ដោយសង្កេតឃើញជាទូទៅ គេនាំគ្នាវិនិច្ឆយគុណសម្បត្តិនិងគុណវិបត្តិរបស់មេដឹកនាំនយោបាយដោយផ្អែកលើ “ក្រមសីលធម៌” ដោយមនុស្សមួយក្រុម ឬក៏ “ប្រសិទ្ធភាព” ដោយមនុស្សមួយក្រុមទៀត។ យោងតាមទ្រឹស្តីមគ្គទេសក៍នយោបាយ (political leadership theory) គេទទួលយកការច្របាច់បញ្ចូលនៃន័យទាំងពីរ (“ក្រមសីលធម៌” និង ”ប្រសិទ្ធភាព”) ដើម្បីវិនិច្ឆយមេដឹកនាំល្អ។
អត្ថបទនេះបកស្រាយពីគុណសម្បត្តិរបស់មេដឹកនាំល្អ ដោយផ្អែកលើទិដ្ឋភាពទស្សនវិជ្ជាឬទ្រឹស្ដីនយោបាយរបស់អ្នកប្រាជ្ញឥណ្ឌាបុរាណ និងអ៊ីតាលីបុនសម័យ (renaissance) និងទ្រឹស្តីមគ្គទេសក៍នយោបាយសម័យទំនើប។
បញ្ហាមួយក្នុងចំណោមបញ្ហាដទៃទៀតក្នុងការកំណត់អត្តសញ្ញាណថាតើមេដឹកនាំមួយល្អឬអាក្រក់ គឺទាក់ទិនការប្រើប្រាស់ពាក្យថា“ល្អ”។
ពាក្យល្អនេះជួនកាលប្រើប្រាស់ក្នុងន័យ ក្រមសីលធម៌ និងជួនកាលប្រើប្រាស់ក្នុងន័យ ប្រសិទ្ធភាព។ យោងតាមទ្រឹស្តីភាពជាអ្នកដឹកនាំខ្លះ បានឱ្យនិយមន័យនៃភាពជាអ្នកដឹកនាំល្អ ជាមេដឹកនាំទាំងឡាយណាដែលបង្កើតឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរជាវិជ្ជមានសម្រាប់ក្រុម។
ដូច្នេះ តាមនិយមន័យ ភាពជាអ្នកដឹកនាំត្រូវមានសីលធម៌។ ក្នុងន័យនេះ មេដឹកនាំដូចជា ហ៊ីត្លែរ ឬ ប៉ុល ពត មិនមែនជាមេដឹកនាំនោះទេ គ្រាន់តែជាអ្នកកាន់អំណាចតែប៉ុណ្ណោះ។ ផ្ទុយមកវិញ កាំបិតល្អជាកាំបិតដែលកាប់ ចាក់ កាត់ យ៉ាងមុតស្រួច មិនគិតថាតើវាប្រើក្នុងមធ្យោបាយសុចរិតឬទុច្ចរិតនោះទេ គឺផ្ដោតលើប្រសិទ្ធភាព។ ក្នុងន័យនេះ វាហាក់ឆ្លើយតបនឹងទ្រឹស្តីភាពជាអ្នកដឹកនាំ ដែលថាមេដឹកនាំល្អជាមេដឹកនាំដែលជួយក្រុមបង្កើតនិងសម្រេចបានលទ្ធផលយ៉ាងមានប្រសិទ្ធភាព មិនថាដើម្បីគោលបំណងល្អឬអាក្រក់នោះទេ។
ដូច្នេះ ហ៊ីត្លែរ និងប៉ុល ពត គឺជាមេដឹកនាំបែបប្រសិទ្ធភាព ជាមួយគោលបំណងអាក្រក់ខាងសីលធម៌នៃការកាន់អំណាចរបស់ខ្លួន។ ចុងបញ្ចប់ លោកទាំងពីរក្លាយជាមេដឹកនាំអាក្រក់ ទាំងក្នុងន័យសីលធម៌និងប្រសិទ្ធភាព ពីព្រោះពួកគេបាននាំប្រទេសរបស់ពួកគេទៅកាន់នរកនៃគ្រោះមហន្តរាយ។
ស្រដៀងគ្នានេះដែរ នៅក្នុងទិដ្ឋភាពទស្សនវិជ្ជានយោបាយទាំងសម្រាប់អ្នកប្រាជ្ញឥណ្ឌាបុរាណសម័យ លោក កៅឌីល្យៈ (Kautilya) និងអ៊ីតាលី លោក ម៉ាគីវេល្លី (Machiavelli) វាយតម្លៃគុណសម្បត្តិមេដឹកនាំផ្អែកលើលទ្ធផល ដោយមិនខ្វល់ពីមធ្យោបាយនោះឡើយ មានន័យថា គោលការណ៍សីលធម៌នយោបាយសម្រាប់លោកទាំងពីរ គឺហ៊ានប្រព្រឹត្តមធ្យោបាយអសីលធម៌ ដើម្បីសម្រេចបានលទ្ធផលប្រកបដោយធម៌។ ប៉ុន្តែយ៉ាងណា នៅក្នុងសង្គមទំនើបនៃសកលភាវូបនីយកម្ម ដែលបើកលទ្ធភាពឱ្យពលរដ្ឋទទួលបានចំណេះដឹងទំនើបនិងគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ គុណសម្បត្តិរបស់មេដឹកនាំគួរត្រូវបានវិនិច្ឆយដោយផ្អែកលើមធ្យោបាយដែលប្រកបដោយធម៌និងទទួលបានលទ្ធផលប្រកបដោយធម៌ ហើយលើកកម្ពស់យុត្តិធម៌សង្គម សុខុមាលភាពសាធារណៈ និងប្រយោជន៍របស់ជាតិទាំងមូល។
ឧទាហរណ៍ នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរសម័យអង្គរ ព្រះមហាក្សត្រដែលល្បីឈ្មោះទាំងឡាយក្នុងចក្រភពខ្មែរ តែងតែយកព្រះទ័យទុកដាក់ដល់ការគ្រប់គ្រងប្រកបដោយធម៌ ក្នុងនោះព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាមហាក្សត្រដែលបានរៀបចំប្រព័ន្ធសុខុមាលភាពសង្គមមុនគេ។ ទស្សនវិជ្ជាដឹកនាំ “ទុក្ខរបស់រាស្ត្រ ជាទុក្ខរបស់ក្សត្រ” ត្រូវបានចារនៅក្នុងសិលាចរិកដែលបង្ហាញពីព្រះទ័យឈឺឆ្អាលដ៏ជ្រាលជ្រៅរបស់ទ្រង់ចំពោះប្រជារាស្ត្រ។ ក្នុងន័យនេះ សុភមង្គលរបស់រាស្ត្រជាសុភមង្គលរបស់មេដឹកនាំ ហើយផលប្រយោជន៍របស់ពលរដ្ឋជាផលប្រយោជន៍របស់មេដឹកនាំដែរ។
នៅក្នុងទ្រឹស្តីមគ្គទេសក៍នយោបាយទំនើប ក្នុងការវិនិច្ឆយមេដឹកនាំល្អ គេវាស់វែងលើវិមាត្របីយ៉ាងគឺ ចេតនា មធ្យោបាយ និងលទ្ធផល។ ចេតនា នៅត្រង់នេះចេញចាកឆ្ងាយពីគោលបំណង ត្រង់ថា វារួមបញ្ចូលទាំងគុណតម្លៃដែលបានចែងនិងចលករផ្ទាល់ខ្លួន ជាពិសេសពេលខ្លះមេដឹកនាំបង្ហាញពីគោលបំណងដ៏មានតម្លៃនិងដ៏ប្រសើរថ្លៃថ្នូរ ប៉ុន្តែដើម្បីចលករផ្ទាល់ខ្លួន ដូចជា ផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួននិងអាត្មានិយម អាចធ្វើឱ្យពុករលួយគោលបំណងទាំងនោះ។ ពេលខ្លះ ចេតនាល្អអាចនាំឱ្យមានផលវិបាកសីលធម៌ដ៏មហន្តរាយផងដែរ ដោយសារភាពអហិង្សា អសកម្ម និងខ្វះប្រសិទ្ធភាពរបស់មេដឹកនាំ។
មធ្យោបាយ (means) សំដៅដល់ប្រសិទ្ធភាពដើម្បីសម្រេចបានគោលបំណង ប៉ុន្តែមធ្យោបាយត្រូវប្រកបដោយធម៌ (ethical means) ត្រូវពឹងអាស្រ័យលើគុណវុឌ្ឍិ និងភាពស័ក្តិសិទ្ធិឬប្រសិទ្ធផល (efficacy)។
លទ្ធផល សំដៅដល់ប្រសិទ្ធភាពនៃការសម្រេចគោលបំណង ហើយលទ្ធផលបែបសីលធម៌មានផលល្អសម្រាប់ខ្លួនជាមេដឹកនាំផង និងសង្គមជារួមផង។
ក្នុងន័យនេះ មេដឹកនាំល្អមិនត្រឹមតែដឹកនាំក្រុមឱ្យសម្រេចបានលទ្ធផលសម្រាប់ក្រុមខ្លួនប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែសម្រាប់ផលប្រយោជន៍មហាជនទូទៅផងដែរ។
សរុបមក មធ្យោបាយសីលធម៌ (ethical means) លទ្ធផលប្រកបដោយធម៌ (ethical consequence) រួមផ្សំចេតនាល្អ (good intention) ជាវិមាត្រប្រើប្រាស់សម្រាប់វាស់វែងគុណភាពរបស់មេដឹកនាំល្អក្នុងនយោបាយទំនើប៕
រៀបរៀងដោយ៖ បណ្ឌិត ប៉ា ចន្ទរឿន ប្រធានវិទ្យាស្ថានប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា
សូមបញ្ជាក់ថា ខ្លឹមសារអត្ថបទទាំងស្រុងមិនឆ្លុះបញ្ចាំងពីគោលជំហរឬ ទស្សនៈរបស់ វីអូឌី ឡើយ៕
