សង្គ្រាមពាក្យសម្ដីបានផ្ទុះឡើងជាថ្មីទៀតនៅដើមខែតុលានេះ រវាងមេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាច និងមេដឹកនាំអតីតបក្សប្រឆាំង លោក សម រង្ស៊ី ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងសារព័ត៌មានអន្តរជាតិមួយចុះផ្សាយថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានទិញសញ្ជាតិបរទេស។
ការនេះ លោក សម រង្ស៊ី អត្ថាធិប្បាយបន្ថែមលើហ្វេសប៊ុករបស់លោកថា ការទិញសញ្ជាតិបរទេសនេះ ដោយសារលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ត្រៀមជើងព្រួលគេចចេញពីកម្ពុជាក្នុងហេតុការណ៍ចាំបាច់ណាមួយ។
ប៉ុន្តែយ៉ាងណា សារព័ត៌មានដែលបានចុះផ្សាយនោះបានធ្វើការកែតម្រូវឡើងវិញ ក្រោយពីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានច្រានចោលទៅលើខ្លឹមសារដែលបានចុះផ្សាយ។
តែយ៉ាងណា កម្ដៅនេះបានរុញមេដឹកនាំកម្ពុជាស្នើកែរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដើម្បីកំណត់ «សញ្ជាតិតែមួយគត់» សម្រាប់ឥស្សរជន៤រូបដែលកាន់មុខតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រី ប្រធានរដ្ឋសភា ព្រឹទ្ធសភា និងប្រធានក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ខណៈលោក សម រង្ស៊ី មានសញ្ជាតិ២ រួមទាំងសញ្ជាតិបារាំង។
ជម្រើសនេះ រដ្ឋាភិបាលបានបង្ហាញហេតុផលថា ដើម្បីពង្រឹងឧត្ដមគតិជាតិ និងទប់ស្កាត់ការជ្រៀតជ្រែកពីសំណាក់បរទេស។
សេចក្ដីថ្លែងហេតុចុះថ្ងៃទី៧ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២១ រដ្ឋាភិបាលលើកឡើងថា ការស្នើឱ្យមានច្បាប់កំណត់សញ្ជាតិមេដឹកនាំកំពូលទាំង៤នេះ «ដើម្បីធានាបានឱឡារិកភាពទាំងខាងផ្លូវច្បាប់ ទាំងខាងនយោបាយ ចំពោះគោលជំហរនិងការប្ដេជ្ញាចិត្តស្មោះត្រង់ឥតងាករេចំពោះជាតិ មាតុភូមិ និងប្រជាជនកម្ពុជាពីការជ្រៀតជ្រែកពីបរទេស»។
ជាការកត់សម្គាល់ វិបត្តិនយោបាយដែលបានអូសបន្លាយជាង៤ឆ្នាំមកនេះ ដែលសហភាពអឺរ៉ុបកាត់ផ្ដាច់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ចំនួន២០ភាគរយពីកម្ពុជាមុនការកំណត់ និងតាមពីក្រោយដោយវិធានការរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកឈានទៅបង្កកទ្រព្យសម្បត្តិឥស្សរជននយោបាយមួយចំនួន រួមទាំងប្រធានអង្គរក្សនាយករដ្ឋមន្ត្រីផងនោះ ក្រោមហេតុផលថា ធ្វើឱ្យខូចដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។
បន្ថែមពីនេះ សភាអាមេរិកបានអនុម័តសេចក្ដីស្នើច្បាប់ស្តីពី «លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជាឆ្នាំ២០២១» (Cambodia Democracy Act of 2021) ឬ ច្បាប់ H.R 4686 ដែលច្បាប់នេះ សំដៅដាក់ទណ្ឌកម្មលើមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មន្ត្រីយោធា និងកងសន្តិសុខ ដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការធ្វើឱ្យខូចដល់ដំណើរការលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនិងសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា។
បញ្ហាទាំងនេះបង្កើតជាចម្ងល់ថា តើស្នាមរបួសរបស់កម្ពុជាបង្កឡើងពីបញ្ហាសញ្ជាតិឬយ៉ាងណា?
ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលសម្ព័ន្ធភាពការងារ និងសិទ្ធិមនុស្ស លោក មឿន តុលា មើលឃើញថា បញ្ហាប្រឈមរបស់កម្ពុជានាប៉ុន្មានឆ្នាំមកនេះ មិនមែនមកពីបញ្ហាសញ្ជាតិទេ តែដោយសារគេមើលឃើញថា ការប្រកួតអំណាចនៅកម្ពុជាបានងាកចេញពីគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ មិនអនុលោមទៅតាមកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស និងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់កម្ពុជា។
បញ្ហានេះ លោក មឿន តុលា យល់ថា ក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ រឿងដែលសំខាន់គឺបង្កើតប្រព័ន្ធទប់ស្កាត់ការរំលោភអំណាច និងធានាការផ្ទេរអំណាចដោយសន្តិវិធី ទើបអាចការពារប្រយោជន៍ជាតិបាន។
លោកថា៖ «ក្បត់ជាតិឬមិនក្បត់នេះ សម្រាប់ការយល់ឃើញរបស់ខ្ញុំ មិនសំខាន់ទៅលើមេដឹកនាំមានសញ្ជាតិ១ ឬលើសពី១ទេ សំខាន់យើងមានយន្តការក្នុងការទប់មេដឹកនាំហ្នឹងកុំឱ្យរំលោភអំណាចខ្លួនដែរអត់! ដូចជា ឯករាជ្យភាពនៃរដ្ឋសភា ឯករាជ្យភាពរដ្ឋាភិបាល ឯករាជ្យភាពនៃប្រព័ន្ធតុលាការ បើសិនជាមេដឹកនាំណាមួយគាត់រំលោភអំណាច គាត់ចំណុះឱ្យជនបរទេស តើមានយន្តការមួយអាចឱ្យពលរដ្ឋបោះឆ្នោតទម្លាក់ដែរអត់»។
លោក តុលា យល់ថា ការធ្វើច្បាប់នេះហាក់ចងមនុស្សមួយក្រុមទៀតមិនឱ្យក្លាយជាមេដឹកនាំបាន បើទោះពួកគេមានសមត្ថភាពនិងស្មោះត្រង់នឹងជាតិក៏ដោយ ដែលក្នុងនោះមានទាំងមន្ត្រីបក្សកាន់អំណាចផងដែរ ដែលការនេះ លោកថា ហាក់ផ្ទុយទៅនឹងស្មារតីបង្រួបបង្រួមជាតិដូចមានចារក្នុងបុព្វកថានៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។
ចំណែកនាយកប្រតិបត្តិអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា លោក ប៉ិច ពិសី បានលើកឡើងថា មនសិការជាតិ មិនសំខាន់ទៅលើការធ្វើច្បាប់កំណត់សញ្ជាតិទេ សំខាន់នៅត្រង់ឆន្ទៈនិងមានប្រព័ន្ធត្រួតពិនិត្យអំណាចនៃសសរស្ដម្ភទាំងអស់របស់ជាតិ។
លោក ពិសី ផ្ដល់ជាយោបល់ថា អ្នកនយោបាយខ្មែរគួរដល់ពេលរួមគ្នាដោះស្រាយបញ្ហាជាតិ ជាជាង ទម្លាក់កំហុសដាក់បរទេស ខណៈមហាអំណាចកំពុងប្រកួតគ្នាក្នុងតំបន់អាស៊ី។
លោកថា៖ «មកដល់ចំណុចនេះ ខ្ញុំមានការបារម្ភខ្លាំងណាស់រឿងការប្រទាញប្រទង់គ្នា ហើយអាចលទ្ធភាពឈ្លោះគ្នាក្នុងរយៈពេល៥ឆ្នាំទៅមុខ នៅក្នុងតំបន់យើងហ្នឹង។ ហើយបើយើងមិនមានជំហររឹងមាំ គ្មានជំហរឯកភាពជាតិទេ ជាពិសេសការផ្សះផ្សាជាតិ ការបង្រួបបង្រួមជាតិ ដៃគូបដិបក្ខហ្នឹង គេងាយស្រួលក្នុងការជ្រៀតចូលណាស់ ព្រោះធម្មតា ព្រោះបើកាលណាយើងឈ្លោះគ្នា គេចាប់តែម្ខាងទៅ គេអាចមានឱកាសជ្រៀតចូលកិច្ចការរបស់យើងបានហើយ អាហ្នឹងជាទូទៅ»។
សាស្ត្រាចារ្យប្រវត្តិសាស្ត្រមួយរូបសុំមិនបង្ហាញឈ្មោះ មានប្រសាសន៍ថា ស្នាមរបួសរបស់កម្ពុជាចាប់តាំងពីសម័យដើមរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន បង្កឡើងដោយឥស្សរជននយោបាយខ្មែរដែលមានសញ្ជាតិតែមួយ។
លោកបានគូសបញ្ជាក់ថា តាំងពីសម័យដើមមក មេដឹកនាំខ្មែរជាជនជាតិខ្មែរ វាលើកលែងតែរឿងព្រេងសម័យយូរលង់ណាស់មកហើយ ដែលមានជនជាតិឥណ្ឌាមកដណ្ដើមអំណាច។
ដោយឡែក លោកថា ព្យុះនយោបាយដែលបានបង្កជាសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរ៉ាំរ៉ៃចាប់ពីឆ្នាំ១៩៧០ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ បង្កឡើងដោយអ្នកនយោបាយខ្មែរមានសញ្ជាតិតែមួយ។
លោកថា៖ «ហេតុដូច្នេះ ដែលយើងមានការព្រួយបារម្ភថា អ្នកមានសញ្ជាតិពីរអាចធ្វើឱ្យជាតិលិចលង់ ធ្វើឱ្យជាតិវិនាសហ្នឹង យើងមិនទាន់ឃើញមាននៅឡើយទេ ភាគច្រើនអ្នកដែលបង្កបញ្ហាក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់យើង ក្នុងពេលថ្មីៗនេះ សុទ្ធសឹងតែអ្នកមានសញ្ជាតិតែមួយ ខ្មែរតែមួយ ដែលគាត់បានធ្វើ»។
សាស្ត្រាចារ្យប្រវត្តិសាស្ត្ររូបនេះពន្យល់ទៀតថា ជនជាតិខ្មែរចាប់ផ្ដើមមានសញ្ជាតិពីរ គឺក្រោយកម្ពុជាមានជម្លោះផ្ទៃក្នុង ខណៈពេលនោះ ពលរដ្ឋខ្មែរខ្លះបានភៀសខ្លួនទៅរស់នៅឯបរទេស ហើយភាគច្រើនបានសិក្សារៀនសូត្របានខ្ពង់ខ្ពស់។
លោកយល់ថា ច្បាប់នេះក៏បានបិទខ្ទប់ធនធានមនុស្សល្អៗនេះដែរ ក្នុងការចូលរួមចំណែកសម្រេចកិច្ចការប្រទេសជាតិ ដើម្បីប្រកួតប្រជែងជាមួយប្រទេសជិតខាងនោះ។
បន្ថែមពីនេះ លោកថា ពលរដ្ឋខ្មែរដែលមានសញ្ជាតិបរទេសក៏បានចួលរួមចំណែកដោះស្រាយបញ្ហាជាតិផងដែរនាពេលកន្លងទៅ ដែលថា បានជួយស្រែកបំពងសំឡេងពីក្រៅប្រទេស រហូតមានកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ដែលធ្វើឱ្យកម្ពុជាឈានទៅបញ្ចប់ជម្លោះប្រដាប់អាវុធ ហើយកងទ័ពវៀតណាមសម្រេចដកចេញពីកម្ពុជាវិញដែរ។
យ៉ាងណា សាស្ត្រាចារ្យប្រវត្តិសាស្ត្ររូបនេះយល់ថា ការធ្វើច្បាប់នេះជាអាវុធមុខពីរសម្រាប់រដ្ឋាភិបាល ដែលទី១ រដ្ឋាភិបាលអាចទប់ស្កាត់មនុស្សមួយក្រុមមិនឱ្យឡើងមកកាន់តំណែងជាថ្នាក់ដឹកនាំកំពូលបាន។ ចំណែក អាវុធមួយទៀតដែលជាគ្រោះថ្នាក់សម្រាប់រដ្ឋាភិបាលនោះ គឺនៅពេលដែលប្រទេសជិតខាងណាមួយចង់ប្រតិដ្ឋ ដោយបង្ហាញលិខិតឆ្លងដែនឬអត្តសញ្ញាណបណ្ណ ដោយគ្រាន់តែដាក់ឈ្មោះមេដឹកនាំកម្ពុជាឬក្រុមគ្រួសារពួកគេ ពេលនោះចលាចលនយោបាយនៅកម្ពុជានឹងកើតឡើង។
សាស្ត្រាចារ្យរូបនោះពន្យល់ថា ផ្អែកតាមប្រវត្តិសាស្រ្ត ប្រទេសជិតខាងមានវៀតណាម និងថៃ ជាដើម មិនដែលទុកឱ្យកម្ពុជាមានសន្តិភាពលើសពី២០ឆ្នាំទេ ចាប់ពីសតវត្សរ៍ទី១៧មក។
លោកថា៖ «យើងឃើញហើយថា រដ្ឋាភិបាលទើបនឹងមានសន្តិភាពមិនទាន់បាន១០ឆ្នាំស្រួលបួលផង សៀមបានបង្កហេតុតាមព្រំដែនរួចស្រេចទៅហើយ ដូចជា ការទាមទារយកប្រាសាទព្រះវិហារ ប្រាសាទតាក្របី ប្រាសាទតាមាន់ធំ នៅតាមព្រំដែន ហើយបង្កជាសង្គ្រាមយ៉ាងរង្គាលអស់មួយរយៈខ្លីហើយ»៕
អត្ថបទទាក់ទង
បទវិភាគ៖ តើការអភិវឌ្ឍលើគ្រប់វិស័យរបស់កម្ពុជាពិតជាពឹងផ្អែកទៅលើចិនតែមួយឬយ៉ាងណា?
«បើមិនឱ្យខ្ញុំពឹងចិន តើឱ្យខ្ញុំទៅពឹងនរណា? ហើយបើចិនមិនជួយកម្ពុជា តើនរណាមកជួយជំនួស?» នេះជាប្រសាសន៍របស់ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា លោក ហ៊ុន សែន ដែលបានលើកឡើងជាថ្មីទៀតនៅចំពោះមុខទីប្រឹក្សារដ្ឋ និងជារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន លោក វ៉ាង យី ក្នុងពិធីប្រគល់និងទទួលជាផ្លូវការនូវពហុកីឡដ្ឋានជាតិមរតកតេជោ នៅរសៀលថ្ងៃទី១២ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១នេះ។
