ព្រះមហាក្សត្របានប្រកាសដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការច្បាប់ធម្មនុញ្ញ «កំណត់សញ្ជាតិខ្មែរតែមួយ» ខណៈអ្នកវិភាគថា នេះមិនមែនជារឿងចម្លែកនោះទេ។
ព្រះករុណា ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះបរមនាថ នរោត្ដម សីហមុនី តាមរយៈព្រះរាជក្រមចុះថ្ងៃទី៣ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២១ បានឡាយព្រះហស្តលេខាដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការ ច្បាប់ធម្មនុញ្ញ «កំណត់សញ្ជាតិខ្មែរតែមួយ» សម្រាប់មេដឹកនាំកំពូលរបស់ជាតិ រួមមាន ប្រធានព្រឹទ្ធសភា ប្រធានរដ្ឋសភា នាយករដ្ឋមន្ត្រី និងប្រធានក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ។
ព្រះរាជក្រមសរសេរថា៖ «ប្រធានរដ្ឋសភា ព្រឹទ្ធសភា ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ត្រូវបោះឆ្នោតជ្រើសរើសចេញពីសមាជិកដែលមានសញ្ជាតិខ្មែរតែមួយគត់។ […] ច្បាប់ធម្មនុញ្ញនេះត្រូវបានប្រកាសជាការប្រញាប់»។
អ្នកស្រាវជ្រាវការអភិវឌ្ឍសង្គម និងជាអ្នកវិភាគនយោបាយ លោកបណ្ឌិត សេង សារី មានប្រសាសន៍នៅថ្ងៃទី៥ ខែវិច្ឆិកានេះថា លោកមិនប្លែកចិត្តទេដែលច្បាប់នេះត្រូវបានអនុម័តក្នុងរយៈពេលត្រឹម២៨ទៅ២៩ថ្ងៃ។ លោកថា លោកបានដឹងជាមុនទៅហើយថា ច្បាប់នេះនឹងចេញយ៉ាងឆាប់រហ័ស ដោយសារតែសភា គឺជាសភាឯកបក្ស។
យ៉ាងណា លោក សេង សារី កត់សម្គាល់ថា បើមើលខ្លឹមសារនៃច្បាប់ជារួម ទោះបីវាកើតក្នុងកាលៈទេសៈមួយដែលមិនសមរម្យក៏ដោយ តែសម្រាប់លោក ខ្លឹមសារនៃច្បាប់នេះមានអត្ថប្រយោជន៍សម្រាប់មនុស្សជំនាន់ក្រោយ។
លោកបន្តថា៖ «មនុស្សជំនាន់ក្រោយត្រូវពិចារណា បើសិនជាខ្លួនចង់ធ្វើនយោបាយ ចង់ក្លាយជាអ្នកនយោបាយជាន់ខ្ពស់ អាហ្នឹងគឺខ្លួនមិនគួរសុំសញ្ជាតិ ២ [ឬ] ៣ ទេ។ ទោះបីនៅក្នុងទ្រឹស្ដីគេបញ្ជាក់ថា អ្នកមានសញ្ជាតិមួយមិនស្រឡាញ់ជាតិ ឬអ្នកមានសញ្ជាតិពីរស្រឡាញ់ជាតិតិចជាងអ្នកមានសញ្ជាតិមួយក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែជារួម គឺគាត់ត្រូវបង្ហាញពីភាពស្មោះត្រង់ចំពោះជនជាតិមួយ ឬក៏ត្រូវតែមានសញ្ជាតិតែមួយ»។
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការអភិវឌ្ឍន៍ផ្នត់គំនិត លោក សេក សុជាតិ លើកឡើងថា ការដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ច្បាប់នេះ គឺស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ប៉ុន្តែវាប៉ះពាល់ច្រើនដល់អ្នកនយោបាយដែលមានសញ្ជាតិ២ ឬលើសពី២។
លោកនិយាយថា៖ «ការធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញច្រើនដងពេក វានាំឱ្យប៉ះពាល់ដល់នីតិរដ្ឋ។ ដូច្នេះ ផលប៉ះពាល់ទី១ ឃើញថា វាប៉ះពាល់ដល់រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា ទី២ គឺបង្ហាញអំពីការរើសអើងគ្នាផ្នែកនយោបាយ ហើយការរើសអើងផ្នែកនយោបាយនេះ វានាំឱ្យមានការបែកបាក់សាមគ្គីជាតិកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ ហើយក៏ពិបាកនៅក្នុងការផ្សះផ្សាជាតិ ឬក៏ដោះស្រាយជាមួយគ្នានៅថ្ងៃអនាគតដែរ»។
ប្រធានអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរាជរដ្ឋាភិបាល លោក ផៃ ស៊ីផាន មានប្រសាសន៍ថា ការប្រកាសដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការច្បាប់ធម្មនុញ្ញ «កំណត់សញ្ជាតិខ្មែរតែមួយ» សម្រាប់មេដឹកនាំកំពូលរបស់ជាតិនេះ គឺបង្ហាញពីមោទកភាពជាខ្មែរ។
លោក ផៃ ស៊ីផាន បន្ថែមថា៖ «អ្នកដែលមានសញ្ជាតិមួយ គឺមានការទទួលខុសត្រូវខ្ពស់ រីឯអ្នកមានសញ្ជាតិច្រើន គឺតែងតែរត់ចោលប្រទេស។ គេមកយកតែពេលប្រទេសមានសន្តិភាព គេតែងតែយកបរទេសដាក់ពីក្រោយខ្នង ដើម្បីត្រួតត្រាខ្មែរទេ។ ដូច្នេះ ក្នុងនាមខ្ញុំៗគាំទ្រ ទោះបីខ្ញុំផ្ទាល់មានសញ្ជាតិពីរក៏ដោយ ប៉ុន្តែខ្ញុំគាំទ្រនូវគោលនយោបាយនិងច្បាប់នេះ»។
ការធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ធម្មនុញ្ញស្តីពី វិសោធនកម្មមាត្រា១៩ថ្មី មាត្រា៨២ថ្មី មាត្រា១០៦ថ្មី(មួយ) មាត្រា១១៩ថ្មី និងមាត្រា១៣៧ថ្មី នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា និងមាត្រា៣ និងមាត្រា៤ នៃច្បាប់ធម្មនុញ្ញបន្ថែម ជាគំនិតផ្ដួចផ្ដើមរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដើម្បីកំណត់ឱ្យថ្នាក់ដឹកនាំកំពូលៗទាំង៤របស់ជាតិ រួមមាន ប្រធានព្រឹទ្ធសភា ប្រធានរដ្ឋសភា នាយករដ្ឋមន្ត្រី និងប្រធានក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ត្រូវមាន «សញ្ជាតិខ្មែរតែមួយគត់»។
កាលពីថ្ងៃទី៦ ខែតុលា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានបញ្ជាឱ្យរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក កើត រិទ្ធ សិក្សារៀបចំធ្វើសេចក្ដីព្រាងច្បាប់នេះ។ ការសម្រេចនេះ ធ្វើឡើងភ្លាមៗក្រោយពេលអតីតប្រធានគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ លោក សម រង្ស៊ី បានចោទប្រកាន់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក្រោយឃើញការចុះផ្សាយរបស់កាសែតបរទេស The Guardian ថាប្រមុខរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានទិញសញ្ជាតិស៊ីប្រើស (Cyprus) ដែលជាដែនកោះមួយនៅក្នុងតំបន់អឺរ៉ុប។
យ៉ាងណា សារព័ត៌មាន The Guardian បានផ្ញើលិខិតសុំទោសជាសាធារណៈទៅក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា ដោយបានបង្ហាញការសោកស្ដាយចំពោះកំហុសរបស់ខ្លួនដែលបានផ្សាយខុសការពិត ដែលថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ទិញសញ្ជាតិពីប្រទេសស៊ីប្រើសនេះ។
យ៉ាងណា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ធ្លាប់បានបញ្ជាក់ថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញក្រោយវិសោធនកម្មរួចរាល់ នឹងនៅតែបើកចំហសម្រាប់ពលរដ្ឋខ្មែរដែលមានសញ្ជាតិ២ ឬច្រើន ក្នុងការចូលមកបម្រើជាតិ លើកលែងតែតំណែងកំពូលទាំង៤ ជាពិសេសតំណែងនាយករដ្ឋមន្រ្តី៕
