ជាថ្មីម្ដងទៀត តុលាការបានចេញដីកាបង្គាប់ឱ្យមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់គណបក្សសង្រ្គោះជាតិដែលត្រូវបានតុលាការកំពូលរំលាយកាលពីចុងខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧ និងអ្នកគាំទ្រប្រមាណ៣៤នាក់ទៀត ត្រូវចូលខ្លួនសម្រាប់សវនាការ ដែលតុលាការគ្រោងបើកការជំនុំជម្រះ នៅដើមខែកញ្ញា ខាងមុខនេះ ទាក់ទិនបទចោទ «រួមគំនិតក្បត់»។
អង្គហេតុនៃសំណុំរឿងមួយទៀតនេះ គឺភ្ជាប់ទៅនឹងសកម្មភាពរបស់លោកស្រី មូរ សុខហួរ អតីតតំណាងរាស្រ្តគណបក្សជំទាស់ ដែលគ្រោងធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍មិនបានសម្រេចកាលពីឆ្នាំ២០២០ ដើម្បីតតាំងក្ដីនៅតុលាការ ប្រឆាំងការចោទប្រកាន់ ដែលគណបក្សជំទាស់ចាត់ទុកថា វាគឺជារឿងអយុត្តិធម៌សម្រាប់ពួកគេ។
កាលពីថ្ងៃចន្ទម្សិលមិញនេះ នគរបាលយុត្តិធម៌បានយកដីកាបញ្ជូនរឿងជំនុំជម្រះថ្មីទៀត ទៅបិទនៅនឹងអតីតទីស្នាក់ការគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ នៅសង្កាត់ចាក់អង្រែលើ ក្រុងភ្នំពេញ។ នៅក្នុងដីកាបញ្ជូនរឿងនេះ គេសង្កេតឃើញមានមន្រ្តីនយោបាយជាន់ខ្ពស់មួយចំនួន រួមមាន លោក សម រង្ស៊ី រួមទាំងអ្នកគាំទ្រគណបក្សប្រឆាំងដ៏ធំនេះប្រមាណ៣៤នាក់។
តាមរយៈដីកាបញ្ជូនរឿងទៅជំនុំជម្រះដែលចេញដោយព្រះរាជអាជ្ញារង លោក សេង ហៀង កាលពីថ្ងៃទី១៩ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២២ គឺបង្គាប់ឱ្យមនុស្សទាំង៣៤នាក់នោះត្រូវចូលខ្លួន ដើម្បីចូលរួមសវនាការដែលគ្រោងនឹងចាប់ផ្តើមនៅថ្ងៃទី១៥ ខែកញ្ញា ពេលព្រឹក នៅតុលាការរាជធានីភ្នំពេញ ជាន់ទី១។
ចំណែកអ្នកនាំពាក្យអយ្យការអមសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ លោក ប្លង់ សុផល បដិសេធយ៉ាងខ្លីថា លោកនៅមិនទាន់ទទួលបានព័ត៌មាននេះនៅឡើយទេ។
លោកបន្តថា៖ «ខ្ញុំមិនមានព័ត៌មាននេះទេ»។
យ៉ាងនេះក្ដី សម្រាប់លោក ម៉ែន សុថាវរិន្រ្ទ អតីតតំណាងរាស្រ្តគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ ចាត់ទុកថា ការចេញដីកាថ្មីបន្ថែមទៀតនេះ គឺគ្មានអ្វីក្រៅពីគំរាមកំហែង និងជាការឌឺដងទៅសហគមន៍អន្តរជាតិទេ។ បើតាមអ្នកនយោបាយរូបនេះ វាលែងជារឿងថ្មីទៀតហើយសម្រាប់បរិបថនយោបាយនៅកម្ពុជាសព្វថ្ងៃនេះ នៅពេលដែលមានសម្ពាធពីអន្តរជាតិកាន់តែខ្លាំង រដ្ឋាភិបាលដែលដឹកនាំដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ និងគាបសង្កត់មកលើអ្នកប្រជាធិបតេយ្យក៏កាន់តែរន្ថាន់ណាស់ដែរ។
លោកបន្តថា៖ «តាមខ្ញុំមើល វាដដែលៗទេ ព្រោះគាត់ដាក់ហ្នឹងដើម្បីបង្ខំ ដោយសារមានការជំរុញខ្លាំងពីអន្តរជាតិ ធ្វើយ៉ាងណាក៏ដោយ ព្រោះអ្វីដែលលោក ហ៊ុន សែន ធ្វើនេះ គឺធ្វើដោយការផ្ចាញ់។ ការធ្វើនេះដោយផ្ចាញ់ខាងលោកសេរីទៅវិញទេ។ ប៉ុន្តែមកដល់ដំណាក់កាលនេះទៅហើយ ខ្ញុំសង្ឃឹមថា គាត់នឹងឱ្យពួកយើងត្រលប់ទៅវិញក្នុងពេលឆាប់។ អ៊ីចឹងយើងជឿជាក់ថា នឹងបានវិលត្រលប់ទៅវិញ ព្រោះក្នុងដំណាក់កាលហ្នឹង ទូទាំងពិភពលោក គេកំពុងដំណើរការ»។
គណបក្សសង្រ្គោះជាតិ ត្រូវបានតុលាការកំពូលរំលាយ៣ខែក្រោយ បន្ទាប់ពីសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួនលោក កឹម សុខា កាលពីយប់ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៧។ នៅអំឡុងពេលនៃការរំលាយគណបក្សជំទាស់ដ៏ធំជាងគេនេះ រដ្ឋាភិបាលត្រូវរងការរិះគន់ពីសហគមន៍ជាតិនិងអន្តរជាតិថា កម្ពុជាកំពុងតែទាញទម្លាក់ប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិនយោបាយដែលកំពុងតែលូតលាស់តាមរយៈការជួយជ្រោមជ្រែងពីសហគមន៍អន្តរជាតិ ឱ្យធ្លាក់ចុះនិងដើរថយក្រោយ។
ចំណែកលោកមេធាវី សំ សុគង់ ដែលកាន់សំណុំរឿងនេះ ថ្លែងថា ដីកាបញ្ជូនរឿងនេះ គឺជាដីកាបើកផ្លូវឱ្យមានការជំនុំជម្រះ ក្រោយពីតុលាការបានបិទបញ្ចប់ការស៊ើបអង្កេតរបស់ខ្លួន។ លោកបន្តថា អង្គហេតុនៃសំណុំរឿងនេះ វាមិនមែនជាអង្គហេតុនៃការធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍ថ្ងៃ ៩ វិច្ឆិកា ដូចដែលលោក សម រង្ស៊ី ធ្លាប់បានប្រកាសកន្លងទៅនោះទេ។ ប៉ុន្តែសំណុំរឿងនេះស្ថិតនៅក្នុងអង្គហេតុថ្មីមួយទៀត គឺជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងសកម្មភាពរបស់លោកស្រី មូរ សុខហួរ។
លោកបន្តថា៖ «រឿងហ្នឹងបើកការស៊ើបអង្កេតយូរហើយ។ យើងមើលរយៈពេលនៃបើកការស៊ើបអង្កេតហ្នឹង វាមានរយៈពេលជិត២ឆ្នាំមកហើយ។និយាយរួមទៅ ចាប់តាំងពីដើមឆ្នាំ២០២១ ហើយឥលូវចូលមកដល់ចុងឆ្នាំ២០២២ហើយ។ អ៊ីចឹងដីកានេះមានន័យថា ជាការអញ្ជើញ ឬក៏កោះហៅជនដែលពាក់ព័ន្ធ ឬជនជាប់ចោទ ចូលរួមសវនាការ»។
លោក សម រង្ស៊ី និងមន្រ្តីនយោបាយផ្សេងទៀត រួមទាំងអ្នកគាំទ្ររបស់គណបក្សជំទាស់នេះផង ត្រូវបានតុលាការផ្តន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារជាច្រើនសំណុំរឿងរួចមកហើយ ក្នុងអង្គហេតុផ្សេងៗគ្នា រួមទាំងអង្គហេតុថ្មីមួយនេះទៀត។ បើគិតជាទោសដែលលោក សម រង្ស៊ី ត្រូវអនុវត្តនៅក្នុងពន្ធនាគារ គឺទំនងជាមានរយៈពេលច្រើនជាងអាយុរបស់មេដឹកនាំបក្សជំទាស់រូបនេះនាពេលបច្ចុប្បន្នទៅទៀតផង។
លោក អំ សំអាត នាយកទទួលបន្ទុកកិច្ចការទូទៅ នៃអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្ស លីកាដូ មិនជំទាស់ទេ ចំពោះការលើកឡើងថា ការកោះហៅនេះ វាជានីតិវិធីដែលត្រូវអនុវត្តចំពោះអ្នកពាក់ព័ន្ធក្នុងរឿងក្ដី តាមផ្លូវតុលាការ។ ក៏ប៉ុន្តែដំណើរការនីតិវិធីនេះធ្វើឡើងជិតដល់ពេលបោះឆ្នោតផង មួយវិញទៀតការអនុវត្តនេះ ក្នុងកម្រិតមួយដែលមានទំហំធំខុសពីសព្វមួយដង។ ដូច្នេះ ចង់ឬមិនចង់ ឆ្លុះបញ្ចាំងឱ្យឃើញថា សកម្មភាពនេះជារូបភាពនយោបាយច្រើនជាងការអនុវត្តផ្នែកបច្ចេកទេស។
លោកបន្តថា៖ «បើយើងមើលពីរឿងច្បាប់ និងពីនីតិវិធី អាហ្នឹងតុលាការឬអាជ្ញាធរ គេលើកឡើងថា វាជានីតិវិធីរបស់តុលាការ វាមិនពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងនយោបាយ រឿងអីទេ។ ប៉ុន្តែបើយើងមើលពីទិដ្ឋភាពជាក់ស្តែងនៅពេលនេះ ហើយកៀកពេលបោះឆ្នោតទៅទៀត ការកោះហៅក្នុងលក្ខណៈទ្រង់ទ្រាយច្រើនជាបន្តបន្ទាប់ វាហាក់បីដូចជាការបំភិតបំភ័យនិងការគំរាមកំហែងចំពោះសកម្មភាពនយោបាយរបស់ពួកគាត់ហើយ»។
ឆ្លើយតបនឹងការរិះគន់ថា តុលាការចេញដីកាដែលតម្រូវអ្នកពាក់ព័ន្ធក្នុងរឿងក្ដី ចូលខ្លួនតតាំងក្ដីស្ទើរគ្រប់អង្គហេតុនៃសំណុំរឿងនីមួយៗ ក៏ប៉ុន្តែបែរជាបិទផ្លូវទៅវិញ ត្រូវបានលោក សុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា តែងអះអាងជាញឹកញាប់ថា រដ្ឋាភិបាលដែលដឹកនាំដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា មិនដែលបានបិទផ្លូវអ្នកដែលមានបំណងវិលចូលកម្ពុជាម្តងណានោះទេ។
មកដល់ពេលនេះ បើគេពិនិត្យអំពីជំហររបស់សហគមន៍អន្តរជាតិវិញ នៅតែចាត់ទុកថា ការរំលាយបក្សប្រឆាំងនៅចុងឆ្នាំ២០១៧ និងការគំរាមកំហែងអ្នកតស៊ូមតិ គឺជារឿងនយោបាយ។
តាមរយៈសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមចុងក្រោយ កាលពីថ្ងៃទី១៨ ខែសីហា បន្ទាប់ពីបញ្ចប់ទស្សនកិច្ចរយៈពេល២ថ្ងៃ នៅកម្ពុជា ចាប់ពីថ្ងៃទី១៦ ដល់ថ្ងៃទី១៧ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២២នេះ ប្រតិភូសមាជិកសភាសហរដ្ឋអាមេរិក ទាំងពីរថ្នាក់ មានទាំងរដ្ឋសភា និងព្រឹទ្ធសភាផង បានជំរុញបន្ថែមទៀតទៅរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ត្រូវតែដោះលែងអ្នកជាប់ឃុំនយោបាយទាំងអស់ឱ្យមានសេរីភាពឡើងវិញ បញ្ចប់រាល់ការបង្រ្កាបប្រឆាំងក្រុមអ្នកនយោបាយបក្សជំទាស់ ហើយត្រូវបើកទូលាយឱ្យមានសិទ្ធិសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ រួមទាំងសារព័ត៌មានឯករាជ្យផង។
នៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ដដែលនេះ សហរដ្ឋអាមេរិកក៏ចង់ឃើញករណីលោក កឹម សុខា ត្រូវបានដោះស្រាយដោយគ្មានលក្ខខណ្ឌ ហើយបើកផ្លូវឱ្យគណបក្សសង្រ្គោះជាតិបើកដំណើរការឡើងវិញ ដើម្បីចូលរួមការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្រ្តនាឆ្នាំ២០២៣ខាងមុខនេះ៕
