សហភាពសហជីពកម្ពុជា ស្នើរដ្ឋាភិបាលស្ដារស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ព្រមទាំងបើកលំហសិទ្ធិនយោបាយឡើងវិញ មុនពេលបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០២៣ ទៅតាមការស្នើរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិ ខណៈខ្លួនកំពុងព្រួយបារម្ភពីការបាត់បង់ទាំងស្រុងនូវប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ GSP របស់អាមេរិក និងប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធអ្វីៗទាំងអស់លើកលែងតែអាវុធ ឬEBA របស់សហភាពអឺរ៉ុប។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់សហភាពសហជីពកម្ពុជា ចុះថ្ងៃទី២៦ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២២នេះ បានលើកឡើងថា ក្នុងអំឡុងពេលកម្ពុជារៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាននាពេលថ្មីៗនេះ ប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក និងអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ បានស្នើកម្ពុជាបើកចំហសិទ្ធិនយោបាយ សេរីភាព និងដោះលែងអ្នកជាប់ឃុំមនសិការ មុនពេលបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០២៣ ខណៈសហភាពអឺរ៉ុបក៏បានក្រើនរំឭកដល់កម្ពុជាជាច្រើនលើកពីការស្នើឱ្យស្តារសិទ្ធិមនុស្ស សេរីភាព និងប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ។
ប្រភពដដែលបន្តថា បើសិនកម្ពុជាមិនធ្វើការកែលម្អស្ថានភាពទាំងនេះទៅតាមការស្នើរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិទេ នោះកម្ពុជាអាចនឹងបាត់បង់ GSP និង EBA ទាំងស្រុងនៅឆ្នាំ២០២៣។
សហជីពមួយនេះលើកឡើងថា៖ «សហភាពសហជីពកម្ពុជា ដាក់ការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងចំពោះប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ [GSP] និងប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធលើកលែងអាវុធ [EBA] នឹងអាចបាត់បង់ទាំងស្រុងក្នុងឆ្នាំ២០២៣នេះ ដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនបានធ្វើការកែលម្អស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស សេរីភាព និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ តាមការស្នើរបស់ប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក សហភាពអឺរ៉ុប និងអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ នាពេលកន្លងមក»។
ប្រធានសហភាពសហជីពកម្ពុជា លោក រ៉ុង ឈុន មានប្រសាសន៍បន្ថែមលើសេចក្តីថ្លែងការណ៍នេះថា គិតមកដល់ថ្ងៃនេះ មានរយៈពេលជាង១ខែមកហើយដែលប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក និងអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ បានស្នើឱ្យកម្ពុជាបើកចំហសិទ្ធិនយោបាយ សេរីភាព និងដោះលែងអ្នកជាប់ឃុំមនសិការ ប៉ុន្តែលោកសង្កេតឃើញថា កម្ពុជានៅមិនទាន់ឆ្លើយតប ហើយក៏ពុំមានដំណោះស្រាយណាមួយនៅឡើយដែរ។
ករណីនេះ លោកបារម្ភថា បើសិនកម្ពុជានៅតែមិនឆ្លើយតបជាវិជ្ជមាន នោះកម្ពុជាអាចនឹងបាត់បង់ GSP និង EBA ទាំងស្រុង ហើយនៅពេលនោះ អ្នកដែលរងគ្រោះ គឺជាប្រជាពលរដ្ឋ ជាពិសេសកម្មកររាប់សែននាក់អាចនឹងបាត់បង់ការងារធ្វើ។ ករណីនេះ លោកស្នើរដ្ឋាភិបាលស្តារស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស សេរីភាព និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ព្រមទាំងបើកលំហសិទ្ធិនយោបាយឡើងវិញ ដើម្បីរក្សាផលប្រយោជន៍ និងការងារជូនកម្មករ-កម្មការិនី។
លោក រ៉ុង ឈុន និយាយថា៖ «ជាឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែង គ្រាន់តែសហភាពអឺរ៉ុប កាត់ EBA ២០ភាគរយ យើងឃើញហើយកម្មកររាប់ម៉ឺននាក់អត់មានការងារធ្វើ […] យើងមិនចង់ឃើញកម្មករខ្មែរទទួលរងគ្រោះដោយសារតែនយោបាយទេ។ អ៊ីចឹងហើយបានជាខ្ញុំលើកឡើងនៅក្នុងហ្នឹង កុំដោយសារតែហេតុផលនយោបាយ ហើយធ្វើឱ្យបាត់ប្រយោជន៍កម្មករខ្មែរ បាត់ប្រយោជន៍ជាតិខ្មែរ អាហ្នឹងវាជារឿងមួយអាម៉ាស់មែនទែនសម្រាប់អ្នកដឹកនាំ»។
តែយ៉ាងណា អ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជារបស់រដ្ឋាភិបាល លោក កត្តា អ៊ន មានប្រសាសន៍ថា អ្វីដែលជាការព្រួយបារម្ភរបស់សហភាពសហជីពកម្ពុជា មិនបានឆ្លុះបញ្ចាំងពីទិដ្ឋភាពជាក់ស្តែងនៅកម្ពុជាទេ ខណៈបន្ទាត់នយោបាយ បន្ទាត់នៃការគ្រប់គ្រងជាតិ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា កំពុងមានភាពល្អប្រសើរ។
លោកថា៖ «អ្វីៗដែលគាត់លើកឡើង វាគ្រាន់តែជាការគិតរបស់គាត់ ប៉ុន្តែវាមិនជះឥទ្ធិពលអ្វីទៅដល់ការសម្រេចចិត្តនៅក្នុងការអនុវត្តច្បាប់ប្រឆាំងជនល្មើសនៅកម្ពុជាទេ។ យើងមើលឃើញថា យើងត្រូវការលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ លំហប្រជាធិបតេយ្យ យើងមិនត្រូវការលំហអនាធិបតេយ្យទេ។ អ៊ីចឹងបុគ្គលមួយចំនួនតូចដែលប្រើប្រាស់តួនាទីរបស់ខ្លួននៅក្នុងអង្គការសង្គមស៊ីវិលក្ដី សមាគម-សហជីពក្តី ពួកគាត់បានប្រព្រឹត្តល្មើសច្បាប់ ដែលទទួលចំណាត់ការតាមផ្លូវច្បាប់។ ដូច្នេះហើយវាជាការអនុវត្តដ៏ត្រឹមត្រូវ ក្នុងការធានាបានយុត្តិធម៌សង្គម សមភាពសង្គមចំពោះមុខច្បាប់ គ្មាននិទណ្ឌភាព និងការពង្រឹងគោលការណ៍នីតិរដ្ឋនៅកម្ពុជា»។
លោក កត្តា អ៊ន បន្ថែមថា៖ «រឿងបញ្ហាប្រព័ន្ធ[អនុគ្រោះ]ពន្ធរបស់អឺរ៉ុបរបស់អាមេរិក យើងឃើញហើយថា កន្លងមកនេះ គេបានអនុវត្តទៅហើយ ប៉ុន្តែវាមិនជះឥទ្ធិពលអ្វីដល់កម្ពុជាទេ។ ហើយយើងខ្ញុំជឿថា សហភាពអឺរ៉ុបក្តី អាមេរិកក្តី គាត់មានការឈ្វេងយល់ណាស់នៅពេលគាត់មកកាន់កម្ពុជា គាត់ឃើញស្ថានភាពរស់នៅរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា គាត់ឃើញលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ គាត់ឃើញសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា អាហ្នឹងគាត់នឹងពិចារណានូវអ្វីដែលគាត់បានធ្វើកន្លងមកនេះ។ ហើយយើងសង្ឃឹមថា វាមិនមានអ្វីប៉ះពាល់ទៅដល់កំណើនសេដ្ឋកិច្ចនៅកម្ពុជានោះទេ»។
នាយកគ្រប់គ្រងទូទៅ នៃអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ លោក អំ សំអាត មានប្រសាសន៍ថា កន្លងមក អង្គការសង្គមស៊ីវិលផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស ក៏ធ្លាប់បានស្នើយ៉ាងទទូចដល់រដ្ឋាភិបាល ឱ្យពិចារណាទៅលើអនុសាសន៍ និងការស្នើរបស់សហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក លើការស្តារឡើងវិញនូវលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា ជាពិសេសគឺលំហសេរីភាពជាមូលដ្ឋានរបស់ពលរដ្ឋ លំហសេរីភាពសមាគម អង្គការសង្គមស៊ីវិល និងសហជីព លំហសេរីភាពសារព័ត៌មាន និងលំហសេរីភាពនយោបាយ។
លោកបន្តថា៖ «អ៊ីចឹងយើងក៏មានការព្រួយបារម្ភដែរ បើសិនជាមិនមានការកែប្រែគួរឱ្យកត់សម្គាល់ទាក់ទងជាមួយនឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស។ ហើយអ្វីដែលគេកត់សម្គាល់ គេចង់ឃើញបរិយាកាសឆ្ពោះទៅរកការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០២៣ខាងមុខនេះ មានលក្ខណៈល្អប្រសើរ ជាពិសេសគឺលំហសេរីភាពផ្នែកនយោបាយហ្នឹងតែម្តង ហើយមួយទៀតគេចង់ឃើញការបោះឆ្នោតហ្នឹងប្រព្រឹត្តទៅដោយបរិយាកាសល្អ សេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌»។
ករណីនេះ លោក អំ សំអាត ជំរុញជាថ្មីដល់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាធ្វើការកែលម្អលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាឱ្យមានភាពល្អប្រសើរឡើងវិញ ដើម្បីបញ្ចៀសនូវការដាក់ទណ្ឌកម្មបន្ថែមទៀតពីសហគមន៍អន្តរជាតិនោះ។
កម្ពុជាត្រូវបានរងការរិះគន់ពីសហគមន៍ជាតិ និងអន្តរជាតិមួយចំនួន ជុំវិញការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ព្រមទាំងការធ្វើឱ្យសិទ្ធិជាមូលដ្ឋានរបស់ពលរដ្ឋធ្លាក់ចុះខ្លាំង ជាពិសេសក្រោយការចាប់ប្រធានគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ លោក កឹម សុខា ដាក់ពន្ធនាគារ និងការរំលាយគណបក្សប្រឆាំងមួយនេះកាលពីចុងឆ្នាំ២០១៧។
សហភាពអឺរ៉ុប កាលពីខែសីហា ឆ្នាំ២០២០ បានដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ២០ភាគរយពីកម្ពុជា ក្រោយពួកគេរកឃើញថា កម្ពុជាមិនបានធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងចំពោះការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស សិទ្ធិការងារ និងស្ថានភាពនយោបាយឡើយ ប៉ុន្តែពួកគេបង្ហើបថា អឺរ៉ុបនឹងពិចារណាក្នុងការផ្តល់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធនេះឱ្យវិញ បើសិនស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាមានភាពល្អប្រសើរឡើងវិញ៕
