អ្នកវិភាគនិងអ្នកនយោបាយមួយចំនួនថ្លែងថា នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ កម្ពុជានៅមិនទាន់អនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ២៣តុលា ឱ្យបានពេញលេញស្របតាមគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យនៅឡើយទេ ខណៈបញ្ហារំលោភសិទ្ធិមនុស្សនិងភាពអយុត្តិធម៌សង្គមនៅតែបន្តកើតមាន។
ការថ្លែងនេះធ្វើឡើងក្នុងវេទិកាស្តីពី «ការឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រ និងការអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ២៣តុលា ឆ្នាំ១៩៩១» ដែលធ្វើឡើងតាមប្រព័ន្ធអនឡាញ នៅថ្ងៃព្រសហ្បតិ៍នេះ។
អគ្គលេខាធិការបក្ស និងជាអ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន លោក សាម អ៊ីន បានថ្លែងក្នុងវេទិកានោះថា ដើមចមដែលនាំឱ្យកម្ពុជាបង្កើតកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ដោយសារមានគោលបំណងធំចំនួន៣ រួមមាន ជួយពន្លត់នូវភ្លើងសង្គ្រាម និងការកំណត់អធិបតេយ្យ ឯករាជ្យ បូរណភាពដែនដី មិនឱ្យប្រទេសដទៃរំលោភបំពានឬជ្រៀតជ្រែកផ្ទៃក្នុងរបស់កម្ពុជា និងស្ដារនិងកសាងកម្ពុជាឡើងវិញ ជាពិសេសផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច តាមរយៈការអនុគ្រោះពន្ធ EBA របស់សហគមន៍អឺរ៉ុប ដើម្បីអភិវឌ្ឍប្រទេសឱ្យរីកចម្រើនស្របតាមគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ សេរីពហុបក្សជាដើម ។
ប៉ុន្តែលោកថា នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ការដឹកនាំរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំកម្ពុជានៅមិនទាន់អនុវត្តតាមកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ២៣តុលា បានពេញលេញនៅឡើយ ព្រោះកម្ពុជានៅខ្វះប្រជាធិបតេយ្យ និងភាពអយុត្តិធម៌សង្គម ជាដើម។
លោកថ្លែងថា៖ «សន្ធិសញ្ញាទីក្រុងប៉ារីស បានចែងថា ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវតែអនុវត្តរបបនយោបាយប្រជាធិបតេយ្យ សេរីពហុបក្ស បានន័យថា យើងកុំឈ្លោះប្រជែងអំណាចគ្នាតាមកម្លាំងអាវុធ យើងត្រូវប្រកួតប្រជែងគ្នាតាមរយៈគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ សេរីពហុបក្ស គឺមានការបោះឆ្នោតដោយសេរីនិងយុត្តិធម៌។ ប្រកួតប្រជែងគ្នាបានការគាំទ្រពីប្រជាពលរដ្ឋ ហើយអ្នកណាទទួលបានការគាំទ្រ បានការទុកចិត្តពីប្រជាពលរដ្ឋ អ្នកហ្នឹងត្រូវមានសិទ្ធិទៅដឹកនាំគ្រប់គ្រងប្រទេស។ ហើយចំណុចទី៣ ត្រង់ការកសាងប្រទេស ត្រង់ចំណុចអនុវត្តប្រជាធិបតេយ្យ សេរីពហុបក្ស គឺយើងនៅមានបញ្ហាប្រឈមច្រើនដែរ»។
លោកមានប្រសាសន៍បន្ថែមថា៖ «ការអនុវត្តគោរពសិទ្ធិមនុស្សបានកម្រិតណា ខ្ញុំគិតថា នៅមានបញ្ហាប្រឈមតទៀត ដូចឧទាហរណ៍ថា សិទ្ធិសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ មិនទាន់គោរពបានល្អទេ នៅពេលយើងនិយាយស្រួលមិនស្រួល ដូចលោកបណ្ឌិត សេង សារី គាត់និយាយខុសចិត្តអ្នកដឹកនាំ អាចទទួលរងការគំរាមកំហែង អាចទទួលរងការសម្លុត ជាផ្នែកមួយឆ្លុះបញ្ចាំងថា យើងមិនទាន់គោរពសិទ្ធិបញ្ចេញមតិបានល្អ ដូចដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដូចមានការចែងក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសទេ»។
សហស្ថាបនិកវិទ្យាស្ថានប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា (CID) លោក សេង សារី ដែលចូលរួមក្នុងវេទិកានេះដែរ ថ្លែងថា អ្នកនយោបាយមួយចំនួនមិនទាន់អនុវត្តឱ្យបានស្របតាមកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ២៣តុលា នេះនៅឡើយ ដោយសារបច្ចុប្បន្ននេះ កម្ពុជានៅខ្វះប្រជាធិបតេយ្យ មានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងភាពអយុត្តិធម៌សង្គម ជាដើម។
ទោះជាបែបនេះក្ដី លោក សេង សារី ជំរុញទៅអ្នកនយោបាយគ្រប់និន្នាការទាំងអស់ត្រូវគោរពតាមកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស ទើបធ្វើឱ្យកម្ពុជាមានការរីកចម្រើននិងដើរទាន់សម័យកាល។
លោកជំរុញដូច្នេះថា៖ «បើសិនជាមនុស្សជំនាន់ថ្មីយល់ច្បាស់អ្វីជានយោបាយស៊ីវិល័យ អ្វីជានយោបាយដែលមិនស៊ីវិល័យ ខ្ញុំគិតថា អ្នកដែលធ្វើនយោបាយមិនស៊ីវិល័យច្រើនណាស់ដែលធ្វើនយោបាយមិនស៊ីវិល័យ មានន័យថា ជាអ្នកនយោបាយដែលចូលចិត្តប្រើប្រាស់ពាក្យគ្រោតគ្រាត ជេរបញ្ចោរ ប្រមាថ និយាយគ្នាលើសពីរទៅបីម៉ាត់អត់បានទេ គឺឈាមឡើងពេញមុខ បញ្ចោរយកតែម្តង។ អ៊ីចឹងបើសិនជាធ្វើឱ្យអ្នកនយោបាយជំនាន់ថ្មី ជាអ្នកនយោបាយស៊ីវិល័យ ប្រើប្រាស់ពាក្យថ្លៃថ្នូរ ប្រកួតប្រជែងគំនិត ប្រកួតប្រជែងមធ្យោបាយនយោបាយ ប្រកួតប្រជែងវិធីសាស្ត្រ ខ្ញុំគិតថាយើងអាចប្រកួតប្រជែងគ្នាបាន»។
អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក សុខ ឥសាន បានច្រានចោលការលើកឡើងរបស់អ្នកវិភាគនិងអ្នកនយោបាយនេះ។ លោកថា រដ្ឋាភិបាលអនុវត្តគោលនយោបាយស្របតាមកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស ទើបធ្វើឱ្យកម្ពុជាមានសន្តិភាពជូនដល់ប្រជាពលរដ្ឋរហូតមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ននេះ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ពួកគាត់មានសតិអារម្មណ៍ប្រឆាំងនឹងរាជរដ្ឋាភិបាលរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលកើតចេញពីការបោះឆ្នោត បើអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសមិនបានគ្រប់គ្រាន់ គ្រប់ជ្រុងជ្រោយទេ យើងមិនអាចសន្តិភាព ស្ថិរភាពនយោបាយ និងជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាជនដោយសុខដុមរមនានៅក្នុងសង្គមជាតិកម្ពុជាបានទេ។ ហើយកម្ពុជាក៏មិនអាចថែរក្សាការពារបានឯករាជ្យ អធិបតេយ្យភាព បូរណភាពទឹកដីបានដូចសព្វថ្ងៃនេះដែរ»។
សូមជម្រាបជូនថា ឆ្នាំ២០២១នេះ គឺជាខួបលើកទី៣០ឆ្នាំនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ហើយក្នុងនោះ ប្រទេសអូស្ត្រាលី គឺជាប្រទេសហត្ថលេខីមួយក្នុងចំណោមប្រទេសហត្ថលេខីចំនួន១៨ ដែលបានចុះហត្ថលេខានាំមកនូវសន្តិភាពជូនកម្ពុជាវិញ តាមរយៈកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ថ្ងៃទី២៣ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៩១នេះ។
កាលពីថ្ងៃទី១៣ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២១ ប្រធានអតីតគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក កឹម សុខា បានលើកឡើងលើបណ្ដាញសង្គមហ្វេសប៊ុករបស់ខ្លួនថា ប្រទេសអូស្ត្រាលីនឹងបន្តជួយដល់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាឱ្យទទួលបាននូវអ្វីដែលស្របតាមស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស និងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ខ្លួន ព្រោះអូស្ត្រាលីក៏ជាប្រទេសដែលចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងការជួយដល់កម្ពុជា ក្នុងការបង្កើតនិងអនុវត្តនូវកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ២៣ តុលា ១៩៩១៕
