អ្នកឃ្លាំមើលសង្គម លើកឡើងថា ការមិនព្រមស្ដារស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនិងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ដែលនាំទៅដល់ការបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ «អ្វីៗគ្រប់យ៉ាងលើកលែងតែអាវុធ (EBA)» របស់សហភាពអឺរ៉ុបទាំងស្រុងនោះ ជាកំហុសឆ្គងធំមួយរបស់មេដឹកនាំកម្ពុជា ព្រោះការបាត់បង់នោះនឹងធ្វើឱ្យប្រទេសជាតិខាតបង់។
ការលើកឡើងនេះ ស្របពេលដែលសភាអឺរ៉ុប កាលពីថ្ងៃទី៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២២ បានអនុម័តញត្តិមួយថ្មីទៀតឱ្យសមាជិករបស់ខ្លួនទាំង២៧ប្រទេស បន្តប្រើវិធានការដាក់ទណ្ឌកម្មលើកម្ពុជា ដោយព្រមានដកហូតប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ទាំងស្រុង បើការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់នៅថ្ងៃទី៥ ខែមិថុនានេះ និងការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្រ្ត ឆ្នាំ២០២៣ខាងមុខ ខ្វះភាពសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌។
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការអភិវឌ្ឍន៍ផ្នត់គំនិត លោក សេក សុជាតិ លើកឡើងនៅថ្ងៃពុធនេះថា ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ជាចំណងដៃរបស់សហភាពអឺរ៉ុប តាមរយៈកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ក្រោយកម្ពុជាបានបង្រួបបង្រួមជាតិ អំឡុងទសវត្សរ៍៩០។ លោកថា ចំណងដៃនេះជាការលើកទឹកចិត្តកម្ពុជាដែលបានផ្លាស់ប្ដូររបៀបដឹកនាំពីបែបកុម្មុយនីស្ត មកអនុវត្តនយោបាយប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្សវិញ ដោយភ្ជាប់កាតព្វកិច្ចការគោរពសិទ្ធិមុស្ស។
លោកបន្តថា ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះផ្នែកពាណិជ្ជកម្មរបស់អឺរ៉ុប បានបង្កើនប្រាក់ចំណូលដល់ពលរដ្ឋកម្ពុជារាប់សែននាក់ និងចំណូលថវិកាជាតិ ចាប់ពីពេលនោះមក ខណៈចំណងដៃនេះបានទាក់ទាញអ្នកវិនិយោគលើវិស័យឧស្សាហកម្មកាត់ដេរ។
ក៏ប៉ុន្តែលោក សេក សុជាតិ គូសបញ្ជាក់ថា បើកម្ពុជាធ្វើឱ្យបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធនេះទាំងស្រុង ដោយសារតែមិនគោរពស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស និងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ខ្លួននោះមែន កម្ពុជានឹងបាត់បង់ផលប្រយោជន៍ជាតិធំធេង រួមទាំងការមិនឱ្យតម្លៃពីប្រទេសលោកសេរី។
លោកយល់ថា បើកម្ពុជាដើរដល់ផ្លូវនោះមែន នោះជាកំហុសឆ្គងរបស់មេដឹកនាំកម្ពុជា ព្រោះថា ពួកគេជាអ្នកទទួលអំណាចពីម្ចាស់ឆ្នោត ហើយមានកាតព្វកិច្ចអនុវត្តរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ តែយ៉ាងណា លោកគិតថា ប្រយោជន៍នេះនឹងមិនបាត់បង់ទេ បើពលរដ្ឋកម្ពុជាចេះប្រើប្រាស់សន្លឹកឆ្នោតឆ្លាតវ័យ ដើម្បីរើសមេដឹកនាំដែលគិតពីប្រយោជន៍សាធារណៈនោះ។
លោក សេក សុជាតិ ថ្លែងថា៖ «បើកាលណាពលរដ្ឋធ្វើឱ្យខ្លួនក្លាយជាជនរងគ្រោះ អ៊ីចឹងឥទ្ធិពលនិងអំណាចទាំងអស់ស្ថិតនៅក្នុងកណ្ដាប់ដៃរបស់មេដឹកនាំប្រទេស ក៏ប៉ុន្តែប្រសិនបើប្រជាពលរដ្ឋក្លាយជាមនុស្សដែលមានឥទ្ធិពល ហើយអាចតម្រង់ទិសអ្នកនយោបាយបាន ជារឿងល្អ ព្រោះវាស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ដែលធ្វើឱ្យរបៀបរបបដឹកនាំប្រទេសស្របទៅតាមនីតិរដ្ឋ»។
តែជាមុំនយោបាយវិញ លោកកត់សម្គាល់ថា ការដែលកម្ពុជាដើរប្រាសចាកពីគន្លងប្រជាធិបតេយ្យនិងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ដោយសារតែគណបក្សកាន់អំណាចបច្ចុប្បន្នធ្លាក់ចុះសំឡេងគាំទ្រ ដែលអាចនិយាយបានថា ជាការរង្គោះរង្គើអំណាច។ ដោយសារបញ្ហានេះ លោកថា បក្សកាន់អំណាចនឹងបោះបង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធនេះចោល ដើម្បីបង្កើនឥទ្ធិពលអំណាច បើពួកគេដឹងថា ការវិលទៅរកគន្លងប្រជាធិបតេយ្យវិញជាផ្លូវមួយរុញឱ្យពួកគេទាល់ច្រកពិបាកនឹងស្ដារប្រជាប្រិយភាពនោះ។
ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលសម្ព័ន្ធភាពការងារ និងសិទ្ធិមនុស្ស លោក មឿន តុលា មើលឃើញថា ប្រសិនបើកម្ពុជាបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធទាំងស្រុងមែននោះ កម្ពុជានឹងជួបវិបត្តិធ្ងន់ធ្ងរ ព្រោះកម្ពុជាពេលនេះមិនទាន់មានសមត្ថភាពប្រកួតប្រជែងស្មើមុខស្មើមាត់ជាមួយបណ្ដាប្រទេសមួយចំនួនក្នុងតំបន់នៅឡើយ បើទោះបីកម្ពុជាមានកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយប្រទេសចិនក្ដី។
ស្ថិតក្នុងស្ថានភាពនេះ លោក តុលា គិតថា ជាជម្រើសល្អ បើកម្ពុជារក្សាទុកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះផ្នែកពាណិជ្ជកម្មរបស់សហភាពអឺរ៉ុបនេះ ដើម្បីកសាងសមត្ថភាព ជំរុញការអភិវឌ្ឍប្រទេស និងលើកកម្ពស់ជីវភាពពលរដ្ឋ។
ជាទស្សនៈផ្ទាល់ខ្លួនវិញ លោកមើលឃើញថា បើទោះបីប្រទេសដែលមានសមត្ថភាពប្រកួតប្រជែងហើយក្ដី ក៏គេនៅតែត្រូវការប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធនេះជាចាំបាច់ ដើម្បីជាប្រយោជន៍សម្រាប់ជំរុញការអភិវឌ្ឍ និងជួយដល់ជីវភាពពលរដ្ឋរបស់ប្រទេសពួកគេ។
ដោយឡែក លោកថា ប្រសិនបើកម្ពុជាបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធនេះមុនកាលកំណត់ដូចសារគំរាមមែននោះ អ្នកដែលទទួលខុសត្រូវលើរឿងនេះ គឺអ្នកដឹកនាំរដ្ឋ ព្រោះថា កូនសោរនៃដំណោះស្រាយស្ថិតនៅក្នុងដៃរបស់មេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាចបច្ចុប្បន្ន។ មួយវិញទៀត លោកថា បើមេដឹកនាំធ្វើឱ្យបាត់បង់ប្រព័ន្ធនេះមែន ក៏ជាការបន្សល់ទុកនូវគំរូមិនល្អសម្រាប់អ្នកនយោបាយជំនាន់ក្រោយផងដែរ។
លោកថា៖ «ប្រសិនបើប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធហ្នឹង វាបាត់ដោយស្វ័យប្រវត្តិរបស់វាដែលត្រូវរលាយ អាហ្នឹងវាអត់ជាបញ្ហាទេ។ ប៉ុន្តែបើប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធនេះ វាត្រូវបាត់បង់ដោយសាតែទង្វើរបស់យើង [មេដឹកនាំ] ដោយសាតែគេរកឃើញថា យើងមានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស សិទ្ធិការងារ សិទ្ធិនយោបាយអីជាប្រព័ន្ធហ្នឹង អាហ្នឹងជាប្រវត្តិសាស្ត្រដែលត្រូវគេចារហើយ»។
លោក មឿន តុលា អះអាងថា ការរក្សាទុកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA របស់សហភាពអឺរ៉ុប មិនមែនជាការលំបាកទេ ព្រោះលក្ខខណ្ឌទាំងនោះ មានចែងនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាដែលប្រសូត្រចេញពីកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស។
តែយ៉ាងណា ក្នុងពិធីសំណេះសំណាលជាមួយសហគមន៍ខ្មែរនៅក្រៅប្រទេស ក្នុងទីក្រុងហ្សូរិក ប្រទេសស្វីស កាលពីថ្ងៃទី២១ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២២នេះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ហាក់មិនចាប់អារម្មណ៍ទៅនឹងការព្រមានរបស់សភាអឺរ៉ុបនេះទេ។
លោកថា៖ «អារឿង EBA វាអត់មានខ្យល់ខ្មោចស្អីទេ! រឿងកូវីដ ទើបវាបញ្ហា! ឥលូវនេះ [ការនាំចេញទៅអឺរ៉ុប] មានកំណើនរហូត។ រឿង EBA ចង់ដក២០ភាគរយ ចង់ដក៣០ភាគរយ អាហ្នឹងរឿងគេដកតើ! ស្រេចគេដកតើ! ឯយើងនាំចេញ ចេះតែនាំចេញមក»។
ចំណែកប្រធានក្រុមអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល លោក ផៃ ស៊ីផាន បានច្រានចោលការលើកឡើងរបស់ក្រុមអង្គការសង្គស៊ីវិល ដោយថា ការលើកឡើងនោះគ្រាន់តែជាការសម្អាងហេតុបែបនយោបាយប៉ុណ្ណោះ មិនឆ្លុះបញ្ចាំងពីស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មរវាងកម្ពុជានិងសហភាពអឺរ៉ុបនោះទេ។
បើតាមអ្នកនាំពាក្យរូបនេះ កិច្ចព្រមព្រៀង EBA ជាការវាយតម្លៃទៅលើស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចប្រាក់ចំណូលរបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ មិនបានតម្រង់ទិសនយោបាយកម្ពុជាពីលក្ខខណ្ឌប្រជាធិបតេយ្យនោះទេ ហើយថា ប្រាក់ចំណូលរបស់ពលរដ្ឋបច្ចុប្បន្នឡើងខ្ពស់ហួសពីកិច្ចព្រមព្រៀងនេះរួចទៅហើយ ដែលការណ៍នេះ នឹងធ្វើឱ្យប្រព័ន្ធអនុគ្រោះនោះអាចនឹងត្រូវបាត់ទៅវិញជាស្វ័យប្រវត្តិ។
លោកថា៖ «ការសម្រេចចិត្តអញ្ចេះឬអញ្ចុះជារឿងនយោបាយទេ មិនមែនទៅតាមអ្វីដែលយើងបានចុះខសន្យាបង្កើនលក្ខខណ្ឌនៅក្នុងអ្វីដែលបានសន្យាគ្នាចំពោះ EBA ទេ»។
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា លោក ប៉ិច ពិសី លើកឡើងថា ជាសច្ចភាព និងទិដ្ឋភាពជាក់ស្តែងរបស់មេដឹកនាំប្រទេសតាមបែបលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ គេមិនអាចជំរុញការលូតលាស់សេដ្ឋកិច្ចជាតិតាមរយៈការកាត់ផ្ដាច់គោលការណ៍គោរពសិទ្ធិមនុស្ស ការយកនីតិរដ្ឋជាធំ និងធានាយុត្តិធម៌សង្គមបានទេ។ មួយវិញទៀត លោកថា ការជំរុញរបស់សភាអឺរ៉ុបជារឿងត្រឹមត្រូវ ព្រោះបានធានាប្រយោជន៍សាធារណៈរបស់កម្ពុជាស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ហើយក៏ជារឿងចាំបាច់ដែលមេដឹកនាំកើតចេញពីការបោះឆ្នោត ត្រូវតែបំពេញកាតព្វកិច្ច ដើម្បីការពារប្រយោជន៍សាធារណៈផងដែរ។
បញ្ហានេះ លោកចោទជាសំណួរថា បើមេដឹកនាំប្រទេសគិតពីប្រយោជន៍សាធារណៈ គិតពីប្រយោជន៍កម្មករជាស្ត្រីដែលងាយរងគ្រោះ ហើយកំពុងតែទទួលបានផលពីវិស័យកាត់ដេរជាចម្បងនោះ រដ្ឋាភិបាលនឹងរិះរកគ្រប់ធម្យោបាយ ដើម្បីរក្សាទុកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះផ្នែកពាណិជ្ជកម្មនេះ។ ក៏ប៉ុន្តែ លោកថា បើប្រព័ន្ធនេះត្រូវបាត់បង់មុនកាលកំណត់ពិតមែននោះ នោះជាសារប្រាប់ទៅម្ចាស់ឆ្នោតថា ពួកគេត្រូវជ្រើសរើសមេដឹកនាំបែបណាដែលគិតពីប្រយោជន៍សាធារណៈ។
លោកថា៖ «កន្លែងហ្នឹង ពលរដ្ឋគួរតែជាអ្នកដឹងឮ ហើយគិតមើល ថាតើយើងត្រូវការការដឹកនាំប្រយោជន៍ពលរដ្ឋជាធំ ឬយើងអត់ខ្វល់ពីប្រយោជន៍រួម ព្រោះ EBA ជាប្រយោជន៍រួម ដែលមានផលវិជ្ជមានក្នុងការទទួលយកប្រាក់ចំណូលហ្នឹងដល់បងប្អូនកម្មករ ដែលភាគច្រើនជាស្ត្រីហ្នឹង គឺជាង២លាននាក់ ជាអ្នកទទួលបានផលដោយផ្ទាល់ ហើយអ្នកដែលទទួលផលដោយប្រយោលអាចពី១លាននាក់ទៅ២លាននាក់ថែមទៀត»។
សហភាពអឺរ៉ុប កាលពីថ្ងៃទី១២ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២០ បានសម្រេចដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ២០ភាគរយរួចហើយពីកម្ពុជាមុនកាលកំណត់ ក្រោមហេតុផលថា សិទ្ធិមនុស្ស សិទ្ធិនយោបាយ សិទ្ធិដីធ្លី និងសិទ្ធិការងារ រងការរំលោភជាប្រព័ន្ធ ក្រោយពីមានវិធានការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលមានសំឡេងឆ្នោតគាំទ្រជាង ៤៣ភាគរយ ប្រហាក់ប្រហែលនឹងគណបក្សកាន់អំណាចដែរនោះ។
ក្នុងសេចក្តីសម្រេចពេលនោះ សហភាពអឺរ៉ុបបន្តជំរុញឱ្យ៖ «អាជ្ញាធរកម្ពុជាគួរចាត់វិធានការ ដើម្បីស្តារសេរីភាពនយោបាយនៅក្នុងប្រទេសនេះ បង្កើតឡើងវិញនូវលក្ខខណ្ឌចាំបាច់សម្រាប់បក្សប្រឆាំងដែលអាចជឿទុកចិត្តបាននិងតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យ និងដើម្បីចាប់ផ្តើមដំណើរការផ្សះផ្សាជាតិតាមរយៈការសន្ទនារួមនិងពិតប្រាកដ»៕
