ប្រមុខរដ្ឋាភិបាល លោក ហ៊ុន សែន បានថ្លែងនៅលើវេទិកាអន្តរជាតិមួយនៅក្នុងប្រទេសកូរ៉េ ថាគេមិនអាចប្រើសង្គ្រាមដើម្បីបញ្ចប់សង្គ្រាមនោះទេ ពោលគឺមានតែការចរចាប៉ុណ្ណោះដែលអាចបញ្ចប់សង្គ្រាមបាន។
ការលើកឡើងរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នេះបានធ្វើឡើងតាមរយៈសុន្ទរកថាបើកក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលពិភពលោកឆ្នាំ២០២២ ស្ដីពី «សន្តិភាពនៅឧបទ្វីបកូរ៉េ» នាទីក្រុងសេអ៊ូល ប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង នៅថ្ងៃទី១១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២២នេះ។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានលើកឡើងថា ឆ្នាំនេះជាខួបលើកទី៧២ នៃសង្គ្រាមកូរ៉េ ដែលបានចាប់ផ្ដើមនៅថ្ងៃទី២៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៥០។ លោកថា សង្គ្រាមបានបញ្ចប់ដោយកិច្ចព្រមព្រៀងឈប់បាញ់ នៅថ្ងៃទី២៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៥៣ តែមិនមែនបញ្ចប់ដោយសន្ធិសញ្ញាសន្តិភាពអចិន្ត្រៃយ៍នោះទេ។
មេដឹកនាំកម្ពុជារូបនេះបន្តថា ទោះបីជាកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងសន្តិភាពត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងរយៈពេលជាច្រើនទសវត្សរ៍ក៏ដោយ ប៉ុន្តែជាអកុសល សន្ធិសញ្ញាសន្តិភាពមិនទាន់អាចសម្រេចបាននៅឡើយ។ ហេតុដូច្នេះ លោកថា នេះជាពេលវេលាដ៏សំខាន់ ដើម្បីសម្រេចនូវសន្ធិសញ្ញាសន្តិភាពនៅឧបទ្វីបកូរ៉េ និងត្រូវការចាំបាច់នូវសេចក្ដីថ្លែងការណ៍បញ្ចប់សង្គ្រាមនៅឧបទ្វីបកូរ៉េ។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ថ្លែងបន្តថា សន្តិភាពនិងស្ថិរភាពនៅឧបទ្វីបកូរ៉េ គឺជាបញ្ហាចោទមួយផងដែរនៅក្នុងបញ្ហាពិភពលោកដ៏តានតឹងនិងស្មុគស្មាញ ដែលត្រូវការដំណោះស្រាយ។
នាយករដ្ឋមន្ត្រីកាន់អំណាចជិត៤០ឆ្នាំរូបនេះ បង្ហាញសុទិដ្ឋិនិយមថា កម្ពុជានិងតំបន់មេគង្គអាចផ្ដល់មេរៀនស្ដីពីការបង្កើតសន្តិភាព ការកសាងសន្តិភាព និងការបង្រួបបង្រួមជាតិ។ លោកបានលើកជាឧទាហរណ៍ថា គោលនយោបាយឈ្នះ-ឈ្នះនៅកម្ពុជា អាចជាការជំរុញទឹកចិត្ត និងប្រភពនៃការស្រាវជ្រាវសម្រាប់ប្រទេសនានា។
លោកថា៖ «យើងមិនអាចប្រើសង្គ្រាមដើម្បីបញ្ចប់សង្គ្រាមនោះទេ តែយើងត្រូវការកិច្ចសន្ទនាដោយសន្តិវិធី និងការចរចាឈ្នះ-ឈ្នះ ដើម្បីបញ្ចប់សង្គ្រាម»។
ប៉ុន្តែអ្នកវិភាគនយោបាយ និងជាសាស្ត្រាចារ្យផ្នែកកិច្ចការអន្តរជាតិនៃសាកលវិទ្យាល័យ Arizona State University សហរដ្ឋអាមេរិក លោក អៀ សុផល បានលើកឡើងថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន គួរតែដោះលែងអ្នកទោសនយោបាយ និងស្ដារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាឡើងវិញ ដើម្បីឱ្យស្របគ្នានឹងសារស្រឡាញ់សន្តិភាពរបស់លោក។ លោកថា អ្នកនយោបាយមិនគួរក្លាយជាអ្នកទោសនោះទេ ខណៈពួកគេមិនមែនជាអ្នកទោសនៃសង្គ្រាមនោះដែរ។
លោកបន្តថា៖ «ពួកគេគួរតែមានសេរីភាពក្នុងការប្រកួតនៅលើឆាកនយោបាយ មិនមែនត្រូវគេឃុំឃាំងឡើយ។ ការឃុំឃាំងបានតែរាងកាយសត្រូវរបស់អ្នកប៉ុណ្ណោះ យ៉ាងណាអ្នកមិនអាចបញ្ចប់គំនិតរបស់ពួកគេបានទេ។ គំនិតរបស់ពួកគេនៅតែបន្តស្ថិតនៅក្នុងខ្លួនដដែល»។
សាស្ត្រាចារ្យរូបនេះបន្តថា ជនស្រឡាញ់សន្តិភាពរូបណាក៏យល់ស្របនឹងការលើកឡើងឱ្យបញ្ចប់សង្គ្រាមដោយសន្តិវិធីនេះដែរ។ តែយ៉ាងណា លោកថា អ្វីដែលត្រូវកត់សម្គាល់ ថាតើអ្នកនិយាយនោះមានដែលបង្កអំពើហិង្សាឬទេ? តើពួកគេពាក់ព័ន្ធនឹងការសម្លាប់មនុស្សដែរឬទេ? លោកថា បើមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងសកម្មភាពទាំងនោះ វាគឺជាសន្តិភាពអវិជ្ជមាន ខណៈកម្ពុជាបច្ចុប្បន្នកំពុងឈរនៅចំណុចនេះនៅឡើយ។
លោក អៀ សុផល និយាយថា៖ «ទេ! គ្មានកិច្ចសន្ទនាដោយសន្តិវិធីនិងការចរចាឈ្នះឈ្នះនៅកម្ពុជាទេ ពោលគឺមានតែការរំលាយបក្សប្រឆាំង ការចាប់ខ្លួន និងអំពើឃាតកម្មលើអ្នករិះគន់ម្ដងម្កាល»។
ចំណែកអ្នកវិភាគ និងស្រាវជ្រាវការអភិវឌ្ឍសង្គម លោកបណ្ឌិត សេង សារី លើកឡើងថា អ្វីដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន លើកឡើង គឺជាទស្សនៈដែលត្រឹមត្រូវបំផុតតាមមូលដ្ឋានតក្កវិទ្យា ខណៈសង្គ្រាមមិនអាចដោះស្រាយសង្គ្រាម ហើយភ្លើងគឺមិនអាចពន្លត់ភ្លើងបានទេ។
តែយ៉ាងណា លោកថា៖ «ប៉ុន្តែបើសួរថា តើអ្វីដែលគាត់លើកឡើងហ្នឹងវាឆ្លុះបញ្ចាំងពីកម្ពុជាអត់? វាឆ្លុះបាន ៥០% ឆ្លុះនៅក្នុងមុំមួយថា ក្នុងនាមជាអ្នកដែលកសាងសន្តិភាពសម្រាប់កម្ពុជា ក៏ប៉ុន្តែវាមិនឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីសន្តិភាពមួយដែលពលរដ្ឋកំពុងត្រូវការពិតប្រាកដ ដែលយើងសរុបរួមថា ជាសន្តិភាពមួយដែលត្រូវការការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ជាសន្តិភាពមួយដែលត្រូវការយុត្តិធម៌សង្គម ជាសន្តិភាពមួយដែលត្រូវការសមធម៌ ជាសន្តិភាពមួយដែលផ្ដល់នូវក្ដីសង្ឃឹមលើគន្លងប្រជាធិបតេយ្យទេ»។
យ៉ាងណា លោក សេង សារី ចង់ឃើញកម្ពុជាជជែកនិយមន័យនៃ «សន្តិភាព» ឡើងវិញ ជាពិសេសនៅក្នុងចំណោមអ្នកនយោបាយ ដោយធ្វើយ៉ាងណាព្រមព្រៀងគ្នាដើរលើផ្លូវប្រកួតប្រជែងក្នុងន័យនយោបាយដែលគ្រប់គ្នាអាចទទួលយកបាន។
ប្រធានអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា លោក ផៃ ស៊ីផាន អះអាងថា ករណីរំលាយបក្សប្រឆាំង ការចាប់និងឃុំខ្លួនបុគ្គលនានានៅកម្ពុជា ចាត់ថាជារឿងក្នុងប្រទេស និងជារឿងដាច់ដោយឡែកពីអ្វីដែលលោកនាយកមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានលើកឡើងនាពេលនេះ។
យ៉ាងណា លោកថា អ្នកដែលផ្ដល់យោបល់ពាក់ព័ន្ធបញ្ហាលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនិងសិទ្ធិមនុស្សនានា ហើយអះអាងថាខ្លួនជាសង្គមស៊ីវិលឬអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលនោះ គួរមានជំហរនៅកណ្ដាល និងបង្កើតវប្បធម៌សន្ទនា ជាជាងឈរនៅមួយចំហៀង ហើយមកឈ្លោះជាមួយភាគីមួយចំហៀងទៀត។
លោក ផៃ ស៊ីផាន ថ្លែងថា៖ «សង្គមខ្មែរយើងត្រូវការពេលវេលា ត្រូវការឥរិយាបថមួយ ដើម្បីបង្កើតវប្បធម៌ជជែកគ្នា ឬក៏វប្បធម៌សន្ទនាហ្នឹងឱ្យបាន។ សូម្បីតែគណបក្សនយោបាយធំៗរវាងគណបក្សកាន់អំណាចនិងគណបក្សប្រឆាំង ក៏អត់ទាន់មានសមត្ថភាពក្នុងការបង្កើតនូវវប្បធម៌សន្ទនានេះទេ។ យើងឃើញបរាជ័យវប្បធម៌សន្ទនាក្លាយជាមានរឿងដទៃទៀត»។
យ៉ាងណាក្ដី នាយិកាមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លោកស្រី ចក់ សុភាព យល់ថា ទស្សនទានរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន គឺជារឿងត្រឹមត្រូវ ខណៈការដោះស្រាយបញ្ហាទាល់តែឆ្លងកាត់ការជជែក មិនមែនប្រើអាវុធ ឬប្រើហិង្សា ឬតាមរយៈការធ្វើសង្គ្រាមឡើយ។
អ្នកស្រីថា ទស្សនទាននេះគួរតែត្រូវបានយកមកអនុវត្តគ្រប់ស្ថានការណ៍ទាំងអស់ មិនមែនតែសម្រាប់ដោះស្រាយសង្គ្រាមទ្រង់ទ្រាយធំ ឬរវាងប្រទេសនិងប្រទេសទេ សូម្បីតែករណីហិង្សា វប្បធម៌និទណ្ឌភាពនៅក្នុងប្រទេស ក៏ទាមទារឱ្យមានការយកចិត្តទុកដាក់ដោះស្រាយឫសគល់នៃបញ្ហាដោយសន្តិវិធី។
លោកស្រី ចក់ សុភាព ថា៖ «បើយើងឆ្លុះបញ្ចាំងមកបញ្ហានៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ក៏មានរឿងជាច្រើនដែលយើងឃើញហើយ អាជ្ញាធរជាទូទៅ គាត់បានប្រើប្រាស់នូវកម្លាំងក្នុងការចាប់បង្ខំ ឬក៏ក្នុងការប្រើប្រាស់អំពើហិង្សាទៅលើពលរដ្ឋនៅក្នុងករណីដីធ្លី ក្នុងករណីបង្រ្កាបលើការជួបជុំដោយសន្តិវិធីអីទាំងអស់ហ្នឹង»។
គួរជម្រាបជូនថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន កំពុងស្ថិតនៅក្នុងប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង ដើម្បីចូលរួមកិច្ចប្រជុំកំពូលសន្តិភាពពិភពលោក ក្នុងនាមជាសហប្រធាន ចាប់ពីថ្ងៃទី១០-១៣ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២២។ នៅថ្ងៃទី១២ ខែកុម្ភៈ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីនឹងទទួលពានរង្វាន់សន្តិភាព «ស៊ុនហាក់» លើកទី៥ ដែលផ្ដល់ដោយអង្គការសហព័ន្ធសន្តិភាពសកល UPF៕
