ប្រជាសហគមន៍នេសាទ និងនិស្សិតបរិស្ថានមួយចំនួន បានសម្ដែងក្ដីបារម្ភជុំវិញវាសនាសត្វផ្សោតទឹកសាបនៅកម្ពុជា ដែលកំពុងឈានទៅរកការផុតពូជដោយសារកត្តាគំរាមកំហែងជាច្រើន ដែលធ្វើឱ្យចំនួនសត្វផ្សោតមានការធ្លាក់ចុះជាបន្តបន្ទាប់។
ក្ដីបារម្ភនេះធ្វើឡើង ក្រោយអង្គការមូលនិធិសកលសម្រាប់អភិរក្សធម្មជាតិ (WWF) អង្គការសហភាពអន្តរជាតិ ដើម្បីអភិរក្សធម្មជាតិ (IUCN) និងរដ្ឋបាលជលផលកម្ពុជា បានចេញសេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានរួមមួយកាលពីថ្ងៃទី២៤ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២១ ដោយបង្ហាញពីមូលហេតុមួយចំនួនដែលគំរាមកំហែងដល់ចំនួនសត្វផ្សោតទន្លេមេគង្គ រស់នៅអន្លង់ឈើទាលនៃអន្តរព្រំដែនរវាងកម្ពុជានិងឡាវ មានការធ្លាក់ចុះជាបន្តបន្ទាប់។ មូលហេតុទាំងនោះមានដូចជា បញ្ហាងាប់ដោយសារជាប់មងប្រជានេសាទ ការនេសាទលើសកម្រិត ការប្រើប្រាស់ឧបករណ៍នេសាទខុសច្បាប់ ការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនី ការរាំងស្ទះរំហូរទឹកជាធម្មជាតិ ជាដើម។
ប្រធានបណ្ដាញសហគមន៍នេសាទ ស្រុកបុរីអូរស្វាយសែនជ័យ ខេត្តស្ទឹងត្រែង លោក គង់ ចាន់ធី លើកឡើងថា មូលហេតុដែលធ្វើឱ្យផ្សោតថយចុះ ដោយសារចរន្តទឹកទន្លេមេគង្គមិនទៀងទាត់ ទឹករាក់ និងការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីផ្នែកខាងលើ។ លោកបន្ថែមថា នៅពេលផ្សោតបាត់បង់ ធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ប្រាក់ចំណូលរបស់ប្រជាសហគមន៍ដែលធ្លាប់ទទួលបានពីភ្ញៀវទេសចរមកលេងកម្សាន្ត។
ប្រធានសហគមន៍រូបនេះយល់ថា នៅថ្ងៃអនាគត ចំនួនសត្វផ្សោតនៅតំបន់អន្លង់ឈើទាល អាចនឹងបាត់បង់ទាំងស្រុងថែមទៀតផង។
លោកលើកឡើងថា៖ «នៅពេលដែលបាត់បង់ផ្សោត ធ្វើឱ្យយើងបាត់បង់ប្រាក់ចំណូលមួយចំនួនធំដែរ នៅតំបន់ជុំវិញហ្នឹង ដែលបាត់បង់ប្រាក់ចំណូលពីភ្ញៀវ។ កាលមុន ផ្សោតច្រើន ភ្ញៀវទេសចរក៏ច្រើន»។
សេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានរួមដដែលបានឱ្យដឹងថា សត្វផ្សោតទន្លេមេគង្គ ត្រូវបានអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រចាត់ចូលក្នុងបញ្ជីក្រហម ជាប្រភេទសត្វកម្រជិតផុតពូជ របស់អង្គការសហភាពអន្តរជាតិ ដើម្បីអភិរក្សធម្មជាតិ (IUCN) ក្នុងនោះ ទន្លេមេគង្គជាជម្រកដ៏សំខាន់របស់សត្វផ្សោតដែលកំពុងប្រឈមនឹងការបាត់បង់ជាបន្តបន្ទាប់។
ប្រភពដដែលបន្ថែមថា លទ្ធផលជំរឿនសត្វផ្សោតក្នុងឆ្នាំ២០២០ ដោយមិនរាប់បញ្ចូលចំនួនកូនផ្សោតដែលបានកត់ត្រាថ្មីៗ ប៉ាន់ប្រមាណថា សត្វផ្សោតមានត្រឹមតែ៨៩ក្បាលប៉ុណ្ណោះ។
ដោយឡែក ក្រុមសត្វផ្សោតដែលរស់នៅក្នុងតំបន់អន្លង់ឈើទាល ក្នុងខេត្តស្ទឹងត្រែង ដែលជាប្រភេទ «ផ្សោតអ៊ីរ៉ាវ៉ាឌី» ឬពលរដ្ឋខ្មែរ ហៅថា «ផ្សោតក្បាលត្រឡោក» នោះ គឺជាក្រុមរស់នៅដាច់ដោយឡែកពីក្រុមសត្វផ្សោតដទៃទៀត។ ផ្សោតប្រភេទនេះកំពុងរស់នៅតាមដងទន្លេមេគង្គក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ត្រូវបានរកឃើញថាមានតិចតួចបំផុត គឺចំនួនតែ៣ក្បាលកាលពីឆ្នាំ២០១៨ និងសល់ត្រឹមតែ១ក្បាលប៉ុណ្ណោះនៅឆ្នាំ២០២១នេះ។
ប្រជាសហគមន៍នេសាទនៅអន្លង់អភិរក្សផ្សោតព្រែកកាំពី ស្រុកសំបូរ ខេត្តក្រចេះ លោក ឈ្នៀង លន ក៏បានបារម្ភផងដែរ ចំពោះអនាគតសត្វផ្សោតនៅតំបន់អន្លង់អភិរក្សមួយនេះ ដោយសារសកម្មភាពនេសាទខុសច្បាប់នៅតែកើតមានឡើង ប៉ុន្តែមិនទាន់មានវិធានការទប់ស្កាត់នៅឡើយ។
លោកលើកឡើងថា៖ «វាមិនជាឡើងអីណាស់ណាទេ ចុះក៏មិនចុះ ឡើងក៏មិនឡើងណាស់ណាដែរ គ្រាន់តែថា វាដោយសារតែពួកឆក់ហ្នឹងវាខ្លាំងពេក រកតែកន្លែងរកស៊ីអត់ចង់បាន»។
មេឃុំសំបុក ស្រុកចិត្របុរី ខេត្តក្រចេះ លោក ទុយ សុវណ្ណា បានទទួលស្គាល់ថា មូលហេតុដែលសត្វផ្សោតថយចុះមួយផ្នែក ក៏បណ្ដាលមកពីបទល្មើសនេសាទដែរ។ យ៉ាងណា លោកថា ការបង្ក្រាបបទល្មើសនេសាទគឺមានការពិបាក ដោយសារស្ថានភាពភូមិសាស្ត្រស្មុគស្មាញ។
លោកលើកឡើងថា៖ «មានសហគមន៍នេសាទនៅក្នុងតំបន់ហ្នឹងការពារច្រើន កុំអីគ្រោះថ្នាក់អស់ហើយ ប៉ុន្តែដោយសារមានការយកចិត្តទុកដាក់ពីមជ្ឈដ្ឋានជុំវិញ ពីឆ្មាំទន្លេ ពីរដ្ឋបាលជលផល ពីសហគមន៍នេសាទ ពីព្រោះនៅតំបន់នេះ វាជាតំបន់ស្មុគស្មាញ មានកោះច្រើន ហើយព្រៃច្រើន ហើយការចុះបង្រ្កាបរៀងពិបាកបន្តិច ពីព្រោះមានព្រៃច្រើន»។
និស្សិតបរិស្ថាននៃសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញមួយរូប កញ្ញា ឆេន គឹមឈី លើកឡើងថា ថ្ងៃអនាគត សត្វផ្សោតអាចនឹងផុតពូជ ប្រសិនបើបណ្ដោយឱ្យមានការនេសាទខុសច្បាប់បន្តទៀត។ កញ្ញាបន្ថែមថា ប្រសិនបើបាត់បង់សត្វផ្សោត កម្ពុជានឹងខាតបង់ប្រាក់ចំណូលចូលរដ្ឋ និងសម្រាប់សហគមន៍មូលដ្ឋានផងដែរ។
កញ្ញាបន្តថា៖ «សត្វផ្សោតត្រូវបានគេប្រើប្រាស់សម្រាប់ការវាស់ស្ទង់ពីសុខភាពរបស់ទន្លេ មានន័យថា វត្តមានរបស់ពួកវានៅទីកន្លែងណាបញ្ជាក់ថា ប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីនិងសុខភាពរបស់ទន្លេនៅទីនោះមានភាពប្រសើរ សម្បូរដោយត្រីគ្រប់ប្រភេទរស់នៅ ព្រមទាំងជាទីជម្រកដល់សត្វវារីសាស្ត្រជាច្រើនប្រភេទទៀតរស់នៅផងដែរ»។
និស្សិតបរិស្ថាននៃសាកលវិទ្យាល័យបញ្ញាសាស្រ្តកម្ពុជា កញ្ញា សាយ លឹមជូ យល់ឃើញថា ប្រសិនមានការអភិរក្សនិងការពារបានល្អ ព្រមទាំងមានការចូលរួមពីគ្រប់ភាគី នោះសត្វផ្សោតនឹងអាចនៅគង់វង្សបាន។
កញ្ញាបន្ថែមថា ប្រសិនបើផ្សោតត្រូវបាត់បង់ក្នុងថ្ងៃអនាគត វាមិនត្រឹមតែធ្វើឱ្យបាត់បង់ប្រាក់ចំណូលប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែប៉ះពាល់ដល់កេរ្តិ៍ឈ្មោះសហគមន៍ដែលធ្លាប់អភិរក្សកន្លងមកទៀតផង។
កញ្ញាលើកឡើងថា៖ «ប្រសិនជាយើងបាត់បង់សត្វផ្សោតពិតមែន ខ្ញុំគិតថា ការងារ កេរ្តិ៍ឈ្មោះដែលយើងធ្វើការអភិរក្សហ្នឹង វានឹងមានគេសួរសំណួរថាតើវាបានអនុត្តមកបែបណា ឬក៏លទ្ធផលនៃការអភិរក្សរាប់ឆ្នាំហ្នឹងវានឹងជះឥទ្ធិពលបែបណាទៅដល់សហគមន៍បន្ថែមទៀត»។
ថ្លែងក្នុងសេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានរួមដដែលនោះ ប្រតិភូរាជរដ្ឋាភិបាលទទួលបន្ទុកជាប្រធានរដ្ឋបាលជលផល លោក ពុំ សុថា លើកឡើងថា ការធ្លាក់ចុះចំនួនសត្វផ្សោតក្នុងតំបន់អន្លង់ឈើទាល ជាសញ្ញាប្រកាសអាសន្នមួយដល់អនាគតនៃថនិកសត្វប្រភេទនេះ។ ទោះបីជាបច្ចុប្បន្ន ក្នុងតំបន់អន្លង់នេះ លោកថានៅសល់តែផ្សោតមួយក្បាលក៏ដោយ ប៉ុន្តែរដ្ឋបាលជលផលនៅតែបន្តខិតខំការពារនិងពង្រឹងកិច្ចសហការជាមួយភាគីឡាវ ក្នុងការគ្រប់គ្រងធនធានជលផលនេះបន្ថែមទៀត។
សម្រាប់ប្រធានបណ្ដាញសហគមន៍នេសាទ ស្រុកបុរីអូរស្វាយសែនជ័យ លោក គង់ ចាន់ធី និយាយក្នុងសេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មាននោះថា សត្វផ្សោតទន្លេមេគង្គ ត្រូវបានប្រជាជនកម្ពុជាចាត់ទុកថាជាសត្វដ៏ពិសិដ្ឋ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «សត្វផ្សោតបានជួយដល់ជីវភាពរស់នៅរបស់យើង ផ្ដល់ជាប្រភពចំណូលនិងការងារដ៏សំខាន់សម្រាប់សហគមន៍ ដែលចូលរួមក្នុងវិស័យទេសចរណ៍តាមរយៈការមកទស្សនាសត្វផ្សោត។ ប្រជាជនកម្ពុជាជឿថា ទីណាមានផ្សោត ទីនោះមានត្រី។ បើគ្មានត្រី និងផ្សោតទេ ជីវភាពរបស់យើងនឹងត្រូវបំផ្លាញ»៕
