វាលស្រែខៀវស្រងាត់នៅលើផ្ទៃដីរាប់រយហិកតា កំពុងប្រណាំងប្រជែងគ្នាអួតសម្រស់ទាក់ទាញអ្នកដំណើរដែលធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅកាន់ទីជនបទ។ ខេត្តព្រៃវែង ជាខេត្តមួយក្នុងចំណោមបណ្ដាខេត្តផ្សេងទៀតដែលផលិតស្រូវច្រើន ទាំងស្រូវប្រាំងនិងវស្សា នៅក្នុងឆ្នាំ២០២០ ដោយផលិតបានស្រូវប្រមាណ១លាន៤សែនតោន។
តែយ៉ាងណា សម្រាប់ចុងឆ្នាំ២០២១នេះ កសិករមួយចំនួនហាក់ស្ទាក់ស្ទើរ និងមួយចំនួនទៀតបានសម្រេចចិត្តមិនធ្វើស្រូវប្រាំងទៀតឡើយ បើទោះបីជាមានប្រភពទឹកគ្រប់គ្រាន់ក៏ដោយ។
កសិកររស់នៅភូមិត្នោតទ្រេត ឃុំដង្កោ ក្រុងព្រៃវែង ខេត្តព្រៃវែង លោក ឈន ផាន អាយុ៦២ឆ្នាំ ដែលប្រកបរបរធ្វើស្រែលើផ្ទៃដីជាង២ហិកតា បានរៀបរាប់ថា នៅតំបន់ដែលលោករស់នៅ ជាទូទៅកសិករធ្វើស្រែ៣ទៅ៤ដងក្នុងមួយឆ្នាំ។ ប៉ុន្តែលោកថា នៅឆ្នាំនេះ តម្លៃជី ប្រេងសាំង និងថ្នាំកសិកម្ម ហក់ឡើងខ្ពស់ជាងឆ្នាំមុន ដែលជំរុញឱ្យរូបលោកនិងកសិករមួយចំនួនកាត់បន្ថយការធ្វើស្រែ និងមួយចំនួនទៀតសម្រេចចិត្តបោះបង់ការធ្វើស្រែប្រាំង ហើយទៅស៊ីឈ្នួលគេឬទៅធ្វើសំណង់វិញ។
លោកថា៖ «ក្រៅពីធ្វើស្រែ កូនខ្ញុំធ្វើសំណង់ ទាំងខ្ញុំក៏ធ្វើជាងសំណង់ដែរហ្នឹង មានលុយហ្នឹងជួយទប់។ កាលពីធ្វើមុន ស្រូវហ្នឹង បានគ្រាន់ចាយគ្រាន់អីដែរក្មួយ ទិញនេះទិញនោះដែរ ទាល់ឥលូវជីវាថ្លៃ អ៊ីចឹងវាពិបាកដែរ។ ធ្វើវា[ធ្វើស្រែ]នេះ ផ្អាកធ្វើឆ្នាំហ្នឹង ផ្អាកមួយកន្លែងដែរហើយមើលទៅ»។
លោកបន្ថែមថា ការធ្វើស្រែ បើប្រៀបធៀបទៅឆ្នាំមុនខុសគ្នាជាងពាក់កណ្ដាល ដែលជាហេតុជំរុញឱ្យលោកត្រូវរកចំណូលក្រៅពីការធ្វើស្រែ។
លោកថា៖ «ឆ្នាំមុនៗ ដូចខ្ញុំថាអ៊ីចឹង មួយឆ្នាំបាន៣លានរៀល ប្រហែលដកភាគរយជាងហ្នឹងហើយក្មួយ! ប្រហែលជាវាចូល១លានជាងតិចតួច។ យើងបើរកក្រៅ វាគ្រាន់បើជាង វាទ្វេជាពីរ ស្រុកស្រែមិនឈប់បានទេក្មួយ ទោះថោកយ៉ាងណាក៏នៅតែធ្វើដែរ។ របរស្រែហើយ ប៉ុន្តែគ្រាន់តែគ្នាបន្ថយដៃ យើងធ្វើ៣សារអ៊ីចឹងទៅ ថយ២សារអ៊ីចឹងទៅ»។
នៅមិនឆ្ងាយប៉ុន្មានពីលោក ឈន ផាន កសិករមួយរូបទៀតដែលធ្វើស្រែនៅលើផ្ទៃដី៨ហិកតា លោក លឹម សារ៉ាន់ បានលើកឡើងថា រៀងរាល់ឆ្នាំ លោករស់អាស្រ័យផលលើរបរធ្វើស្រែ ប៉ុន្តែពេលខ្លះក៏ត្រូវឆ្លៀតទៅរកចំណូលពីរបរផ្សេងផងដែរ។
លោកថា៖ «សម្រាប់ការចាយរាល់ថ្ងៃ ជួនក៏ខ្វះខាតតិចតួចដែរ ជួនទៅក៏មិនសូវដិតដល់ប៉ុន្មាន។ បើយើង ដល់វគ្គស្រូវអ៊ីចឹងទៅ ចាយវាយរាងគួរសម ដល់យើងដាច់មួយវគ្គអ៊ីចឹងទៅ វារាងពិបាកតិចដែរ ទាល់តែរកចំណូលក្រៅ ដូចជា ឆ្លៀតទៅដឹកដីឱ្យគេអ៊ីចឹង ទៅយកលុយតិចតួចមករួមផ្សំអ៊ីចឹងទៅ គ្រាន់ចាយកូន ទៅអ៊ីចឹងទៅ»។
កសិកររូបនេះនិយាយថា ប្រសិនបើតម្លៃជីនិងប្រេងបន្តឡើងថ្លៃទៀត ស្របពេលពូជស្រូវថ្លៃ រីឯតម្លៃស្រូវចុះថោកនោះ លោកនឹងពិចារណាឈប់ធ្វើស្រូវខ្លីឬស្រូវប្រាំងតែម្ដង។
លោកថា៖ «ឱ្យតែប្រេងជីឡើងថ្លៃ គេលែងហ៊ានធ្វើស្រូវខ្លីហើយ ព្រោះស្រូវខ្លីយើងដាក់ជីច្រើន វាទៅ៧ទៅ៨បេក្នុងមួយហិកតា។ ស្រូវខ្លីយើង យើងបាចជី៣ដង ម្ដងយើងបាច៣បេ»។
មានវ័យ៣៤ឆ្នាំ កសិករម្នាក់ទៀតរស់នៅភូមិព្រៃក្វែក ឃុំស្វាយអន្ទរ ស្រុកស្វាយអន្ទរ ខេត្តព្រៃវែង អ្នកស្រី សុត ផា មានប្រសាសន៍ថា ជារៀងរាល់ឆ្នាំ អ្នកស្រីធ្វើស្រូវលើដីស្រែជិត១ហិកតា ហើយភាគច្រើនអ្នកភូមិយកប្រភេទស្រូវខ្លី ឬស្រូវស្រាលមកធ្វើ ប៉ុន្តែឆ្នាំនេះ ស្ទើរតែខាតទាំងអស់ ដោយសារជំនន់ទឹកភ្លៀង។ យ៉ាងនេះក្ដី គាត់ថា មកដល់ខែនេះចាប់ផ្ដើមខ្សត់ទឹកបន្តិច ហើយកសិករត្រូវបូមទឹកពីប្រឡាយ ដែលត្រូវចំណាយលើប្រេងសាំងច្រើនផងដែរ។
អ្នកស្រីថា៖ «ដឹងសល់បានប៉ុន្មានទេ សារហ្នឹងមិនស្រួល សងគេមិនគ្រាន់ផង ដោយសារបូមទឹកពេក បូមលេង១ហិកតា [ប្រើប្រេងសាំងអស់]២កាន មិនទាន់ពេញផង ហើយបូមមិនទាន់ដកម៉ាស៊ីនផង រីង! ដកម៉ាស៊ីន រីង! លុយគិត២០ម៉ឺនជាងហើយ បើគិត១កាន១០ម៉ឺនជាង។ យើងបូម៣យប់៣ថ្ងៃ អ៊ីចឹងហើយយើងដកម៉ាស៊ីនមិនទាន់ផង រីងបាត់ទៀតហើយ ចុះទម្រាំគ្រប់៣ខែ មិនដឹងជាប៉ុន្មានកានទេ ហើយជីអន់បំផុតក៏៧បេដែរ»។
អ្នកស្រីបញ្ជាក់ថា ការរស់ពឹងតែលើការធ្វើស្រែមួយមុខ មិនអាចទ្រទ្រង់ជីវភាពរស់នៅបានទាំងស្រុងនោះទេ ព្រោះបច្ចុប្បន្ន ការធ្វើស្រែចំណាយដើមទុនច្រើនខ្លាំងពេក ទៅលើការភ្ជួររាស់ដី ការទិញថ្នាំ ជី ប្រេងសាំង និងការច្រូតកាត់ ជាដើម ខណៈតម្លៃជីនិងតម្លៃប្រេងសាំងនៅឆ្នាំនេះបានហក់ឡើងខ្ពស់នោះ។
អ្នកស្រីបន្ត៖ «ប្ដីធ្វើសំណង់រាល់ថ្ងៃហ្នឹង។ ធ្វើស្រែពឹងស្រូវសុទ្ធមិនកើតទេ បើធ្វើឱ្យតែចិន មិនគ្រាន់ផងហ្នឹង គ្រាន់តែម៉ាស៊ីនច្រូត ១ហិកតា២០ម៉ឺនជាង អាត្រាក់[ភ្ជួររាស់]១ហិកតា ៣០ម៉ឺនជាង ជួលគេមួយចប់! ទោះអ្នកមានគោយន្ត ក៏គេជួលដែរ»។
កាលពីដើមខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំនេះ តម្លៃប្រេងសាំងបានហក់ឡើងដល់៤ ៥៥០រៀលក្នុងមួយលីត្រ និងប្រេងម៉ាស៊ូតតម្លៃ៤ ១០០រៀលក្នុងមួយលីត្រ ប៉ុន្តែតម្លៃបានធ្លាក់ចុះបន្តិចវិញ គិតចាប់ពីថ្ងៃទី១៥ ដល់ថ្ងៃទី៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២១នេះ ក្នុងនោះ តម្លៃសាំងធម្មតាបានចុះមកត្រឹម៤ ១០០រៀលក្នុងមួយលីត្រ និងប្រេងម៉ាស៊ូតតម្លៃ៣ ៧៥០រៀលក្នុងមួយលីត្រ។
អនុប្រធានមន្ទីរកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទខេត្តព្រៃវែង លោក សំ សារុន លើកឡើងថា កសិកម្មនៅខេត្តនេះមានគ្រប់រដូវកាល ហើយមន្ទីរកសិកម្មខេត្តក៏ធ្លាប់ជំរុញឱ្យកសិករប្រើជីធម្មជាតិជំនួសជីគីមីវិញ ដើម្បីកាត់បន្ថយការចំណាយ។
លោកថា៖ «គាត់និយាយចេះនិយាយហើយ ប៉ុន្តែតាមខ្ញុំមើលតាមភាពជាក់ស្ដែងគ្មានរដូវកាលទេឥលូវ។ ឃើញស្រូវបែកគុម្ពនៅបែកគុម្ព ស្រូវទុំនៅតែទុំ ប៉ុន្តែមន្ទីរកសិកម្មក៏មិនផ្ដោតលើជីគីមីហ្នឹងដែរ ឱ្យគាត់គិតលើថ្លៃដើមផលិតរបស់ពួកគាត់។ ហើយបច្ចុប្បន្ននេះ យើងមិនមែនផ្ដោតលើទិន្នផលខ្ពស់ទេ យើងចង់បានទីផ្សារ»។
លោកបន្តថា បច្ចុប្បន្ន មន្ទីរកសិកម្មខេត្តក៏កំពុងសហការជាមួយក្រុមហ៊ុនក្នុងស្រុកមួយចំនួន ក្នុងគោលបំណងប្រមូលលាមកសត្វដើម្បីកែច្នៃទៅជាជីធម្មជាតិវិញ។ ក្រៅពីនេះ លោករំពឹងថា ប្រជាពលរដ្ឋនឹងពិចារណារវាងការប្រើប្រាស់ជីគីមីនិងជីធម្មជាតិ។ បន្ថែមពីនេះ លោកថា ប្រជាកសិករគួរដាំបន្លែនិងដំណាំផ្សេងៗ ដើម្បីជំនួសការធ្វើស្រែតែមួយមុខ។
ប្រធានសមាគមសម្ព័ន្ធសហគមន៍កសិករកម្ពុជា (CCFC) លោក ថេង សាវឿន យល់ថា ការលើកឡើងរបស់ប្រជាកសិករ គឺជាក្ដីបារម្ភមួយ ពិសេសការជំពាក់បំណុលគេ ដោយសារតែតម្លៃជីនិងសម្ភារផ្សេងៗបន្តឡើងថ្លៃ ហើយនៅពេលដែលទទួលបានផលស្រូវ បែរជាស្រូវមានតម្លៃថោកទៀត។ លោកថា បញ្ហានេះជាហេតុដែលធ្វើឱ្យកសិករមិនអាចប្រថុយប្រថានក្នុងការប្របករបរធ្វើស្រូវប្រាំងបន្តទៀត។
លោកថា៖ «ហើយចំណុចទី២ ដើម្បីឱ្យពួកគាត់ទទួលបាននូវការចំណេញ រដ្ឋាភិបាលត្រូវតែគិតពិនិត្យទៅលើតម្លៃជីឬប្រេងដែលហក់ឡើងថ្លៃ ដោយធ្វើយ៉ាងណាអន្តរាគមន៍ដោះស្រាយបញ្ហាហ្នឹង! បើពុំដូច្នោះទេ ការបោះបង់ចោលស្រែស្រូវស្រាលហ្នឹង ធ្វើឱ្យយើងខាតបង់ច្រើនទៅលើស្បៀងអាហារ រួមទាំងការទុកដីទំនេរចោល»។
លោក ថេង សារឿន បន្ថែមថា ក្នុងករណីធ្វើស្រែមិនចំណេញឬខាតបង់នោះ កសិករអាចប្ដូរទៅប្រកបរបរចិញ្ចឹមសត្វបាន ដោយសារបច្ចុប្បន្នមុខរបរនេះកំពុងទទួលបានការគាំទ្រ និងមានតម្រូវការទីផ្សារខ្លាំង ហើយមិនសូវខាតបង់នោះដែរ។
ត្រលប់មករកកសិករនៅខេត្តព្រៃវែងវិញ លោក ឈន ផាន បានស្នើដល់រដ្ឋាភិបាលនិងក្រសួងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធជួយអន្តរាគមន៍ធ្វើយ៉ាងណាដោះស្រាយបញ្ហាជីឡើងថ្លៃ និងជួយរកទីផ្សារស្រូវឱ្យមានតម្លៃយ៉ាងតិចក៏៩០០រៀលដែរ ទើបអាចឱ្យកសិករមានជីវភាពសមរម្យបាន។
លោកថា៖ «ខ្ញុំអត់មានអីទេ ចង់បានតែជីចុះថោកបន្តិច ស្រូវឡើងថ្លៃបន្តិច ឱ្យបានសមរម្យមក បានរស់ស្រួលហើយ»៕
