អ្នកជំនាញផ្នែកព័ត៌មាន និងរដ្ឋាភិបាលយល់ស្របគ្នាថា មានតែពលរដ្ឋខ្លួនឯងប៉ុណ្ណោះ ទើបអាចបន្សាបឥទ្ធិពលព័ត៌មានក្លែងក្លាយក្នុងអំឡុងពេលនៃការផ្ទុះជំងឺកូវីដ-១៩ នេះបាន។
ស្ថាបនិកសារព័ត៌មានថ្មីៗ លោក គី សុខលីម បានអះអាងថា ការរីកសាយភាយព័ត៌មានក្លែងក្លាយក្នុងកំឡុងពេលជំងឺកូវីដ-១៩ កំពុងតែផ្ទុះឡើង មួយផ្នែកបណ្ដាលមកពីកង្វះខាតចំណេះដឹងរបស់ពលរដ្ឋទៅលើរបៀបក្នុងការស្វែងយល់អំពីព័ត៌មាន។ លោកសង្កត់ធ្ងន់ថា រាល់ខ្លឹមសារព័ត៌មានដែលបានចែកចាយនៅលើបណ្ដាញទំនាក់ទំនងសង្គម មិនមែនសុទ្ធតែការពិតទាំងអស់នោះទេ។ ដូច្នេះទាមទារឲ្យពលរដ្ឋខ្លួនឯងមានការយកចិត្តទុកដាក់ខ្ពស់មុនពេលដាក់ចិត្តជឿព័ត៌មានទាំងនោះ។
លោកថា៖ «ខ្ញុំតែងតែបន្ទោសអ្នកអានហ្នឹងខ្លួនឯងតែម្ដង ថាតើយើងគួរទុកចិត្តព័ត៌មានហ្នឹងដែរអត់? តើយើងគួរជឿស្ថាប័នហ្នឹងអត់? តើស្ថាប័នហ្នឹងយើងស្គាល់អត់? បើអ្នកអានហ្នឹងអត់ដែលស្គាល់ស្ថាប័នហ្នឹងផង បើយើងនៅបន្តជឿឥទ្ធិពលព័ត៌មានក្លែងក្លាយ គឺនៅតែបន្តញាំញីនៅក្នុងសង្គមរបស់យើង»។
អ្នកកាសែតជើងចាស់រូបនេះបញ្ជាក់បន្ថែមថា បើពលរដ្ឋនៅតែបន្តឥរិយបថលង់ជឿលើព័ត៌មានក្លែងក្លាយ អ្នកដែលទទួលរងផលប៉ះពាល់ខ្លាំងជាងគេ គឺទៅលើក្រុមពលរដ្ឋខ្លួនឯង នេះតែម្ដង។
ចាប់តាំងពីផ្ទុះជំងឺរាតត្បាតសកលមក គេសង្កេតឃើញថា ព័ត៌មានមិនពិត មានការរីករាលដាលលឿនជាងមេរោគឆ្លងទៅទៀត។ វាបានបង្កឱ្យមានការព្រួយបារម្ភភ័យខ្លាចយ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងចិត្តរបស់មនុស្ស និងការមិនទុកចិត្តគ្នា នៅក្នុងសហគមន៍កើនឡើង។
ដើម្បីទប់ស្កាត់បញ្ហានេះ ក្រសួងព័ត៌មាន បានបង្កើតគណៈកម្មការប្រឆាំងដំណឹងក្លែងក្លាយ នៅពាក់កណ្តាលឆ្នាំ២០២០មកម្លេះ បើតាមការប្រកាសរបស់ក្រសួង គោលបំណងចម្បងនៃការបង្កើតគណៈកម្មការនេះ គឺដើម្បីផ្តល់នូវព័ត៌មានពិតជូនប្រជាពលរដ្ឋ ផ្ទៀងផ្ទាត់ប្រភពព័ត៌មាន និងជួនកាលចាត់វិធានការតាមច្បាប់ ដោយព័ត៌មានក្លែងក្លាយភាគច្រើនផ្សព្វផ្សាយតាមបណ្តាញសង្គម Facebook, Tik Tok, YouTube និងតាមគេហទំព័រចំនួនទៀតជាដើម។ ក៏ប៉ុន្តែករណីព័ត៌មានក្លែងក្លាយនៅតែបន្តកើតមក ជាហូរហែរ ដោយក្នុងឆ្នាំ២០២១ រដ្ឋាភិបាលបានរកឃើញមានព័ត៌មានប្រឌិតជិត២ពាន់ករណី។
រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងព័ត៌មាន លោក ខៀវ កាញារីទ្ធ ធ្លាប់បានបង្ហាញក្ដីព្រួយបារម្ភថា វិរុសកូវីដ-១៩ គឺជាជំងឺកាចសាហាវ ប៉ុន្តែព័ត៌មានក្លែងក្លាយមានភាពកាចសាហាវជាងជំងឺកូវីដ-១៩ ទៅទៀត។
ទន្ទឹមនឹងបញ្ហានេះ កាលពីថ្ងៃ២៣ ខែមីនា ថ្មីៗនេះ មានការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាននៅតាមហ្វេសប៊ុកថា ការចាក់វ៉ាក់សាំងបង្ការជំងឺកូវីដ-១៩ គឺបណ្ដាលឲ្យកើតជំងឺមហារីក។ ភ្លាមៗក្រោយដឹងដំណឹងនេះ ក្រសួងសុខាភិបាល តាមរយៈអ្នកនាំពាក្យលោកស្រី ឱ វណ្ណឌីន បានចេញមកប្រតិកម្ម ដោយច្រានចោលព័ត៌មានទាំងនេះថា ជនដែលបង្កើតព័ត៌មាននេះឡើង គឺមានចេតនាអាក្រក់បំពុលសង្គម។
ចំណែកអ្នកនាំពាក្យក្រសួងព័ត៌មានលោក មាស សុភ័ណ្ឌ បានទទួលស្គាល់ថា ពលរដ្ឋ គឺជាកត្តាសំខាន់ដែលរួមចំណែកក្នុងការទប់ស្កាត់ការរីកសាយភាយព័ត៌មានក្លែងក្លាយក្នុងកំឡុងពេលសង្គមកម្ពុជាកំពុងប្រយុទ្ធនឹងជំងឺកូវីដ-១៩។ លោកបន្តថា ពលរដ្ឋគ្រប់រូបជាពិសេសអ្នកប្រើប្រាស់បណ្ដាញសង្គម ត្រូវពង្រឹងចំណេះដឹងផ្នែកឌីជីថលឲ្យខ្លាំង នោះទើបអាចរួមគ្នាបន្សាបឥទ្ធិពលព័ត៌មានប្រឌិតបាន។
លោកថា៖ «ចឹងហើយបើយើងយល់ដឹងស៊ីជម្រៅពាក់ព័ន្ធនឹងការប្រើប្រាស់បណ្ដាញសង្គមនេះ វាក៏ជាផ្នែកនៅក្នុងការចូលរួមកាត់បន្ថយ ឬលុបបំបាត់ព័ត៌មានក្លែងក្លាយ ឬព័ត៌មានប្រឌិតនៅក្នុងស្គមរបស់យើង»។
លោកសង្កត់ធ្ងន់ថា ភាគច្រើនអ្នកប្រើប្រាស់បណ្ដាញសង្គម គឺជាយុវជន ដូច្នេះអ្នកដែលរងគ្រោះក៏អាចជាយុវជនដែរ ដូច្នេះពលរដ្ឋគ្រប់រូបជាពិសេសយុវជនត្រូវប្រើប្រាស់ដោយទំនួលខុសត្រូវខ្ពស់ ពិនិត្យពិចារណា មើលប្រភពព័ត៌មាន ស្ថាប័នព័ត៌មានឲ្យច្បាស់លាស់ ជៀសវាងក្លាយជាភ្នាក់ងារបំពុលសង្គមដោយពុំដឹងខ្លួន។
រឿងដែលមិនអាចប្រកែកបាន ការរីកចម្រើននៃប្រព័ន្ធទំនាក់ទំនងសង្គម បានរុញច្រានឲ្យមនុស្សមានភាពកាន់តែងាយស្រួលក្នុងការចែកចាយព័ត៌មានគ្នាទៅវិញទៅមក ហើយក្នុងនោះក៏មានទាំងព័ត៌មានពិត និងព័ត៌មានប្រឌិតផងដែរ។
អ្នកជំនាញផ្នែកប្រព័ន្ធឌីជីថលបានពិនិត្យឃើញថា ព័ត៌មានក្លែងក្លាយតែងមានចេតនាបំភ័នមតិសាធារណៈ កែប្រែគំនិតរបស់មនុស្សទូទៅទាក់ទងទៅនឹងបញ្ហាជាក់លាក់ណាមួយដែលកំពុងតែកើតឡើងក្នុងសង្គមឲ្យមានការយល់ផ្ទុយពីការពិត។
ស្របគ្នានេះដែរ លោក ពុយ គា ដែលមានជំនាញលើវិស័យព័ត៌មានជិត ២០ឆ្នាំ សង្កេតឃើញថា ពលរដ្ឋខ្មែរជារួម តែងតាមដានព័ត៌មានច្រើនប្រភេទ ដោយខ្វះការពិចារណា ឆាប់ជឿ ដោយករណីខ្លះពុំបានពិនិត្យមើលកាលបរិច្ឆេទចុះផ្សាយព័ត៌មាន ដោយព័ត៌មានទាំងនោះខ្លះជាព័ត៌មានចាស់ ហើយប្រែជាត្រូវបានពលរដ្ឋយល់ថា ជាព័ត៌មានថ្មីទៅវិញ។ លោកបន្ថែមថា ព័ត៌មានក្លែងក្លាយច្រើនកើតចេញពីពាក្យចចាមអារ៉ាម ឬដំណឹងបែកធ្លាយ ដូច្នេះទាមទារឲ្យអ្នកអានផ្ទៀងផ្ទាត់ខ្លាំងទៅលើប្រភេទខ្លឹមសារនៃព័ត៌មានទាំងនោះ។
លោកថា៖ «ជួនកាលអត្ថបទខ្លះ គឺរាប់ឆ្នាំទៅហើយ ហើយយកបង្ហោះឡើងវិញ ហើយនេះជាកត្តាដែលយើងត្រូវពិនិត្យឡើងវិញ ជាពិសេស គឺការ Share ហើយការ Share នេះ គឺជាកត្តាដែលនាំឲ្យសាយភាយព័ត៌មានក្លែងក្លាយគ្រោះថ្នាក់ដល់សង្គមច្រើនណាស់»។
ទោះបីយ៉ាងនេះក្ដីលោក ពុយ គា លើកទឹកចិត្តឲ្យគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងរដ្ឋាភិបាល និងពលរដ្ឋត្រូវចូលរួមគ្នាទប់ស្កាត់ព័ត៌មានក្លែងក្លាយនេះ ជាពិសេសពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់ទៅលើអ្នកចែកចាយព័ត៌មានមិនពិតជាដើម។
ព័ត៌មានក្លែងក្លាយ ត្រូវបានគេមើលឃើញជាទូទៅថា មានលក្ខណៈជាប្រភេទ អត្ថបទ រូបភាព សម្លេង វីដេអូ ជាដើម ដែលមនុស្សទូទៅមើលមួយភ្លែត គឺមានលក្ខណៈគួរឲ្យជឿ តែជាក់ស្ដែងព័ត៌មានទាំងនោះនៅខ្វះប្រភពបញ្ជាក់ការពិត និងខ្វះភាពត្រឹមត្រូវទៅលើការផ្ទៀងផ្ទាត់ ភាគីពាក់ព័ន្ធសំខាន់ៗ ជាដើម។
ព័ត៌មានក្លែងក្លាយត្រូវបានអ្នកជំនាញកត់សម្គាល់ថា ស្ថិតក្រោមប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយ។
ប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ច គឺតាមរយៈការផ្សាយពាណិជ្ជកម្ម និងតាមរយៈចំនួនអ្នកចូលទៅមើល វីដេអូ ឬអត្ថបទទាំងនោះ។
ចំណែកឯប្រយោជន៍នយោបាយវិញ គឺជនដែលបង្កើតព័ត៌មានក្លែងក្លាយឡើង ទំនងជាចង់ឲ្យក្រុមមនុស្សដែលជាគោលដៅរបស់គេមានភាពវឹកវ ជាពិសេសបំផ្លាញទំនុកចិត្តពលរដ្ឋទៅលើវិស័យសុខាភិបាល ឬវិស័យណាមួយដែលពួកគេចង់បានជាដើម។
កាលពីពេលកន្លងទៅ អ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ស្ដីពី សេរីភាពបញ្ចេញមតិ លោក David Kaye ធ្លាប់បានចេញ សេចក្ដីប្រកាសថា ប្រទេសទាំងអស់នៅលើពិភពលោក ត្រូវរួមគ្នាដើម្បីទប់ស្កាត់ព័ត៌មានក្លែងក្លាយ ព្រោះវាជាការគំរាមកំហែងធ្ងន់ធ្ងរ ដែលជាញឹកញយ វាត្រូវបានគេបង្កើតឡើង និងបានអនុវត្តដើម្បីញុះញង់ បង្ករហិង្សា ការរើសអើង និងបង្ករអរិភាពទៅលើសង្គមមួយឲ្យមានភាពវឹងកវជាដើម៕
អត្ថបទដោយ ឃី ពិសី
