គិតចាប់តាំងពីខែធ្នូ ឆ្នាំមុន អតីតបុគ្គលិកណាហ្គាវើលដ៍ (NagaWorld) បានចាប់ផ្ដើមសកម្មភាពនៃការតវ៉ាជាញឹកញាប់ដើម្បីទាមទារឱ្យកម្មករប្រមាណ ២០០នាក់ ចូលធ្វើការវិញ រួមទាំងថ្នាក់ដឹកនាំសហជីពផងដែរ។
សកម្មភាពនេះត្រូវបានធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីមានករណីបញ្ឈប់បុគ្គលិកជាង១ ៣០០នាក់ ដោយសារតែផលប៉ះពាល់នៃការឆ្លងរីករាលដាលនៃវីរុសកូវីដ-១៩ មកលើប្រាក់ចំណូលរបស់ក្រុមហ៊ុនណាហ្គាខប (NagaCorp)។
ក្នុងអំឡុងពេលនៃការតវ៉ានេះ យើងក៏សង្កេតឃើញមានសកម្មភាពមួយចំនួនកើតឡើង រួមមាន អំពើហិង្សា ការចាប់ដាក់ពន្ធនាគារ ការដាក់ឱ្យនៅដាច់ដោយឡែក [ចត្តាឡីស័ក] ការគាបសង្កត់ និងការចរចាផងដែរ។ កម្មករដែលធ្វើកូដកម្ម និងអ្នកគ្រប់គ្រងកាស៊ីណូ បានព្យាយាមបញ្ចប់វិវាទតាមរយៈការចរចាជាមួយក្រសួងការងារ។ ទោះជាយ៉ាងណា វិវាទនេះនៅមិនទាន់ឈានដល់ការព្រមព្រៀងច្បាស់លាស់ណាមួយនៅឡើយទេ។
បន្ទាប់ពីរូបភាព និងវីដេអូដែលបង្ហាញពីការប្រើប្រាស់កម្លាំងរបស់សមត្ថកិច្ចលើបាតុករជាស្ត្រីនៅណាហ្គាវើលដ៍ត្រូវបានចែករំលែក និងចែកចាយតាមប្រព័ន្ធអនឡាញ អ្នកនាំពាក្យសាលារាជធានីភ្នំពេញមួយរូបបានអំពាវនាវឱ្យមានការយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះអ្នកដែលចូលរួមការតវ៉ា ដែលក្នុងនោះភាគច្រើនជាស្ត្រី។
យោងតាមសេចក្ដីថ្លែងការណ៍មួយបានឱ្យដឹងថា៖ «ថ្ងៃនេះ បាតុករហាក់ភ្លេចសម្ដែងធ្វើជាជនរងគ្រោះ ដើម្បីទាក់ទាញការអាណិតអាសូរ។ ប៉ុន្តែ [ផ្ទុយទៅវិញ] បែរជាទៅស្រែកជេរ និងធ្វើកាយវិការមិនសមរម្យ ដែលមិនសមជាស្ត្រីខ្មែរទាល់តែសោះ»។
ប្រភពដដែលក៏បានចោទជាសំណួរជាច្រើន រួមមាន ហេតុអ្វីបានជាការតវ៉ាទាំងនេះ និងជាច្រើនផ្សេងទៀតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយស្ត្រី? តើទង្វើនៃការតវ៉ាសមស្របសម្រាប់ស្ត្រីខ្មែរដែរឬទេ? តើវាគឺជាតួនាទីស្ត្រីដែលត្រូវបំពេញបន្ថែមនៅក្នុងសង្គមនេះឬយ៉ាងណា?
ឆ្អឹងខ្នងដ៏សំខាន់
ស្ត្រីត្រូវបានមើលឃើញថា មានការនាំមុខគេភាគច្រើន ជាពិសេសនៅក្នុងការតវ៉ាដែលលើកឡើងពីបញ្ហានៅក្នុងវិស័យជាមូលដ្ឋានមួយចំនួននៃសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេស ដូចជា សំណង់ កាត់ដេរ និងទេសចរណ៍ ជាដើម។
ស្ត្រីទាំងនេះបង្កើតបានជាឆ្អឹងខ្នងនៃការងារដែលជំរុញឱ្យប្រទេសកម្ពុជាឆ្ពោះទៅមុខ ដូច្នេះហើយសំឡេងរបស់ពួកគេភាគច្រើនត្រូវបានឮក្នុងការតវ៉ា។
ការតវ៉ានៅក្នុងវិស័យសំណង់ ដែលរួមមានស្រ្ដីនៅក្នុងការងារនេះផងដែរនោះ ជារឿយៗត្រូវបានធ្វើឡើងទាក់ទងនឹងការមិនទទួលបានប្រាក់ឈ្នួលដូចការកំណត់។
ក្នុងការតវ៉ាទាក់ទងនឹងការបើកប្រាក់ឈ្នួលយឺតយ៉ាវដល់កម្មករក្នុងទីតាំងសំណង់ផ្សារ DNC Mall ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ អ្នកស្រី ជឹម ចាប អាយុ៤០ឆ្នាំ ជាអ្នករៀបឥដ្ឋមួយរូប មកពីខេត្តកំពង់ធំ បានលើកឡើងថា៖ «យើងមិនបានបន្តធ្វើការងារនោះទេ ដោយយើងត្រូវរង់ចាំទទួលប្រាក់ឈ្នួលជាមុនសិន»។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា៖ «ម្សិលមិញ ខ្ញុំបានខ្ចីលុយគេ ២០ដុល្លារ ដើម្បីទិញម្ហូបអាហារ ដែលគិតរហូតមកដល់ពេលនេះ ខ្ញុំជំពាក់ប្រាក់គេសរុបជិត ១ ពាន់ដុល្លារហើយ»។
ក្នុងឆ្នាំ២០២០ នៅពេលដែលក្រុមហ៊ុន Canteran Apparel ខកខានមិនបានបើកប្រាក់ឈ្នួលពេញលេញដល់បុគ្គលិករបស់ខ្លួន កម្មករជិត១ ០០០នាក់បានចេញមកតវ៉ានៅខាងក្រៅទីតាំងរោងចក្រ ដើម្បីទាមទារឱ្យអ្នកគ្រប់គ្រងបើកប្រាក់ឈ្នួលដល់ពួកគេឱ្យបានទៀងទាត់។
ស្ត្រីជាអ្នកតវ៉ាម្នាក់បានប្រាប់ វីអូឌី នៅពេលនោះ ឱ្យដឹងថា៖ «កម្មករជួបការលំបាកក្នុងជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ ដូចជា ការចំណាយលើថ្លៃជួលផ្ទះ ទឹកភ្លើង ថ្លៃសាលារបស់កូនៗ និងកម្ចីធនាគារ ប្រសិនបើនិយោជកមិនបើកប្រាក់ឈ្នួលដល់ពួកគេឱ្យបានពេញលេញ និងទៀងទាត់»។
ស្របពេលដែលមានការធ្លាក់ចុះនៃសេដ្ឋកិច្ចដែលបង្កឡើងដោយជំងឺរាតត្បាត បុគ្គលិកបម្រើការនៅភូមិវប្បធម៌កម្ពុជា ដែលជាតំបន់ទេសចរណ៍មួយក្នុងខេត្តសៀមរាប បានទទួលរងនូវការកាត់បន្ថយប្រាក់ឈ្នួលរបស់ពួកគេចំនួន ២០ភាគរយ និងបាត់បង់ប្រាក់ឧបត្ថម្ភអាហារចំនួន ២៥ដុល្លារក្នុងមួយខែ។
ទាក់ទិនករណីនេះ បុគ្គលិករាប់សិបនាក់នៅទីតាំងខាងលើ រួមទាំងស្រ្តីមួយរូបដែលមានកូនតូចផងដែរនោះ បានចូលរួមលើកបដានៅខាងក្រៅទីតាំងការងារ ដើម្បីស្នើសុំដំណោះស្រាយពីថៅកែរបស់ពួកគេ។
អ្នកស្រី សុខ ស្រីមុំ ដែលបម្រើការងារជាអ្នករាំរបាំនៅទីតាំងភូមិវប្បធម៌កម្ពុជាអស់រយៈពេល១៧ឆ្នាំ បានឱ្យដឹងថា ក្រុមហ៊ុនមិនបានលើកឡើងជាហេតុផលសមស្របណាមួយសម្រាប់ការបិទផ្នែកសិល្បៈរបស់ខ្លួននោះទេ។
ជាមួយគ្នានេះ កម្មករមួយរូបទៀតបានបញ្ជាក់ថា ការបិទផ្នែកនេះមានន័យថា បច្ចុប្បន្ន បុគ្គលិកមិនដឹងថាពួកគេមានតួនាទីអ្វីពិតប្រាកដនោះទេ។
គួរបញ្ជាក់ថា ចំនួនដ៏ច្រើននៃអ្នកតវ៉ាជាស្ត្រីក្នុងវិស័យសំណង់ កាត់ដេរ និងទេសចរណ៍ ក៏ឆ្លុះបញ្ចាំងពីស្ត្រីដែលកំពុងធ្វើការក្នុងឧស្សាហកម្មទាំងនេះក្នុងចំនួនច្រើនផងដែរ។
ស្ត្រីទាំងនេះ ពិតជាមានសារៈសំខាន់ចំពោះសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេស ដែលពឹងផ្អែកខ្លាំងលើវិស័យក្រៅប្រព័ន្ធ (ស្មើនឹង ៦២ ភាគរយ នៃផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប) ខណៈក្នុងចំណោមកម្លាំងពលកម្មសរុប ក្នុងនោះមាន ៩៣,១ ភាគរយជាកម្មករក្រៅផ្លូវការ ហើយជាងពាក់កណ្ដាលជាស្ត្រី។
ជាការពិត ប្រទេសនេះមិនអាចដំណើរការបានដោយរលូននោះទេ បើសិនជាគ្មានការចូលរួមចំណែករបស់ពួកគេ។ ទោះជាយ៉ាងណា ស្រ្តីដែលស្ថិតនៅក្នុងប្រភេទការងារទាំងនេះ ក៏ត្រូវរងនូវការប្រព្រឹត្តដោយអយុត្តិធម៌ពីសំណាក់និយោជក ត្រូវបានបណ្ដេញចេញពីការងារយ៉ាងងាយស្រួលនិងឆាប់រហ័ស។ សម្រាប់ករណីនេះ ពួកគេមិនអាចធ្វើអ្វីផ្សេងបានក្រៅពីការតវ៉ានោះទេ។
តួនាទីរបស់ស្ត្រីប្រឆាំងនឹងឥទ្ធិពលទាំងឡាយ
ជាទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីខ្មែរ ការងាររបស់ស្ត្រីក្នុងការការពារនិងថែទាំគ្រួសារ គឺមានឥទ្ធិពលគ្រប់គ្រាន់ដែលអាចប្រឈមមុខនឹងកងកម្លាំងនិងអាជ្ញាធរដ៏មានអំណាចផងដែរ។ ស្ត្រីដែលមានតួនាទីជាម្ដាយ ឬភរិយា ឬជាមេគ្រួសារ គឺជាមូលដ្ឋានគ្រឹះដ៏សំខាន់នៃគ្រួសាររបស់ពួកគេ។ ជារឿយៗ ស្ត្រីត្រូវទទួលតួនាទីក្នុងការសម្របសម្រួលគ្រួសាររបស់ពួកគេ ហើយកាតព្វកិច្ចនេះអាចផ្ដល់ឱ្យពួកគេនូវភាពរឹងមាំគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការប្រឈមមុខនឹងសម្ពាធ។
ជាឧទាហរណ៍ ក្នុងករណីវិវាទដីធ្លី ប្រសិនបើស្រ្តីមានតួនាទីរក្សាសុភមង្គលទាំងផ្លូវកាយ និងផ្លូវចិត្តរបស់ក្រុមគ្រួសារ តើពួកគេអាចនៅស្ងៀមបានដោយរបៀបណា នៅពេលដែលដីគ្រួសាររបស់ខ្លួនកំពុងរស់នៅឬប្រើប្រាស់ក្នុងគោលបំណងចិញ្ចឹមជីវិត កំពុងត្រូវបានដកហូតចេញទៅ?
ក្នុងជម្លោះដីធ្លីមួយនៅជាប់បឹងតាមោក ក្នុងខណ្ឌព្រែកព្នៅ ក្រុមហ៊ុនមិនស្គាល់អត្តសញ្ញាណមួយបានទាមទារដីទំហំប្រមាណ ៧៩ហិកតា ដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់អ្នកពាក់ព័ន្ធចំនួន ៨៨គ្រួសារនោះ ស្ត្រីជាអ្នកភូមិមួយរូបឈ្មោះ មួង ស្រីណាក់ បានថ្លែងដោយលើកឡើងថា គ្រួសាររបស់ខ្លួនបានអាស្រ័យផលលើដីទំហំ ៥០ម៉ែត្រគុណ១០០ម៉ែត្រ នៅទីនោះ ដោយដាំស្រូវ និងដំណាំផ្សេងទៀតតាំងពីឆ្នាំ១៩៨៥។
អ្នកស្រីបន្តថា៖ «ពួកគេ [ក្រុមហ៊ុនមិនស្គាល់ឈ្មោះ] បានពុះទៅជាដីឡូត៍សម្រាប់លក់និងសាងសង់អាផាតមិន [អាគារ] ហើយមិនបានផ្ដល់ជាសំណងអ្វីនោះទេ។ យើងមិនទទួលបានអីទាល់តែសោះពីដីដែលយើងអាស្រ័យជាង៣០ឆ្នាំ ហេតុអ្វីបានជាក្រុមហ៊ុនមានសិទ្ធិកាន់កាប់ ហើយយើងបែរជាគ្មាន?»
ក្នុងការតវ៉ាទាក់ទងនឹងរឿងជម្លោះដីធ្លីជាមួយឧកញ៉ា ក្រុមហ៊ុនអាជីវកម្ម និងគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ក្នុងស្រុកឬក្រៅស្រុក ស្ត្រីភាគច្រើនត្រូវបានមើលឃើញថា ដើរតួជាអ្នកដឹកនាំ ដោយសារតែបញ្ហានេះប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងដល់គ្រួសាររបស់ពួកគេ។
ការតស៊ូមិនរាថយ
ជារឿយៗ ក្រុមបាតុករជាស្ត្រីត្រូវបានគេចាត់ទុកថា ពួកគេធ្វើសកម្មភាពទាំងឡាយ ដោយសារតែមានឥទ្ធិពលបរទេសនៅពីក្រោយខ្នង ប៉ុន្តែជាក់ស្ដែង ពួកគេគ្រាន់តែជាមនុស្សសាមញ្ញដែលធ្វើការក្នុងឧស្សាហកម្មការងារដែលមិនទទួលបានការការពារតែប៉ុណ្ណោះ។ ស្ត្រីទាំងនេះងាកមកកាន់ការតវ៉ា ព្រោះពួកគេមិនទទួលបានដំណោះស្រាយសម្រាប់បញ្ហាដែលពួកគេប្រឈមមុខ។
ជាឧទាហរណ៍ នៅពេលដែលរោងចក្រ Dignity Knitter and Eco Base ក្នុងខេត្តកណ្ដាល ខកខានមិនបានបើកប្រាក់បៀវត្សដល់កម្មករ និងបានបញ្ឈប់កម្មករចំនួន១ ០០០នាក់ ហើយចាប់ផ្ដើមរើសម្ភារចេញពីរោងចក្រ បុគ្គលិកស្ត្រីចាប់ផ្ដើមតវ៉ា បោះទីតាំងនៅខាងក្រៅរោងចក្រទាំងយប់និងថ្ងៃ ដើម្បីរារាំងម្ចាស់រោងចក្រពីការលក់គ្រឿងបរិក្ខាររោងចក្រ ហើយទុកពួកគេចោល។
ស្ត្រីម្នាក់ក្នុងចំណោមអ្នកតវ៉ា បានថ្លែងឱ្យដឹងថា ពួកគេហាក់គ្មានឥទ្ធិពលអ្វីឡើយ ខណៈមួយរូបផ្សេងទៀតបានលើកឡើងថា សកម្មភាពនៃការតវ៉ាទាមទារនេះមានការលំបាក។
ទោះយ៉ាងណា កម្មករមួយរូបនៃរោងចក្រខាងលើនេះបានអះអាងថា ខ្លួនត្រៀមរួចជាស្រេច ដើម្បីបន្តការតវ៉ាដោយគ្មានដែនកំណត់។
អ្នកស្រីថា៖ «ខ្ញុំនឹងបន្តរហូតដល់ [យើង] ទទួលបានប្រាក់ឈ្នួល»។
សម្រាប់ករណីបាតុកម្មនៅណាហ្គាវើលដ៍ ស្ត្រីជាបាតុករក៏ប្រឈមនឹងការបៀតបៀនពីអាជ្ញាធរផងដែរ។ ក្នុងរយៈប៉ុន្មានសប្ដាហ៍ចុងក្រោយនេះ មានការចោទប្រកាន់ថា សមត្ថកិច្ចមួយរូបបានប៉ះដើមទ្រូងអ្នកតវ៉ាម្នាក់ ខណៈម្នាក់ទៀតត្រូវបានអាជ្ញាធរវាយចំភ្នែក និងអ្នកផ្សេងទៀតបានរងរបួសនៅពេលដែលពួកគេត្រូវបានចាប់បោះចូលទៅក្នុងឡានក្រុង។
ទោះជាយ៉ាងណា ការតវ៉ានៅតែបន្តដដែល។
ស្ត្រីជាអ្នកតវ៉ាមួយរូប អ្នកស្រី ម៉ម សុវណ្ណធីន បានថ្លែងថា៖ «ប្រសិនបើការចរចាគ្មានលទ្ធផល និងគ្មានដំណោះស្រាយ យើងនឹងបន្តជួបជុំគ្នាជាធម្មតា»។
ក្រៅពីការតវ៉ាដើម្បីទាមទារឱ្យមានដំណោះស្រាយការងារ ស្ត្រីជាអ្នកតវ៉ាទាំងឡាយក៏មានបំណងក្នុងការជម្នះនឹងការយល់ឃើញដែលថា ស្រ្តីកម្ពុជាទន់ខ្សោយ និងអសកម្មផងដែរ។
បាតុករណាហ្គាវើលដ៍ វ័យ៤០ឆ្នាំមួយរូប ឈ្មោះ ធីម សៃយ៉ា បានលើកឡើងថា៖ «វាពិតជាពិបាកណាស់នៅពេលដែលអាជ្ញាធររុញពួកយើងទៅមកៗចូលទៅក្នុងឡានក្រុង ខណៈយើងពេលខ្លះក៏ព្យាយាមរើបម្រាសផងដែរ»។
ឆ្លើយតបទៅនឹងការលើកឡើងដោយសាលារាជធានីភ្នំពេញ ដែលថា ការចូលរួមរបស់ស្រ្តីក្នុងការតវ៉ា គឺគ្មានលក្ខណៈជានារីខ្មែរ អ្នកតវ៉ានៅទូទាំងប្រទេសកំពុងតែបង្ហាញថា និយមន័យនៃស្ត្រីខ្មែរកំពុងតែផ្លាស់ប្ដូរ រីកលូតលាស់ និងអភិវឌ្ឍន៍ ដែលក្នុងនោះរួមទាំងការក្រោកឈរឡើងប្រឆាំងនឹងអ្វីដែលពួកគេយល់ឃើញថា ជារឿងមិនសមហេតុផលក្នុងសង្គមផងដែរ៕
កញ្ញា ធាង សូរិយា បច្ចុប្បន្នជានិស្សិតស្រាវជ្រាវមួយរូបនៅសាកលវិទ្យាល័យ Waseda ប្រទេសជប៉ុន និងជាអ្នកស្រាវជ្រាវវ័យក្មេងនៅអង្គការវេទិកាអនាគត (Future Forum)។ កញ្ញាក៏បានបញ្ចប់ការសិក្សាពីសាកលវិទ្យាល័យអាមេរិកាំងភ្នំពេញ (American University of Phnom Penh, AUPP) ផងដែរ។
បកប្រែនិងសម្រួលដោយលោក ភុន ច័ន្ទឧសភា ចេញពីអត្ថបទដើមភាសាអង់គ្លេស៖ Opinion: Is Protest Contradictory to Cambodian Womanhood?
