ពលរដ្ឋ អ្នកវិភាគ និងសង្គមស៊ីវិល លើកឡើងថា ការចេញញត្តិថ្កោលទោសលោក សម រង្ស៉ី ពាក់ព័ន្ធការចោទថាបាន «ញុះញង់កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធឱ្យបះបោរប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាល» ពីសំណាក់ក្រសួង ស្ថាប័ននានា ជាការដើរផ្ទុយពីគោលការណ៍អព្យាក្រឹតរបស់មន្ត្រីរាជការ។
ការចេញញត្តិថ្កោលទោសលោក សម រង្ស៊ី ពីសំណាក់ស្ថាប័នរដ្ឋនេះ ធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន កាលពីថ្ងៃទី១៧ ខែតុលា បានប្រកាសជាសាធារណៈ ដោយចោទលោក សម រង្ស៉ី ថាជា «ត្រកូលក្បត់ជាតិបីជំនាន់» និងមានគម្រោងផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលជាថ្មីទៀត តាមរយៈការអំពាវឱ្យកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាល។
ស្ថាបនិកអង្គការអភិវឌ្ឍផ្នត់គំនិត លោក សេក សុជាតិ យល់ឃើញថា ចំពោះមន្រ្តីនយោបាយដែលចេញញត្តិគាំទ្រគណបក្សណាមួយនោះ គឺជារឿងធម្មតាទៅហើយ តែចំពោះករណីមន្រ្តីសាធារណៈវិញ បានបង្ហាញឱ្យឃើញថា ពួកគេមិនមែនជាមន្រ្តីរាជការដែលបម្រើពលរដ្ឋទៀតនោះទេ។
លោកថា៖ «ការដែលគាត់ចេញសារគាំទ្រគណបក្សនយោបាយជាបន្តបន្ទាប់នេះ បើសិនជាគាត់ជាមន្រ្តីរាជការពិតប្រាកដ មិនមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងគណបក្សនយោបាយ។ វាគឺជារឿងមួយដែលយើងអាចមើលឃើញពួកគាត់លែងជាមន្រ្តីរាជការទៀតហើយ ព្រោះគាត់អាចជាបុគ្គលនយោបាយ»។
លោកបន្តថា នៅពេលដែលមន្រ្តីរាជការចូលរួមការពារអ្នកនយោបាយ ធ្វើឱ្យពួកគេមិនមានភាពឯករាជ្យនិងអព្យាក្រឹតនោះទេ ហើយពួកគេនឹងធ្វើឱ្យនីតិរដ្ឋធ្លាក់ចុះផងដែរ។
ប្រធានសមាគមគ្រូបង្រៀនកម្ពុជាឯករាជ្យ លោកស្រី អ៊ុក ឆាយ៉ាវី មានប្រសាសន៍ថា ក្រសួងអប់រំបានចាកឆ្ងាយពីផលប្រយោជន៍ជាតិ ក្នុងវិស័យអបរំ ដោយសារតែក្រសួងបានចេញញត្តិគាំទ្រគណបក្សកាន់អំណាច ដែលខុសពីគោលការការណ៍អព្យាក្រឹតរបស់មន្រ្តីរាជការសាធារណៈនៅកម្ពុជា។
លោកស្រីថា៖ «មិនចាច់ក្នុងនាមខ្ញុំអ្នកថានោះទេ សូម្បីតែពលរដ្ឋក៏គាត់ដឹងដែរ ថាតើក្រសួងអប់រំស្ថិតនៅត្រង់ណា! អ៊ីចឹងក្នុងនាមខ្ញុំ គ្រាន់តែផ្ដាំផ្ញើថាក្រសួងអប់រំមិនត្រូវស្ថិតក្រោមនិន្នាការនយោបាយ គឺស្ថិតនៅឯករាជ្យ ដើម្បីពលរដ្ឋ ដើម្បីយុវជន ត្រូវតែឈរនៅលើការពិត»។
លោកស្រីបន្តថា ញត្តិថ្កោលទោសរបស់ក្រសួងអប់រំនេះ គឺផ្សារភ្ជាប់ជាមួយការគំរាមកំហែងនិងហិង្សា ដែលធ្វើឱ្យជះផលអវិជ្ជមានកាន់តែខ្លាំងលើសិស្សនិស្សិតផងដែរ។ លោកស្រីស្នើដល់ក្រសួងអប់រំឱ្យត្រលប់ទៅគោរពគោលការណ៍អព្យាក្រឹត ក្នុងនាមជាមន្រ្តីរាជការសាធារណៈឡើងវិញ។
អ្នកស្រាវជ្រាវផ្នែកភូមិសាស្ត្រនយោបាយ លោក វណ្ណ ប៊ុនណា យល់ថា ការចេញញត្តិគាំទ្ររបស់ក្រសួងផ្សេងៗនេះ មិនមែនជារឿងថ្មីនោះទេ។ លោកបន្តថា ក្រសួងអប់រំ និងក្រសួងផ្សេងទៀត គួរតែរក្សាអព្យាក្រឹត ក្នុងនាមខ្លួនជាស្ថាប័នរបស់រដ្ឋ និងបម្រើប្រជាពលរដ្ឋ។
លោកថា៖ «ជារួមយើងឃើញថា ក្រសួងអប់រំគួរតែប្រកាន់ជំហរកណ្ដាល ដោយសារតែក្រសួងអប់រំ គឺជាស្ថាប័នអប់រំ ដែលចេះថ្លឹងថ្លែងពិចារណា គ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ហេតុផល និងព្យាយាមមើលទាំងមតិទាំងសងខាង ជាជាងជាស្ថាប័នអប់រំឱ្យសិស្សឬបុគ្គលណាម្នាក់ជឿតែលើគោលការណ៍នយោបាយរបស់បក្ស»។
រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា លោក ហង់ជួន ណារ៉ុន មានប្រសាសន៍កាលពីថ្ងៃទី១៨ ខែតុលា ថាជាការពិត ក្រសួងបានហាមឃាត់មិនឱ្យសិស្សនិស្សិតនិយាយរឿងនយោបាយក្នុងសាលាពិតប្រាកដមែន ដោយសារក្នុងច្បាប់បានហាម តែការចេញញត្តិថ្កោលទោសលោក សម រង្ស៉ី កាលពីថ្ងៃទី១៧ ខែតុលានោះ ដោយថា ក្រសួងស្ថិតនៅក្រោមរាជរដ្ឋាភិបាល។
រដ្ឋមន្រ្តីរូបនេះបន្តថា គ្រប់មន្រ្តីរាជការសាធារណៈ និងមន្រ្តីនយោបាយ ក្នុងក្រសួងអប់រំ សុទ្ធតែគាំទ្រញត្តិថ្កោលទោសនេះ ដោយថា ប្រសិនបើមន្រ្តីណាម្នាក់មិនគាំទ្រញត្តិនេះ ស្មើនឹងមិនគាំទ្រច្បាប់ ដ្បិតមន្រ្តីទាំងអស់បានចាត់ទុកសម្ដីលោក សម រង្សី គឺជាទង្វើខុសច្បាប់។
លោកថា៖ «បាទ! តាមពិត យើងបានហាមឃាត់ការនិយាយនយោបាយក្នុងសាលារៀន ប៉ុន្តែថាក្រសួងគឺស្ថិតនៅក្រោមរាជរដ្ឋាភិបាល ហើយរដ្ឋាភិបាលបង្កើតឡើងតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ ដូច្នេះ ប្រសិនបើធ្វើខុសពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញ គឺធ្វើខុសពីច្បាប់ជាតិ»។
ចំណែកប្រធានអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរាជរដ្ឋាភិបាល លោក ផៃ ស៊ីផាន បានឱ្យដឹងថា ក្រសួងនានាដែលចេញញត្តិថ្កោលទោសនោះ ដើម្បីការពារច្បាប់ សន្តិភាព និងស្ថិរភាពនយោបាយផងដែរ។ លោកបន្តថា ចំពោះអ្នកទាំងឡាយណាដែលចង់ឱ្យក្រសួងនានារក្សានូវអព្យាក្រឹតនោះ គឺជាជាចេតនាចង់ឱ្យមានសង្រ្គាមកើតឡើង។
លោកថា៖ «អ្វីដែលអង្គការនីមួយៗចង់ឱ្យក្រសួងនានាទាំងឡាយទាំងពួងឱ្យទៅជាអព្យាក្រឹត្យហ្នឹង បានន័យថា មិនឱ្យចាប់អារម្មណ៍នឹងអ្វីដែល សម រង្ស៉ី លើកឡើង ឱ្យទាហានហ្នឹងបែរកាំភ្លើងមករករំលាយរដ្ឋាភិបាល»។
ទំព័រហ្វេសប៊ុកផ្លូវការរបស់លោក សម រង្ស៉ី បានចេញជាវីដេអូជាង៥នាទី កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២២ បានលើកឡើងដោយជំរុញឱ្យមានការផ្លាស់ប្ដូរដោយសន្តិវិធីនៅកម្ពុជា នៅឆ្នាំ២០២៣ ឱ្យខានតែបាន។ លោកបន្តថា មានព្រឹត្តិការណ៍ធំៗជាច្រើនដែលជំរុញឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរនោះ រួមមានការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិ និងបំណងផ្ទេរអំណាចពីលោក ហ៊ុន សែន ទៅកូនប្រុសច្បង គឺលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត។
លោក សម រង្ស៊ី អះអាងថា លោកនឹងវិលមកកម្ពុជាឱ្យបាននៅក្នុងឆ្នាំ២០២៣ ដើម្បីដឹកនាំចរន្តនៃការផ្លាស់ប្តូរនោះ ហើយក៏ស្នើដល់កម្លាំងប្រដាប់អាវុធត្រូវរក្សាអព្យាក្រឹតភាព ដោយមិនត្រូវស្តាប់បញ្ជារបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នោះឡើយ។
លោកថា៖ «អំពាវនាវឱ្យកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធទាំងអស់អព្យាក្រឹត កុំធ្វើតាមបញ្ជាលោក ហ៊ុន សែន។ សូមឱ្យកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធអព្យាក្រឹត កុំប្រើអាវុធមកបាញ់សម្លាប់ប្រជារាស្រ្តខ្មែរ កុំបាញ់សម្លាប់ខ្មែរគ្នាឯង កុំស្ដាប់បញ្ជាជនផ្ដាច់ការ ជនអមនុស្សធម៌»។
យ៉ាងណា តុលាការរាជធានីភ្នំពេញ នៅថ្ងៃពុធនេះ បានកាត់ទោសឱ្យលោក សម រង្ស៊ី ជាប់ពន្ធនាគារអស់មួយជីវិត និងដកសិទ្ធិធ្វើនយោបាយជាស្ថាពរ ក្រោមបទចោទ «ប្រគល់ឱ្យរដ្ឋបរទេស» ពាក់ព័ន្ធនឹងករណីដែលចោទថា លោកចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងកាត់ទឹកដីកម្ពុជាចំនួន៤ខេត្តនៅភាគឦសាន្ត ឱ្យជនជាតិដើមភាគតិចម៉ុងតាញ៉ាដើម្បីរស់នៅ។
សម្រាប់ច្បាប់ស្តីពីសហលក្ខន្តិកៈមន្ត្រីរាជការស៊ីវិលនៅកម្ពុជា ដែលប្រមុខរដ្ឋស្តីទីពេលនោះ គឺលោក ជា ស៊ីម ចុះហត្ថលេខាប្រកាសឱ្យប្រើកាលពីថ្ងៃទី៣០ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៩៤ មាត្រា៣៧ បានចែងថា មន្ត្រីរាជការត្រូវមានអព្យាក្រឹតភាពក្នុងសកម្មភាពការងារ និងហាមឃាត់ដាច់ខាតនូវការប្រើប្រាស់មុខងាររបស់ខ្លួន និងសម្ភាររបស់រដ្ឋដើម្បីបម្រើសកម្មភាពនយោបាយ។
បន្ថែមពីនេះ ហាមឃាត់ដាច់ខាតសកម្មភាពធ្វើការដើម្បីបម្រើប្រយោជន៍បេក្ខជននយោបាយ ឬប្រឆាំងនឹងគណបក្សនយោបាយណាមួយ។ លើសពីនេះ មិនត្រូវធ្វើការដើម្បីប្រយោជន៍គណបក្សនយោបាយ ឬប្រឆាំងគណបក្សនយោបាយណាមួយឡើយ។
មាត្រាដដែលអះអាងថា ការប្រព្រឹត្តផ្ទុយនឹងមាត្រា៣៧នេះ ត្រូវបានចាត់ទុកជាកំហុស និងការឆ្គាំឆ្គងក្នុងវិជ្ជាជីវៈ៕
