សហភាពអឺរ៉ុបដែលផ្ដាច់ជំនួយពី គ.ជ.ប និងប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ២០% ពីកម្ពុជា បានបន្តប្រកាសមិនដាក់អ្នកសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ អាណត្តិទី៥ ឆ្នាំ២០២២នេះទេ។
តាមរយៈសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មាននៅព្រឹកថ្ងៃទី២០ ខែឧសភានេះ សហភាពអឺរ៉ុបប្រចាំកម្ពុជា (European Union in Cambodia) បានប្រកាសថា សហភាពអឺរ៉ុបមិនបានស្នើសុំឱ្យមានបេសកកម្មសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោតសម្រាប់ដំណើរការបោះឆ្នោតនាពេលខាងមុខនេះទេ។ តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏សហភាពអឺរ៉ុប និងស្ថានទូតនៃរដ្ឋជាសមាជិកនៅក្នុងប្រទេស នឹងបន្តចូលរួមជាមួយគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ និងដោះស្រាយរាល់បញ្ហាដែលអាចរួមចំណែកដល់ដំណើរការបោះឆ្នោតកាន់តែប្រសើរឡើងនៅក្នុងការបោះឆ្នោតនាពេលខាងមុខ។
ការប្រកាសនេះបានធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីសហភាពអឺរ៉ុប និងឯកអគ្គរដ្ឋទូតនៃរដ្ឋជាសមាជិក បានជួបជាមួយលោក ប្រាជ្ញ ច័ន្ទ ប្រធានគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែឧសភា កន្លងទៅ។
ប្រភពដដែលបន្តថា ក្រុមអឺរ៉ុបមានការយកចិត្តទុកដាក់យ៉ាងខ្លាំងចំពោះការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌ និងសិទ្ធិនៅក្នុងការចូលរួម ដែលជាមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងកំពុងតាមដានយ៉ាងដិតដល់នូវដំណើរការបោះឆ្នោតនៅប្រទេសកម្ពុជា។
កាលពីថ្ងៃទី១២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៧ សហភាពអឺរ៉ុប (EU) បានសម្រេចព្យួរជំនួយរបស់ខ្លួនទាំងអស់សម្រាប់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) ដោយសារតែមានការរំលាយគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ និងការចាប់ខ្លួនប្រធានគណបក្សប្រឆាំង លោក កឹម សុខា។ សហភាពអឺរ៉ុបក៏បានដកខ្លួនចេញពីបេសកកម្មសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ២០១៨ផងដែរ ដោយសារតែការបោះឆ្នោតនោះមិនមានគណបក្សប្រឆាំងចូលរួម។
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា ហៅកាត់ថា និកហ្វិក (Nicfec) លោក សំ គន្ធាមី បានថ្លែងថា ការមិនដាក់ពង្រាយអ្នកសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោតរបស់សហភាពអឺរ៉ុប គឺពាក់ព័ន្ធនឹងទំនុកចិត្តលើដំណើរការបោះឆ្នោត។
លោកថា៖ «ហ្អេ! វាសំខាន់មួយដែរណា! សហគមន៍អន្តរជាតិណា៎! យើងមានតែសហគមន៍ជាតិ មានតែ NGO ហើយនិងភ្នាក់ងារ [អ្នកសង្កេតការណ៍] គណបក្សហ្នឹង! កាលមុន [យើង] មានអ្នកសង្កេតការណ៍អន្តរជាតិ មានទូត មានខាង EU ខាងអីគេមក ខាងអាស៊ានអីគេមកចូលរួមសង្កេតការណ៍។ បាទ! អាហ្នឹងហើយដែលគេមិនមកហ្នឹង គេអត់មានជំនឿទៅលើដំណើរការបោះឆ្នោតយើង បានជាគេអត់ចូលរួម»។
កាលពីថ្ងៃទី៥ ខែឧសភា កន្លងទៅនេះ សមាជិកសភាសហភាពអឺរ៉ុបបានស្នើទៅកាន់ប្រទេសសមាជិកអឺរ៉ុបទាំង២៧ ឱ្យបន្តដាក់ទណ្ឌកម្មលើប្រទេសកម្ពុជា ដោយដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ទាំងស្រុង ប្រសិនបើការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ នៅថ្ងៃទី៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២ និងការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្រ្តនៅឆ្នាំ២០២៣ខាងមុខនេះ ត្រូវបានគេរកឃើញថា គ្មានភាពសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធ៌ម។ សមាជិកសភាអឺរ៉ុបក៏បានសម្តែងការបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងអំពីការដើរថយក្រោយនៃការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា ជាពិសេសនៅមុនពេលនៃការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ នៅក្នុងខែមិថុនាខាងមុខ និងការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្រ្តនៅឆ្នាំក្រោយ។
អ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) លោក ហង្ស ពុទ្ធា បានថ្លែងថា ទោះបីជាសហភាពអឺរ៉ុបមិនដាក់អ្នកសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោតក្តី តែសហភាពអឺរ៉ុបបានស្នើដាក់មន្ត្រីស្ថានទូតរបស់សហភាពអឺរ៉ុប ដើម្បីចូលរួមឃ្លាំមើលដំណើរការបោះឆ្នោត តែមិនចេញរបាយការណ៍។សម្រាប់លោក ហង្ស ពុទ្ធា ភាពត្រឹមត្រូវនៃការបោះឆ្នោតមិនស្ថិតនៅលើការចូលរួមឬមិនចូលរួមដាក់អ្នកសង្កេតការណ៍របស់សហភាពអឺរ៉ុបនោះទេ។
លោកថា៖ «ភាពត្រឹមត្រូវនិងការវាយតម្លៃនៃការបោះឆ្នោតមិនមែនស្ថិតនៅលើសហគមន៍អឺរ៉ុបលោកវាយតម្លៃនោះទេ គឺស្ថិតនៅលើការចូលរួមរបស់គណបក្សនយោបាយ ដែលលទ្ធផលចុងក្រោយលោកទទួលយកបានឬមិនទទួលយកបាន។ ហើយមួយទៀត មន្ត្រី៦នាក់ លោកនៅការិយាល័យបោះឆ្នោតហ្នឹង លោកជាអ្នកអនុវត្តផ្ទាល់នៅក្នុងថ្ងៃបោះឆ្នោត និងថ្ងៃរាប់សន្លឹកឆ្នោត។ អ៊ីចឹងសួរថា តើគាត់បានធ្វើការងារត្រឹមត្រូវហើយឬនៅ? ប្រសិនបើគាត់ធ្វើស្របច្បាប់តាមកម្មវិធីហើយ នោះហើយគឺជាភាពត្រឹមត្រូវនៃការបោះឆ្នោត»។
បើតាមលោក ហង្ស ពុទ្ធា គិតត្រឹមថ្ងៃទី២០ ខែឧសភានេះ មានអង្គការនិងស្ថាប័នជាតិចំនួន២៤អង្គភាព ស្មើនឹងសមាជិកជិត៥០ ០០០នាក់ បានចុះឈ្មោះចូលរួមសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ឆ្នាំ២០២២នេះ ខណៈ១៥អង្គភាពទៀតកំពុងពិនិត្យសម្រេច ក្នុងនោះក៏មានអង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត និកហ្វិក (Nicfec) និងខុមហ្វ្រែល (Comfrel) ផងដែរ។ កាលពីការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៨ និកហ្វិក និងខុមហ្រ្វែល និងអង្គការសង្គមស៊ីវិលជាតិនិងអន្តរជាតិជាច្រើនទៀត មិនដាក់អ្នកសង្កេតការណ៍នោះទេ។
មន្ត្រីសម្របសម្រួលផ្នែកព័ត៌មាននៃអង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត ខុមហ្វ្រែល (Comfrel) លោក ស៊ិន ទិត្យសីហា បានថ្លែងថា បើទោះបីជាខុមហ្វ្រែលដាក់អ្នកសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ឆ្នាំ២០២២នេះក្តី តែខុមហ្រ្វែលនឹងមិនវាយតម្លៃលើលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតនេះទេ។ បើតាមលោក ស៊ិន ទិត្យសីហា ខុមហ្វ្រែលបានដាក់ពង្រាយអ្នកសង្កេតការណ៍ប្រមាណជា២ ០០០នាក់ នៅក្នុងការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ឆ្នាំ២០២២នេះ។
លោកថា៖ «អ៊ីចឹងខ្ញុំកំពុងនិយាយហ្នឹង ថាក្នុងចំណោមលក្ខខណ្ឌហ្នឹង យើងឃើញទាក់ទងសិទ្ធិនយោបាយ និងការចូលរួមរបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិល និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយហ្នឹងមានការរីកចម្រើនខ្លះ បើអ៊ីចឹងយើងសម្រេចចិត្តចូលរួមដាក់អ្នកសង្កេតការណ៍ ក៏ប៉ុន្តែយើងអត់ធ្វើការវាយតម្លៃដោយសារលក្ខខណ្ឌផ្សេងទៀត ដូចជា បរិយាកាសនយោបាយ ដូចជា សមាសភាព គ.ជ.ប អព្យាក្រឹតភាពរបស់កងកម្លាំងមន្ត្រីរាជការនៅមិនទាន់មានការកែលម្អ។ ដូច្នេះហើយវាអត់ទាន់អាចថាការបោះឆ្នោតហ្នឹងនឹងប្រព្រឹត្តទៅដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌បានទេ»។
ស្ថានទូតបារាំងប្រចាំនៅកម្ពុជា ក្នុងនាមជាសមាជិកសហភាពអឺរ៉ុប ក៏បានលើកឡើងនៅលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់ស្ថានទូតនៅថ្ងៃនេះដែរថា នៅក្នុងក្របខណ្ឌនៃក្រុមអឺរ៉ុប បានរម្លឹកឡើងវិញពីការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ខ្លួនចំពោះការបោះឆ្នោតដោយសេរីនិងយុត្តិធម៌ ដោយក្នុងនោះ ប្រជាពលរដ្ឋអាចជ្រើសរើសបេក្ខជនដែលខ្លួនពេញចិត្ត៕
