សមាជិកសភាអាស៊ានដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស ឬហៅកាត់ថា APHR បានសម្ដែងការព្រួយបារម្ភចំពោះការស្នើឱ្យមានការធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញដោយរដ្ឋាភិបាលលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន ដោយពួកគេចាត់ទុកថា វាជាការសម្លាប់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងប្រទេសនេះ។
ការលើកឡើងនេះ គឺតាមរយៈសេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់ APHR កាលពីថ្ងៃទី២៧ ខែកក្កដា គឺមួយថ្ងៃ មុនពេលរដ្ឋសភាគ្រប់គ្រងដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបើកអង្គប្រជុំ ដើម្បីពិភាក្សានិងអនុម័តទៅលើសេចក្ដីព្រាងវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញដ៏ចម្រូងចម្រាសមួយនេះ។
APHR កត់សម្គាល់ថា ក្នុងចំណោមមាត្រានៃសំណើធ្វើវិសោធនកម្មនោះ គេសង្កេតឃើញមានការស្នើឱ្យមានការចាត់តាំងវរជនជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ដោយមិនមានការឯកភាពពីប្រធាន និងអនុប្រធានរដ្ឋសភាផងដែរ ដែលពួកគេយល់ថា វាអាចនឹងត្រួសត្រាយផ្លូវឱ្យលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក្នុងការផ្ទេរអំណាចឱ្យទៅកូនប្រុសរបស់លោក គឺលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត បានយ៉ាងងាយស្រួល។
ទាក់ទិននឹងករណីនេះ សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាភិបាលនៃក្រុមសមាជិកសភាអាស៊ានដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស (APHR) និងជាអតីតរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសថៃ លោក កាស៊ីត ភិរម្យ (Kasit Piromya) បានលើកឡើងនៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ថា៖ «រដ្ឋាភិបាលអះអាងថា ចេតនានៃការកែប្រែ [រដ្ឋធម្មនុញ្ញ] នេះ គឺដើម្បីធានាឱ្យបាលនូវរដ្ឋាភិបាលមួយដែលដំណើរការទៅដោយរលូន ប៉ុន្តែក្នុងចំណុចនៃការស្នើនេះភាគច្រើន គឺត្រូវបានរៀបចំឡើង គឺដើម្បីតែពង្រឹងអំណាចរបស់លោក ហ៊ុន សែន និងបក្ខពួករបស់លោកតែប៉ុណ្ណោះ តាមរយៈការផ្ដល់អំណាចបន្ថែមដល់អង្គនីតិប្រតិបត្តិ ដែលនាំឱ្យខូចខាតដល់អង្គនីតិប្បញ្ញត្តិ»។
ប្រភពដដែលបន្ថែមថា៖ «ប្រសិនបើការធ្វើវិសោធនកម្មនេះត្រូវបានយល់ស្រប នោះវាគ្មានអ្វីក្រៅពីការជាន់ឈ្លីដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិពលរដ្ឋខ្មែររាប់លាននាក់ដោយលោក ហ៊ុន សែន ឡើយ ក្នុងការពង្រឹង [អំណាច] ដល់គ្រួសារ និងអ្នកដទៃដែលបានទទួលផលប្រយោជន៍ពីអំពើពុករលួយដែលកំពុងតែរីករាលដាលនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់លោក»។
APHR កត់សម្គាល់ទៀតថា ចំណុចដែលគួរឱ្យព្រួយបារម្ភជាងគេក្នុងចំណោមការធ្វើវិសោធនកម្មនេះ គឺត្រង់មាត្រា១១៩ ស្ដីពីការតែងតាំងនាយករដ្ឋមន្ត្រី ដែលពួកគេយល់ថា ជាការផ្ដល់សិទ្ធិអំណាចឱ្យទៅគណបក្សដែលមានសំឡេងឆ្នោតនាំមុខគេ ជាអ្នកស្នើផ្ទាល់ទៅព្រះមហាក្សត្រ ដើម្បីចាត់តាំងនាយករដ្ឋមន្ត្រី ដោយមិនចាំបាច់ឆ្លងកាត់ការដេញដោលមតិនៅក្នុងរដ្ឋសភា។
ជាមួយគ្នានេះ សមាជិកសភាអាស៊ានក៏បានសម្ដែងការបារម្ភថា ការធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៅពេលនេះបានផ្ដល់សិទ្ធិអំណាចទៅឱ្យនាយករដ្ឋមន្ត្រីតែងតាំងតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីស្ដីទីជាបណ្ដោះអាសន្ន និងក៏បានធ្វើការកត់សម្គាល់អំពីការបង្កើនចំនួនសមាជិកសភាពីចំនួន៣០នាក់ ដល់៤២នាក់ ក្នុងការធ្វើញត្តិបន្ទោសផងដែរ។
ពួកគេរិះគន់ដែរថា ការធ្វើវិសោធនកម្មសំខាន់ៗទាំងនេះត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលសម្រេចដោយខ្លួនឯងទាំងស្រុង និងមិនមានការឆ្លងកាត់ការពិគ្រោះយោបល់ជាមួយអង្គការសង្គមស៊ីវិល ឬគណបក្សនយោបាយផ្សេងទៀតនោះឡើយ។
លោក កាស៊ីត ភិរម្យ បន្តថា៖ «ស្របពេលដែលប្រទេសកម្ពុជាឆ្ពោះទៅរកការបោះឆ្នោតសកលនៅឆ្នាំក្រោយ វាគឺជាការបង្ហាញឱ្យឃើញយ៉ាងច្បាស់ថា ជាមួយនឹងការកែប្រែទាំងនេះ គឺលោក ហ៊ុន សែន ចង់ធ្វើឱ្យប្រាកដថា គណបក្សរបស់លោកនឹងនៅតែស្ថិតក្នុងការគ្រប់គ្រងបាន តាមរយៈការដាក់ឧបសគ្គជាច្រើនតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន ដើម្បីរារាំងដល់គណបក្សប្រឆាំង ក្នុងនោះ រួមមានទាំងការបង្កើនចំនួនអ្នកតំណាង ដើម្បីដកឥទ្ធិពលគណបក្សប្រឆាំងនៅក្នុងសភាផងដែរ»។
លោកថា៖ «វិសោធនកម្មទាំងនេះក៏ជាការបង្ហាញឱ្យឃើញពីការវាយប្រហារជាបន្តបន្ទាប់ ប្រឆាំងនឹងដំណើរការបោះឆ្នោតដែលលោក ហ៊ុន សែន និងគណបក្សរបស់គាត់បានចូលរួមជាច្រើនឆ្នាំមកហើយផងដែរ»។
APHR កត់សម្គាល់ដែរថា ការស្នើកែរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះធ្វើឡើងភ្លាមៗបន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ អាណត្តិទី៥ ឆ្នាំ២០២២ ហើយក៏កើតឡើងក្នុងរយៈពេល៧ខែ បន្ទាប់ពីលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ដែលជាកូនប្រុសច្បងរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន ត្រូវបានបោះឆ្នោត ជ្រើសរើសជាអនាគតបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្ត្រីរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាផងដែរ ដែលករណីនេះ APHR យល់ថា អាចជាការត្រួសត្រាយផ្លូវឱ្យលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត បន្តស្នងតំណែងពីឪពុករបស់លោកនៅពេលអនាគត។
ទោះជាយ៉ាងណា រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក កើត រិទ្ធ ធ្លាប់បានថ្លែងថា ការធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងច្បាប់ធម្មនុញ្ញបន្ថែម នូវមាត្រាចំនួន៨នោះ ដើម្បីបំពេញសេចក្តីខ្វះចន្លោះនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញដើម ដើម្បីឱ្យស្ថាប័នកំពូលរបស់ជាតិដំណើរការទៅដោយរលូន មិនជាប់គាំង និងធានាស្ថិរភាពនយោបាយ និងការពារប្រយោជន៍ជាតិ។
នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំរដ្ឋសភាកាលពីព្រឹកមិញនេះ លោក កើត រិទ្ធ ក៏បានថ្លែងបកស្រាយបន្ថែមអំពីគោលបំណងនៃការធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៅពេលនេះ ដោយអះអាងថា ធ្វើឡើងស្របទៅតាមនីតិវិធី និងគោរពទៅតាមបញ្ញត្តិដែលមានចែងនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ ក្រៅពីនោះ លោកក៏បានឆ្លើយតបចំពោះការរិះគន់របស់គណបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាល និងអង្គការសង្គមស៊ីវិល ដែលប្រឆាំងទៅនឹងការធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៅពេលនេះ។ លោកចាត់ទុកការអះអាងរបស់បក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាល និងអង្គការសង្គមស៊ីវិល ជាការលើកឡើងដោយគ្មានមូលដ្ឋានច្បាប់នោះឡើយ។ បែបនេះក្តី បក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាល និងអង្គការសង្គមស៊ីវិល នៅតែលើកឡើងថា ការធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញដោយសភាឯកបក្សនៅពេលនេះ នឹងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា៕
