កម្ពុជាបានច្រានចោលសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់អ្នករាយការណ៍ពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា ថាបានធ្វើឡើងគ្មានមូលដ្ឋានច្បាស់លាស់លើបញ្ហាមួយចំនួន ព្រមទាំងមានភាពលម្អៀង និងរើសអើងថែមទៀតផង។
ការច្រានចោលនេះ ធ្វើឡើងតាមរយៈសេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានរបស់រដ្ឋលេខាធិការ និងជាអ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិកម្ពុជា លោក ជុំ សុន្ទរី ចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី២៦ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២២។
ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាលើកឡើងថា បើទោះបីរដ្ឋាភិបាល ផ្ដល់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការពិតប្រាកដក៏ដោយ អ្នករាយការពិសេសពុំបានធ្វើតាមការសន្យារបស់ខ្លួន«ពិចារណានូវរាល់ធាតុចូលរបស់គ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់» រួមទាំងធាតុចូលរបស់រដ្ឋាភិបាល និង«ធានាឱ្យមានតុល្យភាពរវាងគោលជំហរផ្សេងៗគ្នា»។ លើសពីនេះ សេចក្ដីថ្លែងការណ៍បញ្ចប់បេសកម្មរបស់លោក វីទិត មុនតាប៊ន (Vitit Muntarbhorn) មិនបានលើកអំពីអង្គហេតុ និងអង្គច្បាប់ដែលរដ្ឋាភិបាលផ្ដល់ឱ្យទាក់ទិននឹងការចោទប្រកាន់គ្មានមូលដ្ឋាននោះឡើយ។
ក្រសួងការបរទេស ចាត់ទុកការរិះគន់របស់លោក វិទិត មុនតាប៊ន ជុំវិញការគ្រប់គ្រងដោយឯកបក្សគឺមិនសមហេតុផល និងមានភាពលម្អៀង ខណៈការបោះឆ្នោតនាពេលថ្មីៗ គណបក្សចំនួន៩ បានទទួលអាសនៈក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ តាមរយៈការបោះឆ្នោតដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ ដែលនេះជាសក្ខីភាពមួមួយទៀត នៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងពហុបក្ស។
លើសពីនេះ ការទាមទារឱ្យគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតមានពហុភាគីនិយមរបស់អ្នករាយការណ៍ពិសេស ក៏ធ្វើឡើងគ្មានមូលដ្ឋានទាល់តែសោះ។
ចំណែកការកាត់ទោសទ្រង់ទ្រាយធំលើថ្នាក់ដឹកនាំ និងសកម្មជនគណបក្សសង្រោះជាតិវិញក្រសួងលើកហេតុផលថា មកពីអ្នកទាំងនោះ បានប្រើពាក្យប្រមាថ និងញុះញង់ឱ្យផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាលដោយសារ ប្រជាជន ប៉ុន្តែអ្នករាយការណ៍ពិសេសមិនបានលើកឡើងលម្អិត អ្វីដែលហៅថា ការកាត់ទោសទ្រង់ទ្រាយធំនោះទេ។
ក្រសួងការបរទេស៖«សរុបសេចក្ដី ជាការគួរឱ្យសោកស្ដាយយ៉ាងខ្លាំង បើទោះជាមានការអំពាវនារម្ដងហើយម្ដងទៀតពីរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏អ្នករាយការណ៍ពិសេសនៅតែបន្តខកខានមិនអើពើចំពោះការព្រួយបារម្ភអំពីបញ្ហាប្រឈមផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សដែលកម្ពុជាកំពុងជួបប្រទះ ដូចជា ការប្រើប្រាស់ពាក្យសម្ដីអសុរោះ ការបង្កាច់បង្ខូច ការប្រឌិតព័ត៌មាន ការអុចអាលឱ្យមានការរើសអើងពូជសាសន៍ និងការញុះញង់ឱ្យមានការបះបោរក្រោមរូបភាពសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ»។
លោក វីទិត មុនតាប៊ន បានបំពេញទស្សនកិច្ចនៅកម្ពុជាចាប់ពីថ្ងៃទី១៥ ដល់ថ្ងៃទី២៦ ខែសីហា ដោយក្នុងរយៈពេលជាង ១០ ថ្ងៃនេះ លោកបានជួបលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល ប្រធានគណបក្សសង្រ្គោះជាតិដែលតុលាការរំលាយ លោក កឹម សុខា អង្គការសង្គមស៊ីវិល សកម្មជនបរិស្ថាន ប្រជាពលរដ្ឋរងគ្រោះដីធ្លី ព្រមទាំងចុះឃ្លាំមើលដល់កន្លែងកូដកណាហ្គាវើលដ៍តវ៉ាមុខក្រុមហ៊ុន ជាដើម។
បន្ទាប់ពីបញ្ចប់ទស្សនកិច្ចចំនួន ១១ថ្ងៃ លោក វីទិត មុនតាប៊ន បានធ្វើសន្នីសីទសារព័ត៌មានមួយ ដោយលើកឡើងថា ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៧ មកប្រជាធិបតេយ្យប្រទេសកម្ពុជាបានដើរថយក្រោយ។ លើសពីនេះ រដ្ឋសភាដែលមានចំនួន ១២៥អាសនៈនោះ ត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយគណបក្សកាន់អំណាចទាំងស្រុង ពោលគឺជារដ្ឋសភាឯកបក្ស។
អ្នកជំនាញរូបនេះ ក៏បានរិះគន់ការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់អាណត្តិទី៥កន្លងទៅនេះថា មានការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើសកម្មជនបក្សភ្លើងទៀន និងការរារាំងពលរដ្ឋ ក្នុងការតាមដានការពេលរាប់សន្លឹកឆ្នោតជាដើម។ លោកក៏ជំរុញឱ្យមានការកែទម្រង់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត(គ.ជ.ប) ដើម្បីការបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ២០២៣ ប្រព្រឹត្តទៅដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ជាដើម។
សម្រាប់កម្ពុជា ការច្រានចោលសេចក្តីថ្លែងការណ៍ ឬរបាយការណ៍ដែលរកឃើញពីការធ្លាក់ចុះនូវស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងនយោបាយនេះពីសំណាក់អង្គការជាតិ និងអន្តរជាតិ ពិសេសអ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិនេះ មិនមែនជារឿងថ្មីនោះឡើយ។
ជាក់ស្តែង កាលពីដើមឆ្នាំ២០២២ ក្រុមអ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការសហប្រជាជាតិជាច្រើនរូបរួមមានទាំង លោក វីទិត មុនតាប៊ន បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ថ្កោលទោសចំពោះទង្វើដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានរំលោភលើសិទ្ធិមូលដ្ឋានរបស់ពលរដ្ឋនាពេលបច្ចុប្បន្ន ដូចជាការឃុំខ្លួនសកម្មជនសង្គម បរិស្ថាន អ្នកសារព័ត៌មាន និងក្រុមអ្នកនយោបាយប្រឆាំងជាបន្តបន្ទាប់។
ប៉ុន្តែការថ្កោលទោសនេះ ត្រូវបានស្ថានបេសកកម្មអចិន្ត្រៃយ៍របស់កម្ពុជាប្រចាំនៅទីក្រុងហ្សឺណែវ និងមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាច្រានចោល។
ស្ថាបនិកអង្គការអភិវឌ្ឍន៍ផ្នត់គំនិត លោក សេក សុជាតិ ចាត់ទុកការច្រានចោលរបាយការណ៍អ្នករាយការណ៍ពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកផ្នែកសិទ្ធិប្រចាំកម្ពុជាថា មិនមែនជារឿងថ្មីនោះទេ។ កន្លងមក លោកថា សូម្បីរបាយការណ៍អង្គការសង្គមស៊ីវិលជាតិ និងអន្តរជាតិដែលបានបង្ហាញរបាយការណ៍ប៉ះពាល់ការគ្រប់គ្រងអំណាច ការគ្រប់ប្រទេស ពាក់ព័ន្ធបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស ព្រមទាំងការបំផ្លាញធនធានធម្មជាតិនោះ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាតែងតែច្រានចោលជានិច្ច។
លោកថា៖« រាជរដ្ឋាភិបាលតែងតែច្រានចោលរបាយការណ៍ទាំងនោះ ហើយតាំងខ្លួនជារដ្ឋាភិបាលមួយថា បានគោរពទៅតាមច្បាប់ ហើយនឹងនីតិរដ្ឋរបស់ខ្លួន ក៏ប៉ុន្តែធាតុពិត បើយើងពិចារណាតាមរយៈទិដ្ឋភាពជាក់ស្ដែង ហើយនឹងរបាយការណ៍អង្គការសហប្រជាជាតិបានលើកឡើងនឹង គឺមានទម្ងន់ភាពច្រើនដែលខុសពីការច្រានចោលទាំងស្រុងរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលឬក៏មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលទៅលើបញ្ហាទាំងអស់ហ្នឹង»។
លោក សេក សុជាតិ បន្តថា ប្រសិនជារដ្ឋាភិបាលមិនអនុវត្តទៅតាមកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយសហគមន៍អន្តរជាតិនោះ កម្ពុជានឹងបាត់បង់ទីផ្សារនៅលើឆាកអន្តរជាតិ ហើយការផ្ដល់ជំនួសផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុទៅលើវិស័យផ្សេងៗ ដែលជួយដល់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា ក៏អាចបាត់បង់ដូចគ្នា។
នាយិកាប្រតិបត្តិមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លោកស្រី ចក់ សុភាព មានប្រសាសន៍ប្រាប់វីអូឌីកាលពីម្សិលមិញថា ស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សបច្ចុប្បន្ន មហាជនក៏អាចវាយតម្លៃបានដែរ ដូចជាករណីចាប់ខ្លួនសកម្មជនដីធ្លី បរិស្ថាន នាពេលកន្លងទៅ ខណៈពួកគេតវ៉ាដោយសន្តិវិធី។ បញ្ហាវិវាទការងារនៅក្រុមហ៊ុនណាហ្គាវើលដ៍គ្មានដំណោះស្រាយរហូតដល់មានការប្រើហិង្សាលើកូដករជាស្ត្រី បញ្ហាលំហសង្គមស៊ីវិល ការឃាត់ខ្លួនអ្នកកាសែត និងសកម្មជនបរិស្ថានសរុប៩នាក់កាលពីពេលថ្មីៗនេះ ដោយគ្រាន់តែពួកគេចុះទៅថតរូបដាំកូនឈើនៅភ្នំតាម៉ៅជាដើម។
បញ្ហាទាំងនេះ លោកស្រីថា បើរដ្ឋាភិបាលនៅតែប្រកាន់ឥរិយាបថច្រានចោលមិនទទួលស្គាល់ការពិត កម្ពុជានៅតែប្រឈមវិបត្តិសិទ្ធិមនុស្សមិនអាចដោះស្រាយបាន។
សហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុប តាមរយៈតំណាងរបស់ខ្លួន ក្នុងដំណើរមកកាន់កម្ពុជា នាកិច្ចប្រជុំអាស៊ានថ្មីៗនេះ បានជំរុញជាថ្មីទៀតឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបើកលំហសិទ្ធិធ្វើនយោបាយរបស់ពលរដ្ឋ រួមទាំងមេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងមុនការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០២៣មកដល់ ដើម្បីឱ្យការបោះឆ្នោតដំណើរការទៅដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ តាមគន្លងប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ។
បញ្ហានេះ សហគមន៍លោកសេរីទាំងនោះ សម្តែងការព្រួយបារម្ភថា ការវិវត្តស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងលំហនយោបាយនៅកម្ពុជាកាន់តែរួមតូច។
ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោក វិទិត មុនតាប៊ន មកកម្ពុជាជាង១០ថ្ងៃនេះ លោកនឹងរៀបចំរបាយការណ៍ស្ដីពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា ហើយនឹងឡើងថ្លែងការណ៍ពីអ្វីដែលលោករកឃើញ ក្នុងកិច្ចប្រជុំក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ នៅក្នុងខែតុលា ឆ្នាំ២០២២ខាងមុខ៕
