អ្នកវិភាគ និងសាស្ត្រាចារ្យភូមិសាស្រ្តនយោបាយ បង្ហាញក្ដីសង្ឃឹមតិចតួចថា កម្ពុជានឹងងាកមកស្ដារឡើងវិញនូវសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ក្រោយកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន និងកិច្ចប្រជុំកំពូលប្រចាំឆ្នាំអាស៊ាន-អាមេរិក។
កម្ពុជា ក្នុងនាមជាប្រធានអាស៊ានឆ្នាំ២០២២ នឹងធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំអាស៊ាន លើកទី៤០ និង៤១ និងកិច្ចប្រជុំកំពូលពាក់ព័ន្ធ ក្នុងនោះក៏មានកិច្ចប្រជុំកំពូលប្រចាំឆ្នាំអាមេរិក-អាស៊ានផងដែរ ចាប់ពីថ្ងៃទី១០ ដល់ថ្ងៃទី១៣ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២ នៅរាជធានីភ្នំពេញ។
សេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំនៅកម្ពុជា កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២២ ឱ្យដឹងថា ប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក លោក ចូ បៃឌិន (Joe Biden) ក៏នឹងធ្វើដំណើរមកប្រទេសកម្ពុជា នៅថ្ងៃទី១២ និងទី១៣ ខែវិច្ឆិកា ខាងមុខនេះ ដើម្បីចូលរួមកិច្ចប្រជុំកំពូលប្រចាំឆ្នាំអាមេរិក-អាស៊ាន និងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ីបូព៌ាផងដែរ។
ប្រភពដដែលបន្តថា នៅកម្ពុជា លោក បៃឌិន ក៏នឹងបញ្ជាក់ជាថ្មីនូវការប្តេជ្ញាចិត្តយូរអង្វែងរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ចំពោះតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៌ និងមជ្ឈភាពអាស៊ាន ពង្រឹងបន្ថែមលើជោគជ័យនៃកិច្ចប្រជុំកំពូលពិសេសជាប្រវត្តិសាស្រ្ត អាមេរិក-អាស៊ាន នៅទីក្រុង Washington ហើយលោកក៏នឹងបញ្ជាក់ពីសារសំខាន់នៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ អាមេរិក-អាស៊ាន នៅក្នុងការធានាសន្តិសុខ និងវិបុលភាព នៅក្នុងតំបន់ និងសុខុមាលភាពនៃប្រជាជនផងដែរ។
អ្នកស្រាវជ្រាវនៅវិទ្យាស្ថានខ្មែរសម្រាប់សហប្រតិបត្តិការ និងសន្តិភាព លោក វណ្ណ ប៊ុនណា មានប្រសាសន៍នៅថ្ងៃចន្ទនេះថា កិច្ចប្រជុំកំពូលទាំងនេះ អាចនឹងមិនជជែកពិភាក្សាទៅលើបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជានោះទេ ដោយកិច្ចប្រជុំនឹងផ្តោតសំខាន់ទៅលើបញ្ហាសន្តិសុខ សេដ្ឋកិច្ច ការស្តារឡើងវិញនូវវិបត្តិជំងឺកូវីដ-១៩ និងសង្គ្រាមរវាងប្រទេសរុស្ស៊ី និងអ៊ុយក្រែន ព្រមទាំងវិបត្តិនៅមីយ៉ាន់ម៉ា ជាដើម ដែលការណ៍នេះ លោកយល់ថា ក្រោយកិច្ចប្រជុំកំពូលទាំងនោះ នឹងមិនបានធ្វើឱ្យស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា មានភាពប្រសើរឡើងនោះទេ។
លោកថា៖ «ទោះបីជាមានមេដឹកនាំពិភពលោកចូលរួមមែន ក៏មិនមែនមានផលប៉ះពាល់ឬអត់ មានការស្ដារឡើងវិញអំពីសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជានោះទេ។ អ៊ីចឹងទេ! វាអត់ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាអស់ហ្នឹងទេ! មេដឹកនាំពិភពលោកនឹងពិភាក្សាលើសន្តិសុខ បញ្ហាសេដ្ឋកិច្ច និងការស្ដារឡើងវិញនូវវិបត្តិកូវីដ»។
តែយ៉ាងណា លោក វណ្ណ ប៊ុនណា រំពឹងថា ប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក លោក ចូ បៃឌិន អាចនឹងលើកឡើងអំពីបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា នៅក្រៅផ្លូវការ ដូចជាតាមរយៈសារព័ត៌មានជាដើម ដែលនៅពេលនោះ លោក បៃឌិន អាចនឹងស្នើឱ្យមានការដោះលែងអ្នកទោសនយោបាយនៅកម្ពុជាផងដែរ។
សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា លើកឡើងស្រដៀងគ្នាដែរថា បញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា ទំនងមិនបានលើកឡើងក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលទាំងនោះទេ តែប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិកអាចនឹងជួបជជែកទ្វេភាគីជាមួយលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំដាច់ដោយឡែកមួយ។
តែយ៉ាងណា លោកថា បើទោះបីជាមានជំនួបក្រៅផ្លូវការរវាងប្រធានាធិបតីអាមេរិក និងនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា ប៉ុន្តែស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា ក៏ទំនងជាមិនមានអ្វីប្រែប្រួលនោះដែរ ព្រោះកន្លងមក ខាងភាគីសហរដ្ឋអាមេរិកក៏បានជំរុញឱ្យកម្ពុជាស្ដារឡើងវិញនូវសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យផងដែរ តែមកទល់ពេលនេះ កម្ពុជាហាក់នៅមិនទាន់បានឆ្លើយតបជាវិជ្ជមាននៅឡើយទេ។
លោកថា៖ «ទោះបីគេលើកឡើង ឬមិនលើកឡើង ខ្ញុំគិតថាស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា មិនមានភាពប្រសើរទេ។ ទស្សនៈខ្ញុំផ្ទាល់ រហូតដល់បោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិហើយ ឆ្នាំ២០២៣ លុះត្រាតែមានបញ្ហាណាផ្សេងអន្តរាគមន៍លក្ខណៈអន្តរជាតិសំខាន់ តែស្ថានភាពដូចបច្ចុប្បន្ននេះ ខ្ញុំគិតថានឹងមិនមានអ្វីប្រែប្រួលច្រើនទេ»។
តែយ៉ាងណា អ្នកវិភាគនយោបាយ និងជាសាស្ត្រាចារ្យផ្នែកកិច្ចការអន្តរជាតិ នៃសាកលវិទ្យាល័យ Arizona State University សហរដ្ឋអាមេរិក លោក អៀ សុផល មានសុទិដ្ឋិនិយមថា ក្រោយកិច្ចប្រជុំកំពូលនេះ បញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជានឹងមានភាពប្រសើរឡើង ទោះបីរយៈពេលចុងក្រោយនេះ បញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សបន្តធ្លាក់ចុះក្ដី ហើយលោកប្រធានាធិបតីអាមេរិក ចូ បៃឌិន អាចនឹងស្នើឱ្យមានការស្ដារឡើងវិញ ជាពិសេសករណីឃុំខ្លួនមេធាវីខ្មែរអាមេរិក កញ្ញា សេង ធារី។
លោកថា៖ «គាត់ [លោក ចូ បៃឌិន] នឹងឡើងអំពីបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា! ហើយមិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ លោកនឹងបញ្ជាក់ជាពិសេសថា ធារី សេង ជាពលរដ្ឋអាមេរិក ហើយកញ្ញាត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាឃុំខ្លួនដោយខុសច្បាប់ ដោយផ្អែកលើបទចោទប្រកាន់»។
លោក អៀ សុផល បន្ថែមថា៖ «ម្តងទៀត ខ្ញុំសង្ឃឹមថា ពួកគេ [អ្នកទោសនយោបាយ] គួរតែត្រូវដោះលែង។ ជារៀងរាល់ថ្ងៃ អ្នកទោសនយោបាយនៅកម្ពុជា កើនឡើងជាលំដាប់។ ហេតុអ្វីបានអ្នកប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលច្រើនម្ល៉េះ? ពួកគេគឺជាវីរបុរសរបស់ប្រជាជន ដែលហ៊ាននិយាយពីអ្វីៗទាំងអស់ ពួកគេមិនមែនជាសត្រូវរបស់ប្រជាជនទេ»។
វីអូឌី មិនអាចសុំការអត្ថាធិប្បាយជុំវិញករណីនេះពីអ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា លោក ជុំ សុន្ទរី បានទេ នៅថ្ងៃអង្គារនេះ។
សហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុប តាមរយៈតំណាងរបស់ខ្លួន ក្នុងដំណើរមកកាន់កម្ពុជា នាកិច្ចប្រជុំអាស៊ានថ្មីៗនេះ បានជំរុញជាថ្មីទៀតឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបើកលំហសិទ្ធិធ្វើនយោបាយរបស់ពលរដ្ឋ រួមទាំងមេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំង មុនការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០២៣មកដល់ ដើម្បីឱ្យការបោះឆ្នោតដំណើរការទៅដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ តាមគន្លងប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ។
ការជំរុញនេះធ្វើឡើង ខណៈប្រទេសលោកសេរីទាំងនោះសម្តែងការព្រួយបារម្ភថា ការវិវត្តស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងលំហនយោបាយនៅកម្ពុជា កាន់តែរួមតូច៕
