ផ្តើមចេញពីគ្រួសារកសិករក្រីក្រនៅតំបន់ជនបទដាច់ស្រយាលនៃភាគឦសានប្រទេស ខេត្តរតនគិរី ស្ត្រីជនជាតិដើមភាគតិចព្រៅម្នាក់ បានជម្នះនឹងឧបសគ្គជាច្រើនដើម្បីការសិក្សា រហូតក្លាយជាអភិបាលរងស្រុកតាវែង ខេត្តរតនគិរី។
ជោគជ័យនេះទំនងជាមិនមានច្រើនទេសម្រាប់ជនជាតិដើមភាគតិច ខណៈតំបន់នោះ យុវជនខ្លះបានបោះបង់ការសិក្សាតាំងពីវ័យក្មេង ដើម្បីផ្តាច់ខ្លួនទៅរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ឬដើរចូលរោងការ។
រស់នៅភូមិតាវែង ឃុំតាវែងលើ ស្រុកតាវែង ខេត្តរតនគិរី អភិបាលរងស្រុកតាវែង អ្នកស្រី កាពីង ពេជ្រ ឱ្យដឹងថា ក្រោយពីបញ្ចប់ការសិក្សានៅថ្នាក់ទី១២ គាត់បានចំណាយពេល១២ឆ្នាំក្នុងដំណើរជីវិត ដើម្បីជម្នះនឹងឧបសគ្គក្នុងការតស៊ូរៀនសូត្របន្ត រហូតក្លាយជាអភិបាលរងស្រុកប្រចាំនៅស្រុកកំណើតរបស់ខ្លួនដូចពេលបច្ចុប្បន្ន។
អ្នកស្រីបានរៀបរាប់ថា ឧបសគ្គដែលគាត់ជួបក្នុងការស្វែងរកចំណេះនិងជំនាញជាង១០ឆ្នាំមកនេះ គឺបញ្ហាជីវភាព ខ្វះមធ្យោបាយធ្វើដំណើរ សាលារៀននៅឆ្ងាយ សម្ពាធពីគ្រួសារ រួមទាំងការតាំងចិត្ត ដើម្បីរើខ្លួនពីការរៀបការទាំងវ័យក្មេង។
ស្ត្រីវ័យ២៨ឆ្នាំរូបនេះបន្តថា អ្វីដែលការលំបាកខ្លាំងនៃការសិក្សារបស់គាត់នោះនៅឆ្នាំ២០០៨ ព្រោះពេលនោះត្រូវឡើងទៅរៀននៅទីរួមខេត្ត ដើម្បីត្រៀមប្រឡងបាក់ឌុប ហើយត្រូវសម្រាកនៅទីនោះ ខណៈពីផ្ទះទៅទីរួមខេត្ត មានចម្ងាយប្រមាណជា៥០គីឡូម៉ែត្រ។
អ្នកស្រីថា៖ «ហើយម្យ៉ាងទៀត ក្នុងសម័យមុន ធម្មតាគាត់មិនសូវទុកចិត្ត ព្រោះយើងជាកូនស្រីចេញឆ្ងាយពីផ្ទះ»។
អ្នកស្រី កាពីង ពេជ្រ និយាយទៀតថា ពេលនោះដោយសារតែស្រឡាញ់ការសិក្សា ហើយគ្រួសារក៏មានការខ្វះខាតក្នុងជីវភាពផងនោះ រូបគាត់ត្រូវចំណាយពេលក្រៅម៉ោងសិក្សាទៅដើរស៊ីឈ្នួលគាស់ដំឡូងនិងរើសគ្រាប់ស្វាយចន្ទីឱ្យគេ និងពេលខ្លះទៀតត្រូវដើរបះបន្លែតាមចម្ការនិងតាមបឹងបួ ដើម្បីបានប្រាក់បន្តការសិក្សានិងដោះស្រាយជីវភាព។
នៅគ្រាមួយនោះ អ្នកស្រី កាពីង ពេជ្រ ស្ទើរតែបាត់បង់ការសិក្សាទៅហើយ ព្រោះតែបងប្រុសបង្កើតរបស់គាត់ដែលដេករៀនត្រៀមប្រឡងដែរនោះ បានជួបគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍។ អ្នកស្រីបន្តថា ពេលនោះ ឪពុកម្តាយគាត់ប្រាប់ឱ្យឈប់រៀន ដោយបារម្ភពីសុវត្ថិភាពខ្លាចជួបឧបទ្ទវហេតុដូចបងប្រុសបង្កើតដែរ។ តែយ៉ាងណា គាត់សម្រេចចិត្តទៅបញ្ចុះបញ្ចូលឪពុកម្តាយរហូតបានសម្រេច ដោយសន្យាមិនឱ្យគ្រួសាររបស់គាត់មានការព្រួយបារម្ភ។
អ្នកស្រីថា៖ «កូនស្រីប្រុសមានសិទ្ធិស្មើគ្នាក្នុងការរៀនសូត្រនិងដើរហើរទៅឆ្ងាយ»។
ទន្ទឹមនឹងឧបសគ្គនេះ ស្ត្រីរូបនេះក៏មានឱកាសដែរ ដោយពេលនោះគាត់ជាប្រធានថ្នាក់និងជាសិស្សពូកែប្រចាំថ្នាក់ផង ដែលធ្វើឱ្យលោកគ្រូបានដាក់បញ្ចូលគាត់ជាសិស្សកាយារិទ្ធ។
ចាប់ពីពេលនោះមក អ្នកស្រី កាពីង ពេជ្រ ត្រូវបានលោកគ្រូ-អ្នកគ្រូជួយលើកទឹកចិត្តនិងស្វែងរកឯកសារមេរៀនផ្សេងៗឱ្យគាត់រៀន រហូតដល់គាត់បានប្រឡងជាប់ជាសិស្សពូកែផ្នែកអក្សរសាស្ត្រខ្មែរទូទាំងខេត្ត ហើយក៏មានឱកាសចូលប្រឡូកការងារសង្គមអំឡុងពេលនៃការសិក្សានោះទៀតផង។
អ្នកស្រីថា៖ «ទីមួយ គឺយើងមិនផ្តោតតែរៀននៅសាលាតែមួយមុខទេ ឬក៏មេរៀនដែលយើងរៀនតែមួយមុខដែរ យើងត្រូវសិក្សាពីខាងក្រៅដែរ ដូចជា ចេះដឹងទូទៅ យើងត្រូវសិក្សាពីខាងក្រៅបន្ថែម»។
ជាយុវជនកាយារិទ្ធ និងបានចូលរួមការងារសង្គមខ្លះនោះ បានធ្វើឱ្យស្ត្រីជនជាតិដើមភាគតិចព្រៅរូបនេះមានឱកាសបានក្លាយជាយុវជនកាកបាទក្រហមប្រចាំខេត្តរតនគិរីផងដែរ។
តាមរយៈការងារនេះ គាត់បានចូលរួមបោះជុំរុំទូទាំងខេត្តទាក់ទងទៅនឹងការងារបរិស្ថាន ចូលរួមផ្សព្វផ្សាយអប់រំអំពីបញ្ហាសុខភាពនិងអនាម័យ រួមទាំងបានទៅទស្សនកិច្ចប្រាសាទអង្គរវត្តដែលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌជាតិរបស់ដូនតាខ្មែរផងដែរ។
អ្នកស្រីថា៖ «ធម្មតា យើងជាជនជាតិដើមភាគតិច យើងមិនដែលស្គាល់ទីក្រុង មិនដែលឃើញព្រឹត្តិការណ៍អីទេ ដល់ពេលយើងបានឃើញអ៊ីចឹង ដូចយើងភ្ញាក់ផ្អើល»។
ការងារបន្ថែមថ្មីនេះបានធ្វើឱ្យគាត់បានចូលបម្រើការងារក្នុងការិយាល័យកិច្ចការនារីប្រចាំស្រុកតាវែង នៅក្នុងឆ្នាំ២០១២ រហូតដល់ឆ្នាំ២០១៤ ទើបគាត់ប្រឡងជាប់បាក់ឌុប។
អ្នកស្រីបានរំឭកថា៖ «ខ្ញុំមានចក្ខុវិស័យនៅពេលដែលខ្ញុំរៀនចប់ ខ្ញុំនឹងចូលរួមការងារនៅក្នុងសង្គម ជាពិសេសជួយលើកកម្ពស់ទាក់ទងទៅនឹងសមភាពយេនឌ័រ ដូចខ្ញុំនិយាយពីដើមអ៊ីចឹង ស្ត្រីយើងកម្រណាស់មានអ្នកដែលចូលរួមក្នុងសង្គមអ៊ីចឹង។ បើយើងមានចំណែកមួយនៅក្នុងនោះដែរ អាចធ្វើឱ្យស្ត្រីផ្សេងៗទៀត ជាពិសេសស្ត្រីជនជាតិដើមភាគតិច គាត់នឹងខំរៀនសូត្រ»។
ក្រោយបម្រើការងារនៅក្នុងការិយាល័យកិច្ចការនារីជិត១០ឆ្នាំ ពោលគឺនៅឆ្នាំ២០២០ រាជរដ្ឋាភិបាលបានធ្វើសមាហរណកម្មការិយាល័យចំណុះរចនាសម្ព័ន្ធសាលាស្រុក អ្នកស្រី កាពីង ពេជ្រ ក៏បានដាក់ពាក្យចូលបម្រើការងារ ហើយក៏ត្រូវបានតែងតាំងឱ្យធ្វើអភិបាលរងស្រុកតាវែង។
អភិបាលរងស្រុករូបនេះបានគូសបញ្ជាក់ថា បច្ចុប្បន្ន គាត់បានបង្ហាត់បង្រៀនក្រុមនារីៗនិងចុះផ្សព្វផ្សាយនៅមូលដ្ឋាន ដើម្បីទប់ស្កាត់ការប្រើប្រាស់អំពើហិង្សាលើស្ត្រី អំពើហិង្សាក្នុងគ្រួសារ ការជួញដូរស្ត្រី និងការរំលោភបំពានលើកុមារ។
ក្រៅពីនោះ គាត់ក៏បានផ្សព្វផ្សាយពីចំណេះដឹងដល់យុវជនពីផលប៉ះពាល់នៃការរៀបការនៅវ័យក្មេង ខណៈបច្ចុប្បន្នយុវជនជនជាតិដើមភាគតិច ភាគច្រើនបានសម្រេចចិត្តរៀបការទាំងវ័យក្មេង។
អ្នកស្រី កាពីង ពេជ្រ បានរៀបការនៅអំឡុងពេលអ្នកស្រីអាយុ២៣ឆ្នាំ ហើយបច្ចុប្បន្ន អ្នកស្រីមានកូនស្រីម្នាក់អាយុ៣ឆ្នាំ។
លោក សៀង កាពីង ត្រូវជាឪពុករបស់អ្នកស្រី កាពីង ពេជ្រ មានប្រសាសន៍ថា គាត់មានចិត្តរំភើប ពេលមន្ត្រីជាច្រើនបានជួបគាត់ ហើយសរសើរពីសមត្ថភាពកូនស្រីរបស់គាត់។
លោកថា៖ «ក្នុងនាមជាឪពុក ខ្ញុំមានអារម្មណ៍សប្បាយរីករាយនិងរំភើប ព្រោះកូនរបស់ខ្ញុំបានធ្វើជាមន្ត្រីអភិបាលរងស្រុក ដែលកូនខ្ញុំបំពេញការងារយ៉ាងល្អ និងធ្វើឱ្យអ្នកភូមិអ្នកស្រុក ព្រមទាំងក្រសួងបានសរសើរគាត់ ដែលគាត់បំពេញការងារបានយ៉ាងល្អ»។
បុរសអាយុ៥៧ឆ្នាំ ដែលមានកូនស្រី២នាក់និងប្រុសម្នាក់រូបនេះ បានក្រើនរំឭកដល់យុវវ័យថា ដើម្បីអនាគតខ្លួនឯងនិងសហគមន៍ យុវជនទាំងអស់ ជាពិសេសយុវជនជនជាតិដើមភាគតិច គួរប្រឹងប្រែងរៀនសូត្រ ដោយមិនគួរឆាប់រៀបការនៅវ័យក្មេងពេកទេ។
លោកថា៖ «សូមឱ្យយុវជនជនជាតិដើមភាគតិចឱ្យខិតខំរៀនសូត្រឱ្យបានខ្ពង់ខ្ពស់ និងត្រូវយល់ដឹងពីតម្លៃនៃការសិក្សា ទើបមានអនាគតល្អបានវែងឆ្ងាយទៅមុខទៀត»។
អនុប្រធានការិយាល័យសង្គមកិច្ចប្រចាំស្រុកតាវែង អ្នកស្រី ឈុំ ចាន់នឿន និយាយថា អ្នកស្រី កាពីន ពេជ្រ ស័ក្តិសមនឹងទទួលតំណែងនេះ ព្រោះមានបទពិសោធន៍ច្រើន តាំងពីធ្វើការនៅការិយាល័យកិច្ចការនារីប្រចាំស្រុកតាវែងមកម៉្លេះ។
អ្នកស្រីថា៖ «លោកស្រីអភិបាលរងស្រុក គាត់មានការទំនាក់ទំនងប្រាស្រ័យទាក់ទងល្អជាមួយនឹងប្រជាជននិងអង្គភាពនានា។ គាត់មានទំនាក់ទំនងល្អខាងការងារសង្គមនិងការងារខាងក្រៅ»។
ជាមួយគ្នានេះ អ្នកស្រី ចាន់នឿន បានអំពាវនាវទៅដល់យុវជនជាជនជាតិដើមភាគតិចឱ្យខំប្រឹងប្រែងសិក្សាស្វែងរកចំណេះនិងជំនាញ ដើម្បីអនាគតល្អរបស់ខ្លួនផងនិងគ្រួសារផង ជាពិសេសក្មេងស្រី កុំឱ្យឆាប់យកគូស្រករនៅវ័យក្មេងពេក។
បើយោងតាមរបាយការណ៍ដែលផ្តល់ឱ្យដោយអភិបាលរងស្រុកតាវែង ការសិក្សាដំបូងនៅឆ្នាំ២០២១ បានរកឃើញថា ក្មេងស្រីជនជាតិដើមភាគតិចជាក្មេងជំទង់ក្នុងខេត្តរតនគិរី បានរៀបការចន្លោះពីអាយុ១២ឆ្នាំទៅ១៧ឆ្នាំ។ ក្នុងនោះ អាយុចន្លោះពី១២ឆ្នាំទៅ១៤ឆ្នាំ មាន១៩% ហើយស្រុកវើនសៃ មានភាគរយខ្ពស់ជាងគេ និង ៣៣% សម្រាប់ក្មេងស្រីដែលមានអាយុចន្លោះពី១៥ទៅ១៧ឆ្នាំ។
របាយការណ៍ដដែលឱ្យដឹងទៀតថា ទិន្នន័យស្ដីពីសុខភាពសម្រាលកូនវិញ ស្ថានភាពសម្រាលកូនក្នុងចំណោមក្មេងស្រីវ័យជំទង់ នៅតែជាក្តីបារម្ភមួយនៅក្នុងខេត្តរតនគិរី ដោយសារពួកគេខ្លះនៅជ្រើសរើសយកការសម្រាលក្នុងសហគមន៍នៅឡើយ។
មេធាវីនៅអង្គការជនជាតិដើមភាគតិចកម្ពុជា (CIPO) លោកស្រី យ៉ុន ម៉ាណេ មានប្រសាសន៍ថា ជាមោទកភាពដែលស្ត្រីជាជនជាតិដើមភាគតិចមួយរូបនៅតំបន់ជនបទ តស៊ូរៀនសូត្ររហូតក្លាយជាមន្ត្រីក្នុងជួររដ្ឋាភិបាល។ លោកស្រីយល់ថា តួនាទីនេះនឹងទាក់ទាញដៃគូអភិវឌ្ឍន៍សម្រាប់មូលដ្ឋាន និងជួយដោះស្រាយបញ្ហាជនជាតិដើមភាគតិច ពិសេសលើវិស័យធនធានមនុស្ស។
លោកស្រីបានគូសបញ្ជាក់ថា មានតែជនជាតិដើមភាគតិចទេទើបស្គាល់ពីតម្រូវការចាំបាច់របស់ជនជាតិដូចគ្នា។
លោកស្រី យ៉ុន ម៉ាណេ ថ្លែងថា៖ «វាអាចចូលរួមលើកកម្ពស់ការឱ្យតម្លៃទៅលើជនជាតិដើមភាគតិចដែរ ព្រោះផ្នត់គំនិតភាគច្រើនយល់ថា ជនជាតិដើមភាគតិចជាមនុស្សល្ងង់ខ្លៅ គ្មានចំណេះដឹង នេះជាឱកាសបង្ហាញឱ្យមនុស្សទាំងអស់បានដឹងថា ជនជាតិដើមភាគតិចក៏ជាធនធានមនុស្សមួយសំខាន់នៅក្នុងសង្គម នៅក្នុងការចូលរួមអភិរក្សនិងអភិវឌ្ឍន៍ការងារសង្គមបាន ឱ្យតែយើងមានឱកាសទទួលបានការអប់រំ មានឱកាសទទួលបាននូវបទពិសោធន៍ការងារ គឺយើងមានសមត្ថភាពអាចធ្វើបានដូចគេដូចឯងដែរ»។
ត្រលប់មកស្ត្រីជនជាតិដើមភាគតិចព្រៅ អ្នកស្រី កាពីង ពេជ្រ វិញ គាត់បានអំពាវនាវដល់យុវជន ជាជនជាតិដើមភាគតិច គួរហ៊ានជម្នះរាល់ឧបសគ្គ ហើយខិតខំរៀនសូត្រ ដោយត្រូវគិតថា ជាស្ត្រីក៏មានឱកាសដូចបុរសដែរ ហើយត្រូវចាប់យកឱកាសដែលគេផ្តល់ឱ្យ។
អ្នកស្រីថា៖ «ខ្ញុំចង់ឱ្យក្មេងជំនាន់ក្រោយ ជាពិសេសស្ត្រីយើងជាជនជាតិដើមភាគតិច គួរពួកគាត់ត្រូវតាំងចិត្តក្នុងការរៀនសូត្រ ខិតខំបន្តជម្នះរាល់ឧបសគ្គដែលមាននៅក្នុងគ្រួសារ យើងត្រូវតាំងចិត្តថា ទោះយើងជាស្ត្រីក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែទាក់ទងទៅនឹងចំណេះដឹង គេមិនអាចបែងចែកថាមានភេទប្រុសឬក៏មានតែស្រីទេដែលអាចរៀនបាន ការយល់ដឹង ការក្រេបជញ្ជក់ចំណេះវិជ្ជា គឺមានសិទ្ធិស្មើគ្នា លើកលែងតែពួកកម្លាំងពលកម្មប៉ុណ្ណោះ»៕
កែតម្រូវ៖ វីអូឌី សូមធ្វើការកែតម្រូវឃ្លាមួយត្រង់កថាខណ្ឌទី២ ត្រង់ចំណុច៖ «ខណៈតំបន់នោះ យុវជនភាគច្រើនមានទម្លាប់បោះបង់ការសិក្សាតាំងពីវ័យក្មេង…»។ ខ្លឹមសារដែលត្រឹមត្រូវគឺ «ខណៈតំបន់នោះ យុវជនខ្លះបានបោះបង់ការសិក្សាតាំងពីវ័យក្មេង…»។
អត្ថបទ៖ អ្នកសារព័ត៌មានវ័យក្មេងរបស់អង្គការភ្លែនអន្តរជាតិកម្ពុជា
