន្តែឱ្យតម្លៃថ្លៃថ្នូរ សមរម្យដល់ខ្ញុំផង ពីព្រោះអី ខ្ញុំគ្មានអីទេ ខ្ញុំមានតែដីហ្នឹងទេ ធ្វើចិញ្ចឹមជីវិតដល់កូនដល់ចៅដែលរស់រានមានជីវិតហ្នឹង»។
ដោយឡែក រស់នៅភូមិចេក ឃុំឈើទាល ស្រុកស្វាយជ្រុំ អ្នកស្រី ចាប កញ្ញា និយាយថា ដោយសារសកម្មភាពតវ៉ាពាក់ព័ន្ធវិវាទដីធ្លីមួយនេះ ធ្វើឱ្យអ្នកស្រីនិងសមាជិកសហគមន៍ផ្សេងទៀតត្រូវបានគេចោទពីបទ «ប្រឆាំងនឹងវិធានការសុខាភិបាល» ទើបអ្នកស្រីព្រមផ្ដិតមេដៃទទួលយកសំណងទាំងបង្ខំចិត្ត ត្បិតដឹងថាសំណងនោះពិបាកនឹងទទួលយកយ៉ាងណាក៏ដោយ។
អ្នកស្រីថា ការចោទប្រកាន់ពេលនោះ អាជ្ញាធរក៏បានចាប់និងឃុំខ្លួនតំណាងសហគមន៍ពីរនាក់ គឺអ្នកស្រី ឥន្ទ សូត្រ និងអ្នកស្រី យស់ សោភ័ណ្ឌ រយៈពេល២០ថ្ងៃ ព្រមទាំងពិន័យប្រាក់ម្នាក់ៗចំនួន២លានរៀល បន្ទាប់ពីអ្នកស្រីនិងសមាជិកផ្សេងបានប្រមូលផ្ដុំគ្នាលើដីស្រែមានជម្លោះ ហើយថតរូបផុសលើបណ្ដាញសង្គមហ្វេសប៊ុក។
ប្រភពដដែលបញ្ជាក់ថា សកម្មភាពប្រមូលផ្ដុំពេលនោះធ្វើឡើងក្នុងគោលបំណងទាមទាររកដំណោះស្រាយដីធ្លី ពិសេសទាមទារសំណងសមរម្យ ដើម្បីឱ្យស្របទៅតាមតម្លៃដីបច្ចុប្បន្នប៉ុណ្ណោះ។
អ្នកស្រីនិយាយថា៖ «ទីផ្សារឥលូវយ៉ាងថោកបំផុតក៏បាន៥ដុល្លារដែរ ហ្នឹងសម័យឥលូវ ដីហា៎! តែដល់តែគេមកឱ្យយើងតែ២កាក់អ៊ីចឹង»។
ពលរដ្ឋដែលអះអាងថាជាតំណាងសហគមន៍សាមគ្គីចេកមាសមួយរូប ថ្លែងក្នុងលក្ខខណ្ឌមិនបញ្ចេញឈ្មោះដោយបារម្ភពីសុវត្ថិភាព អះអាងថា ជម្លោះដីធ្លីក្នុងសហគមន៍សាមគ្គីចេកមាសនេះមានប្រជាពលរដ្ឋជាសមាជិករងផលប៉ះពាល់ចំនួន៣ភូមិ ស្មើនឹង១១៧គ្រួសារ លើផ្ទៃដីមានជម្លោះជិត១០០ហិកតា ស្ថិតនៅក្នុងឃុំឈើទាល និងឃុំស្វាយធំ ស្រុកស្វាយជ្រុំ ខេត្តស្វាយរៀង។
ប្រភពដដែលបញ្ជាក់ថា ក្នុងចំណោមពលរដ្ឋជាសមាជិកសហគមន៍ដែលមានជម្លោះមានចំនួន១១៧គ្រួសារ គឺនៅសល់តែ៥គ្រួសារប៉ុណ្ណោះដែលមិនព្រមផ្ដិតមេដៃទទួលយកសំណង។ ដោយឡែក ក្រៅពីនេះ គេព្រមផ្ដិតមេដៃទទួលយកសំណងតាមការផ្ដល់ជូនរបស់អាជ្ញាធរ បន្ទាប់ពីតំណាងសហគមន៍ពីរនាក់ត្រូវបានចាប់ឃុំខ្លួនកាលពីខែសីហា។
ប្រភពបន្តថា៖ «ចាស៎! ដោយសារតែមានការគំរាមកំហែងពីអាជ្ញាធរគ្រប់។ និយាយរួមទៅ តាំងពីភូមិឃុំឡើងទៅ មានការគំរាមកំហែងដល់ពួកគាត់ហើយ រហូតដល់មានការចាប់ខ្លួនពួកខ្ញុំពីរនាក់ហ្នឹងទៅ បានពួកគាត់សម្រេចចិត្តថា ពួកគាត់នឹងផ្ដិតមេដៃទទួលយកសំណងទាំងបង្ខំចិត្ត។ គេហៅថាសំណងដោយបង្ខំ គាត់ក៏ព្រមផ្ដិតមេដៃទទួលយក ដោយសារតែពួកគាត់គិតថា ពេលផ្ដិតមេដៃទទួលយកសំណងហ្នឹងហើយ គេនឹងដោះលែងពួកខ្ញុំពីរនាក់មកវិញ។ តែជាលទ្ធផល គឺអត់ដូចការគិតរបស់ពួកគាត់ទេ»។
អភិបាលស្រុកស្វាយជ្រុំ លោក ហេម សារិទ្ធិ មានប្រសាសន៍យ៉ាងខ្លី ដោយស្នើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋចូលប្រជុំជាមួយក្រុមការងារអន្តរក្រសួង។
ចំណែកឯមេឃុំស្វាយធំ លោកស្រី កេត ថារី បានលើកឡើងថា អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានមិនដែលបង្ខិតបង្ខំពលរដ្ឋ ដើម្បីឱ្យពួកគេទទួលយកសំណងនោះទេ។
អ្នកស្រីលើកឡើងថា៖ «រឿងខ្ញុំ ខ្ញុំមិនដែលបង្ខិតបង្ខំប្រជាពលរដ្ឋណាទេ អ្នកណាដែលមិនទាន់ផ្ដិតមេដៃផ្ដិតអី គ្មានអ្នកណាទៅបង្ខំ កុំមកនិយាយអ៊ីចឹង! គ្មានការឆ្លើយតបជាមួយទេ រឿងអ៊ីចឹងៗទេ! បើចង់ទៅសួរដល់ស្រុកដល់ខេត្ត អន្តរក្រសួងអីទៅ»។
ទោះបីជាយ៉ាងនេះក្ដី ប្រធានសមាគមសម្ព័ន្ធសហគមន៍កសិករកម្ពុជា (CCFC) លោក ថេង សាវឿន មានប្រសាសន៍ថា ការបង្ខំប្រជាជនឱ្យលក់ដីទាំងដែលមិនមានការស្ម័គ្រចិត្ត ជារឿងរំលោភសិទ្ធិដីធ្លី និងរំលោភសិទ្ធិរស់រានមានជីវិត និងសិទ្ធសេដ្ឋកិច្ចរបស់ពលរដ្ឋ។ លោកមើលឃើញថា ប្រជាសហគមន៍សាមគ្គីចេកមាស គឺរស់ពឹងលើដីធ្លីសម្រាប់ប្រកបរបរកសិកម្ម និងប្រើប្រាស់ដីសម្រាប់ចែកកូនៗជំនាន់ក្រោយ។
លោកលើកឡើងថា៖ «អាជ្ញាធររដ្ឋ បើទោះបីជាត្រូវការគម្រោងសម្រាប់សាងសង់អាងស្ដុកទឹកដែលបម្រើឱ្យជាសាធារណៈក៏ពិតមែន ក៏ប៉ុន្តែត្រូវធ្វើយ៉ាងណា មិនត្រូវរំលោភឬបង្ខិតបង្ខំឱ្យប្រជាពលរដ្ឋធ្វើការលក់ដីដោយបង្ខំចិត្តនោះទេ។ ហើយការផ្ដល់តម្លៃនេះ ក៏យន្តការនៃការដោះស្រាយឬការជជែកពិភាក្សាគួរធ្វើដោយសន្តិវិធី ដោយមិនមានការបង្ខិតបង្ខំ»។
មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលរូបនេះបន្ថែមថា គ្រប់យន្តការដោះស្រាយវិវាទដីធ្លីគួរតែត្រូវធ្វើឡើងដោយបើកចំហ និងធានាថាប្រាក់សំណងដែលផ្ដល់ជូនកសិករ គឺពួកគាត់អាចយកទៅទិញដីតំបន់ផ្សេងដើម្បីបង្កបង្កើនផលបន្តទៀតបាន។
លោកថា៖ «យើងអភិវឌ្ឍដើម្បីបម្រើផលប្រយោជន៍និងលើកកម្ពស់ជីវភាពប្រជាជន ប៉ុន្តែបើសិនជាកាលណាយើងអភិវឌ្ឍធ្វើឱ្យប្រជាជនក្រីក្រវេទនារស់នៅក្រលំបាក អាហ្នឹងមិនមែនជាការអភិវឌ្ឍទេ។ ដូច្នេះសូមឱ្យគិតទៅលើយន្តការហ្នឹង»៕
