ប្រជាសហគមន៍ជនជាតិពូនង នៅភូមិពូតាំង សង្កាត់រមនា និងភូមិពូរ៉ាង ឃុំសែនមនោរម្យ ខេត្តមណ្ឌលគិរី ស្នើឱ្យរដ្ឋាភិបាលដោះស្រាយវិវាទដីធ្លីរបស់ពួកគេជាមួយឧកញ៉ា ជឹង ធានសេង ដែលទទួលបានដីអនុបយោគទំហំសរុប៣៣៤ហិកតា ដែលមានតំលៃជាង៥៤ម៉ឺនដុល្លារអាមេរិក។
ឧកញ៉ា ជឹង ធានសេង ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាប្អូនប្រុសរបស់លោកស្រី ជឹង សុភាព ហៅ យាយភូ ដែលជាអ្នកជំនួញល្បីឈ្មោះធ្លាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការលុបបឹងនិងឆ្នេរ និងមានជម្លោះជាមួយប្រជាពលរដ្ឋ។ លោកស្រី ជឹង សុភាព ក៏ត្រូវជាភរិយារបស់ឧកញ៉ា កុក អាន សមាជិកព្រឹទ្ធសភាមកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន បានចុះហត្ថលេខាលើអនុក្រឹតធ្វើអនុបយោគដីទៅឱ្យលោក ជឹង ធានសេង កាលពីថ្ងៃទី២២ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២២ ប៉ុន្តែប្រជាសហគមន៍ជនជាតិពូនង អះអាងថា ដីដែលប្រមុខរដ្ឋាភិបាលធ្វើអនុបយោគនោះជាដីរបស់ពួកគេ។
ជនជាតិដើមភាគតិចពូនង នៅភូមិពូរ៉ាង លោក ស្រេវ ផេត បានអះអាងថា ក្រុមហ៊ុនរបស់លោក ជឹង ធានសេង បានចាប់ផ្ដើមដាក់បង្គោលរបងនៅលើដីទាំងនោះ ចាប់ពីថ្ងៃទី១៧ ទៅដល់ថ្ងៃទី២៥ ខែសីហានេះ ដែលមានប្រវែងសរុបជាងពីរគីឡូម៉ែត្រ។
លោកបន្តថា នៅថ្ងៃទី២៥ ប្រជាសហគមន៍ជនជាតិពូនងបានលើកគ្នាទៅតវ៉ាឱ្យបញ្ឈប់ការដាក់បង្គោលព្រំដែលចូលដីសហគមន៍របស់ពួកគេ ហើយប្រជាសហគមន៍នៅភូមិពូរ៉ាងនេះ អះអាងថា ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលមិនរកដំណោះស្រាយក្នុងរយៈពេលមួយអាទិត្យ ដោយគិតចាប់ពីថ្ងៃទី២៥ ខែសីហា នេះទេ ពួកគេនឹងទៅដកបង្គោលរបងដែលក្រុមហ៊ុនបានបោះរួចចេញ។
លោកបន្តថា ប្រសិនបើក្រុមហ៊ុនយកដីរបស់ពួកគេមែន មិនត្រឹមតែដីធ្វើកសិកម្មនោះទេ សូម្បីតែដីកប់សព និងដីវប្បធម៌ប្រពៃណីជនជាតិដើម ក៏នឹងត្រូវបំផ្លាញ ហើយនេះគឺជាការប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរបំផុតសម្រាប់ជនជាតិពូនង។
សហគមន៍ជនជាតិពូនង បានព្រមានថានឹងបន្តតវ៉ា ឬដកបង្គោលរបងចាប់ពីដើមខែកញ្ញា ប្រសិនបើក្រុមហ៊ុនមិនដកបង្គោលព្រំដែលនៅលើដីរបស់ពួកគេ ហើយពួកគេចាត់ទុកថា វាជារឿងដែលមិនអាចទទួលយកបាន ចំពោះការយកដីរបស់សហគមន៍ធ្លាប់អាស្រ័យផល និងដីប្រពៃណីរបស់ពួកគេ។
លោកថា៖ «ទីមួយព្រៃកប់សព ភ្នំតំណម ចម្ការវិលជុំ ដីសមូហភាព និងភ្នំឃ្វាលគោក្របី ប៉ះពាល់ច្រើន»។
ចំណែកជនជាតិពូនងនៅភូមិពូតាំង លោក ណាន់ ដានី បានលើកឡើងថា ក្រុមហ៊ុនបានដាំបង្គោល តែពលរដ្ឋបានចាប់ផ្ដើមតវ៉ាមិនឱ្យក្រុមហ៊ុនយកដីសមូហភាពរបស់ពួកគេនោះទេ។ លោកបន្តថា ទាំងដីអាស្រ័យផល និងដីប្រពៃណី ពិតជាមានសារសំខាន់ ហើយពួកគេនឹងមិនអនុញ្ញាតឱ្យក្រុមហ៊ុនយកដីរបស់ពួកគេនោះទេ។
លោកថា៖ «ប៉ុន្តែប្រជាពលរដ្ឋគេទាមទារ គេមិនអាចឱ្យប៉ះពាល់ដល់កន្លែងហ្នឹងបាននោះទេ គេទាមទារឱ្យរដ្ឋាភិបាលឬអាជ្ញាធរដែលពាក់ព័ន្ធឱ្យក្រុមហ៊ុនយកហ្នឹង គេនឹងតវ៉ាអ៊ីចឹងហាស៎»។
មេឃុំសែនមនោរម្យ និងសមាជិកក្រុមការងារខេត្ត ចុះពិនិត្យ ផ្ទៀងផ្ទាត់ បង្គោលព្រំដីលោកស្រី ថ្វាន់ ត្រែល បានលើកឡើងថា លោកស្រីមិនបានដឹងថាម្ចាស់ក្រុមហ៊ុនជានរណា និងមិនដឹងថាក្រុមហ៊ុនបានចុះបង្គោលព្រំដីត្រង់ណាខ្លះនោះទេ។ បន្ថែមពីនេះ លោកស្រីបន្ថែមថា មិនទាន់ដឹងថានឹងជួយរកដំណោះស្រាយដល់ពលរដ្ឋយ៉ាងម៉េចនោះដែរ ព្រោះលោកស្រីបានត្រឹមតែសម្របសម្រួលជូនពលរដ្ឋ។
លោកស្រីថា៖ «ថ្នាក់មីងត្រឹមអាជ្ញាធរភូមិឃុំអីហ្នឹង បានត្រឹមតែស្នើសុំថ្នាក់ស្រុកថ្នាក់ខេត្តអីទេក្មួយ! ជួយសម្របសម្រួលពលរដ្ឋដែលមានផលប៉ះពាល់ដីនៅភូមិពូរាំងប៉ុន្មានកន្លែង ប៉ុន្មានកន្លែង អ៊ីចឹងណា៎! បើឱ្យមីងសម្រេចក៏ទៅអត់រួចដែរ ចង់និយាយអ៊ីចឹងណា៎»។
វីអូឌី បានហៅទូរសព្ទទៅលោក ជាក់ ម៉េងហ៊ាង អភិបាលរងខេត្តមណ្ឌលគិរី និងជាប្រធានក្រុមការងារខេត្តចុះពិនិត្យ ផ្ទៀងផ្ទាត់បង្គោលព្រំដី ចូលជាច្រើនដង តែគ្មានអ្នកលើក។
វីអូឌី មិនមានប្រភពទាក់ទងលោក ជឹង ធានសេង ដើម្បីសុំការអធិប្បាយករណីនេះបាននៅឡើយទេ។
មន្ត្រីសម្របសម្រួលគម្រោងធុរកិច្ច និងសិទ្ធិមនុស្ស នៅមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លោក វណ្ណ សុផាត មានប្រសាសន៍ថា ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលបានកាត់ដីប្រជាសហគមន៍ជនជាតិដើម ឱ្យទៅឧកញ៉ា ឬអ្នកជំនួញមែន វាគឺជាការរំលោភលើរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងច្បាប់ផ្សេងៗទៀត ខណៈដែលក្រុមជនជាតិដើមភាគតិចត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាក្រុមងាយរងគ្រោះ។
លោកថា៖ «យកដីរបស់ពួកគាត់ទៅឱ្យឧកញ៉ា ឱ្យអ្នកមាន ឱ្យអ្នករកចំណូល ដែលពាក់ព័ន្ធទៅដល់សិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិចត្រូវបានបំភ្លេចចោល មានការគប់គិតគ្នាក្នុងការផ្ដល់ដីទៅឱ្យឈ្មួញ ដែលជារូបភាពមួយដែលធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ពលរដ្ឋដែលងាយរងគ្រោះ កាន់តែរងគ្រោះបន្តទៅទៀតណា»។
មាត្រា២៥ នៃច្បាប់ភូមិបាល ឆ្នាំ២០០១ ចែងថា ដីសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច មិនមែនមានតែដីដាំដុះជាក់ស្ដែងនោះទេ ប៉ុន្តែពួកគេត្រូវមានដីបម្រុងទុកជាចាំបាច់ក្នុងការដូរវេនដំណាំ និងដីប្រើប្រាស់តាមបែបប្រពៃណីផ្សេងៗទៀត។
កាលពីឆ្នាំ២០០៩ រដ្ឋាភិបាលបានចេញអនុក្រឹត្យមួយ ស្តីពី នីតិវិធីនៃការចុះបញ្ជីដីសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ដោយអនុក្រឹត្យនេះមានគោលដៅកំណត់គោលការណ៍នីតិវិធី និងយន្តការសម្រាប់ការចុះបញ្ជីដីសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចជាកម្មសិទ្ធិសមូហភាព។
អនុក្រឹត្យនេះក៏មានគោលបំណងផ្ដល់សិទ្ធិស្របច្បាប់ក្នុងការកាន់កាប់ដីធ្លីដល់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ដើម្បីធានាសុវត្ថិភាពនៃការកាន់កាប់ដីធ្លី និងការពារសិទ្ធិសមូហភាព ដោយរក្សានូវអត្តសញ្ញាណ វប្បធម៌ ទំនៀមទម្លាប់ និងប្រពៃណីល្អរបស់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចផងដែរ។
មាត្រា៦នៃអនុក្រឹត្យនេះបានបញ្ជាក់ថា ដីដែលត្រូវចុះបញ្ជីជាកម្មសិទ្ធិជាសមូហភាពរបស់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច រួមមាន ដីលំនៅឋាន ដីដែលសហគមន៍ប្រកបរបរធ្វើកសិកម្មតាមប្រពៃណី មានដីដាំដុះជាក់ស្ដែង ដីស្រែចម្ការ ដីបម្រុងទុកចាំបាច់ក្នុងការដូរវេនដំណាំ ដីព្រៃអារក្ខ និងដីកប់ខ្មោច ជាដើម៕
