ខេត្តមណ្ឌលគិរី ជាទឹកដីសម្បូរទៅដោយភ្នំ ព្រៃឈើ ធនធានធម្មជាតិដ៏ស្រស់ស្អាត ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាទឹកដីដែលមានជនជាតិដើមភាគតិចរស់នៅច្រើន។ ជនជាតិដើមភាគតិចរស់នៅលើទឹកដីនេះ ភាគច្រើនជាជនជាតិដើមភាគតិចពូនងរស់នៅអាស្រ័យផលពីធនធានធម្មជាតិទាំងអស់នោះ តាំងពីយូរលង់ណាស់មកហើយ។
បច្ចុប្បន្ន ជនជាតិដើមភាគតិចមួយនេះកំពុងមានការព្រួយបារម្ភពីការប្រែប្រួលអាកាសធាតុដែលបានជះឥទ្ធិពលទៅលើការរស់នៅរបស់ពួកគេ បន្ទាប់ពីព្រៃសហគមន៍និងព្រៃនៅតំបន់ការពារមួយចំនួនបានរងនូវការឈូសឆាយនិងកាប់បំផ្លាញពីសំណាក់អ្នកមានលុយមានអំណាច។
ជនជាតិដើមភាគតិចពូនង រស់នៅឃុំសុខសាន្ត ស្រុកកោះញែក ខេត្តមណ្ឌលគិរី លោក វណ្ណាន សាំង បានកត់សម្គាល់ឃើញថា ចាប់តាំងពីព្រៃឈើរងការកាប់បំផ្លាញអស់រាប់រយហិកតាក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃភ្នំព្រេច និងស្រែពក ក្បែរតំបន់លោករស់នៅនោះ បានធ្វើឱ្យអាកាសធាតុមានការប្រែប្រួល ជីវចម្រុះក្នុងព្រៃមានការថយចុះ ដែលនាំឱ្យប៉ះពាល់ដល់ការរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅតំបន់នោះ។
កំពុងអង្គុយនៅក្រោមដើមឈើមួយដើមក្នុងព្រៃ នៅតំបន់សហគមន៍ លោក សាំង បន្តថា នៅប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ របាយទឹកភ្លៀងមានការប្រែប្រួលនិងខ្សត់ភ្លៀង ព្រមទាំងបង្កឱ្យមានបាតុភូតធម្មជាតិកើតឡើងច្រើនផងដែរ ដូចជា ខ្យល់កន្ត្រាក់ និងរន្ទះបាញ់ ជាដើម ហើយបាតុភូតទាំងនេះក៏បានបង្កឱ្យប៉ះពាល់ដល់អាយុជីវិតប្រជាពលរដ្ឋ ផ្ទះសម្បែង ផលដំណាំ និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធផ្សេងៗផងដែរ។
លោក សាំង និយាយថា៖ «ភ្លៀងមិនទៀងទាត់ វាប៉ះពាល់ទៅដល់ប្រជាពលរដ្ឋយើងដែលប្រកបរបរកសិកម្មហ្នឹងឯង។ យើងកំពុងមានតម្រូវការធ្វើស្រែចម្ការ ជួនកាលវារាំងអីអ៊ីចឹងទៅ យើងមិនអាចស្ទូងបានទេ ព្រោះវាគ្មានទឹក […] ឥលូវពេលភ្លៀង រន្ទះលែងបាញ់ចំដើមឈើដូចមុនទៀតហើយ ព្រោះវាលែងមានដើមឈើឱ្យបាញ់ វាបាញ់តែចំមនុស្ស ចំសត្វ ចំផ្ទះសម្បែងរបស់យើង»។
ក្រៅពីនោះ លោកថា ការបាត់បង់ព្រៃឈើក៏បានបង្កផលប៉ះពាល់ដល់ទីជម្រករបស់សត្វព្រៃតូចធំមួយចំនួនដែលធ្លាប់រស់នៅក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃផងដែរ ក្នុងនោះមានសត្វព្រៃមួយចំនួនបានរត់ទៅរស់នៅប្រទេសជិតខាង។
លោកថា៖ «កាលពីមុន នៅពេលចូលទៅក្នុងព្រៃ តែងមានសត្វមួយចំនួន ដូចជា ដំរី ឈ្លូស រត់កាត់។ តែឥលូវកុំថាឡើយសត្វ តែព្រៃឱ្យសត្វរត់ក៏មិនមានដែរ។ ភាគច្រើនជ្រូកព្រៃ ឬដំរីអីហ្នឹង វារត់ទៅវៀតណាមអស់ហើយ»។
លោក វណ្ណាន សាំង បានអះអាងថា បច្ចុប្បន្ន លោកនៅតែឃើញមានសកម្មភាពកាប់ព្រៃឈើនៅក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃភ្នំព្រេច និងស្រែពក នៅឡើយ។ លោកថា រថយន្តធំតូច ក្នុងនោះមានរថយន្តមួយបាំងកន្លះ រថយន្តកែច្នៃ និងជួនកាលជារថយន្តទាហាន បានដឹកជញ្ជូនឈើទាំងយប់ទាំងថ្ងៃ ដោយគ្មានសមត្ថកិច្ចឬអាជ្ញាធរណាចុះទៅសាកសួរនិងទប់ស្កាត់ចំពោះសកម្មភាពទាំងអស់នោះឡើយ។
លោកថា៖ «មានមន្ត្រីបើកដៃចូលរួមឱ្យកាប់ [ព្រៃឈើ]។ បើពួកមន្ត្រីហ្នឹងមិនបើកដៃ ក៏គ្មានអ្នកណាហ៊ានចូលទៅកាប់ដែរ»។
បុរសវ័យ២២ឆ្នាំរូបនេះ ស្នើសុំឱ្យអាជ្ញាធរនៅក្នុងខេត្តនេះមានវិធានការឱ្យបានម៉ឺងម៉ាត់ក្នុងការទប់ស្កាត់បទល្មើសព្រៃឈើដែលកើតមាននៅក្នុងពេលបច្ចុប្បន្នឱ្យបានឆាប់រហ័ស ខណៈលោកបារម្ភពីការបាត់បង់ព្រៃឈើទាំងស្រុងនៅពេលអនាគត។
លោកនិយាយថា៖ «ខ្ញុំចង់ឱ្យខាងអាជ្ញាធរ គាត់ចុះមកល្បាតនិងចាប់អ្នកកាប់ឈើខុសច្បាប់នៅតំបន់ភ្នំព្រេច និងស្រែពកហ្នឹង ព្រោះថា វាបទល្មើសកើតឡើង ហើយគ្មានអ្នកណាមកបង្ក្រាបសោះ។ យើងជាប្រជាពលរដ្ឋចង់បង្ក្រាបណាស់ តែយើងគ្មានសមត្ថភាពនឹងបង្រ្កាបគេទេ។ យើងបារម្ភ យើងខ្លាចនៅពេលអស់ព្រៃឈើទៅ ធាតុអាកាសយើងនឹងប្រែប្រួល»។
តាមរបាយការណ៍មួយរបស់អង្គការទេសន្តប្រវេសន៍អន្តរជាតិ (IOM) ចុះផ្សាយកាលពីឆ្នាំ២០០៩ បានបង្ហាញពីការគូសផែនទីភាពងាយរងគ្រោះចំពោះគ្រោះធម្មជាតិក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី។ របាយការណ៍បានលើកឡើងថា ខេត្តមណ្ឌលគិរី ត្រូវបានគំរាមកំហែងដោយសកម្មភាពកាប់ឈើ និងការជីកយករ៉ែយ៉ាងខ្លាំងក្លា ដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់ធនធានធម្មជាតិនៅក្នុងខេត្តនេះ។ ប្រជាជនដែលរស់នៅក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី ភាគច្រើនជាជនជាតិដើមភាគតិចដែលពឹងផ្អែកខ្លាំងលើធនធានធម្មជាតិ ហើយកំពុងរងផលប៉ះពាល់ដោយសារការរេចរឹលនូវធនធានធម្មជាតិទាំងអស់នោះ។
ស្រដៀងគ្នានេះដែរ ប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅក្នុងសហគមន៍អណ្ដូងក្រឡឹង ឃុំសែនមនោរម្យ ស្រុកអូររាំង ខេត្តមណ្ឌលគិរី លោក សុខា ថុត បានលើកឡើងថា មិនត្រឹមតែមានការឈូសឆាយដីព្រៃដោយខុសច្បាប់ពីសំណាក់អ្នកមានលុយមានអំណាចនោះទេ ពួកគេថែមទាំងបានរារាំងអ្នកភូមិ និងជីកប្រឡាយ មិនឱ្យចូលទៅក្នុងព្រៃបេះបន្លែផ្លែឈើផ្សេងៗថែមទៀតផង។
លោកអះអាងថា ទង្វើបែបនេះមិនមែនត្រឹមតែប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពរស់នៅរបស់អ្នកភូមិដែលពឹងអាស្រ័យលើការប្រមូលផលអនុផលព្រៃឈើនោះទេ ថែមទាំងបានប៉ះពាល់ទៅដល់វិស័យទេសចរណ៍ទៀតផង ត្បិតថានៅក្នុងសហគមន៍នេះ អ្នកភូមិក៏បាននាំភ្ញៀវទេសចរចូលទៅកម្សាន្តនៅក្នុងព្រៃ ដែលជាមុខរបរបន្ថែមរបស់ពួកគាត់ផងដែរ។
លោកថា៖ «អាហ្នឹងវាជាការខាតបង់សម្រាប់សហគមន៍ពួកខ្ញុំ ព្រោះថា កន្លែងហ្នឹងទី១ យើងធ្លាប់នាំភ្ញៀវទេសចរ ដល់ពេលអ៊ីចឹងទៅ យើងបានចំណូលមកចូលសហគមន៍។ ហើយទី២ យើងជាលក្ខណៈគ្រួសារ ចូលទៅកាប់វល្លិ កាប់ផ្ដៅ ដកផ្សិត ប្រមូលផលអនុផលព្រៃឈើហ្នឹងលែងបានហើយ។ គាត់ [អ្នកមានលុយមានអំណាច] ផ្ដាច់មុខរបររបស់ពួកយើងមួយចំនួន ដោយមិនឱ្យយើងចេញចូលកន្លែងហ្នឹង»។
លោក សុខា ថុត បន្តថា កន្លងមក រូបលោកនិងក្រុមប្រជាសហគមន៍ធ្លាប់បានចុះល្បាតនៅក្នុងតំបន់ការពារនោះ ក្នុងមួយខែចំនួន៨ថ្ងៃ ប៉ុន្តែថ្មីៗនេះ អាជ្ញាធរបានហាមឃាត់ ដោយសម្អាងហេតុផលថា ទុកឱ្យអាជ្ញាធរនៅទីនោះជាអ្នកដោះស្រាយ។ តែយ៉ាងណា លោកថា អាជ្ញាធរហាក់មិនបានអើពើទៅនឹងបទល្មើសព្រៃឈើដែលកើតមានឡើងនោះទេ។
លោកថា៖ «នៅពេលដែលយើងចុះល្បាតឃើញមានបទល្មើសតិចតួច នៅពេលយើងហាម គាត់[អ្នកកាប់ឈើ]ស្ដាប់ តែនៅពេលដែលទាក់ទងទៅនឹងអ្នកមានអំណាច យើងមិនអាចធ្វើការហាមឃាត់បាននោះទេ ដោយសារតែគាត់មានការទាក់ទងជាមួយនឹងអាជ្ញាធរមួយចំនួន។ អាជ្ញាធរថែមទាំងរារាំងមិនឱ្យយើងចុះល្បាត គាត់ថាដីដែនទុកឱ្យដែនគេជាអ្នកដោះស្រាយ យើងជាអ្នកសហគមន៍មិនបាច់ដោះស្រាយទេ។ អាហ្នឹងដោយសារតែមានការពាក់ព័ន្ធ គាត់ទទួលបានភាគលាភពីគេ អ៊ីចឹងបានជាគាត់ហាមមិនឱ្យយើងចុះល្បាត»។
ករណីនេះ លោកបានស្នើដល់អាជ្ញាធរនិងក្រសួងពាក់ព័ន្ធអនុញ្ញាតឱ្យសហគមន៍ចូលរួមសហការណ៍ក្នុងការចុះល្បាត ដើម្បីទប់ស្កាត់បទល្មើសព្រៃឈើ។
តំណាងជនជាតិដើមភាគតិចពូនងមួយរូបទៀត រស់នៅភូមិពូលុ ឃុំប៊ូស្រា ស្រុកពេជ្រាដា លោក ក្វាង ថូល បានឱ្យដឹងដែរថា បទល្មើសព្រៃឈើមិនមែនកើតមានតែនៅក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃនិងតំបន់ការពារនោះទេ បច្ចុប្បន្ន ព្រៃឈើនៅក្នុងសហគមន៍ដែលលោករស់នៅនិងធ្លាប់អាស្រ័យផល ក៏រងការកាប់បំផ្លាញនិងឈូសឆាយដីយកធ្វើកម្មសិទ្ធិពីសំណាក់ជនល្មើសមួយចំនួនផងដែរ។ លោកថា ការកាប់និងឈូសឆាយព្រៃទាំងនោះបានប៉ះពាល់ដីចម្ការវិលជុំ និងព្រៃតំណម ឬព្រៃកប់សព របស់ជនជាតិដើមភាគតិច។
បច្ចុប្បន្ន ព្រៃតំណមរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចពូនងនៅតំបន់នោះមានចំនួន២ទីតាំង គឺនៅតំបន់ទួលស្វាយ (ប៉ុស្តិ៍៨) និងតំបន់អូរពុល នៅដាក់ដាំ ដែលមានទំហំសរុបជិត២០ហិកតា។
លោក ក្វាង ថូល អះអាងថា ព្រៃតំណមនៅតំបន់អូរពុល ធ្លាប់មានទំនាស់ជាមួយក្រុមហ៊ុនឯកជនមួយ ដោយសារតែក្រុមហ៊ុននោះឈូសឆាយព្រៃដែលនៅក្បែរនោះ ហើយប៉ះពាល់ដល់ដីព្រៃតំណមរបស់ពួកគាត់។ លោកថា ពេលនោះ បើពលរដ្ឋមិនបានហាមឃាត់ទាន់ពេលវេលានោះទេ ក្រុមហ៊ុននឹងឈូសឆាយដល់ព្រៃតំណមរបស់ពួកគាត់។
លោកថា៖ «គេឈូសឆាយហើយបានគេឆ្វៀល ព្រោះយើងទៅហាមឃាត់។ បើយើងមិនហាមទេ គេឈូសឆាយទាំងអស់»។
បុរសមាឌល្អិត វ័យ៤៥ឆ្នាំរូបនេះ បានរៀបរាប់បន្តថា ក្រៅពីផលប៉ះពាល់ទាំងនេះ អនុផលព្រៃឈើដែលជនជាតិដើមភាគតិចតែងតែចូលព្រៃ ដើម្បីបេះយកមកធ្វើជាអាហារនិងធ្វើជាសម្ភារប្រើប្រាស់ប្រចាំថ្ងៃ ព្រមទាំងអាចលក់ដូរនៅតាមទីផ្សារនានានោះ ក៏រងនូវការបាត់បង់ផងដែរ។
លោកថា៖ «មានបងប្អូនខ្លះ គេចូលព្រៃទៅរកបន្លែ ដូចជា ស្លឹកពៀប ស្លឹករ៉ាតូញ និងចុងផ្ដៅ មានអ្នកខ្លះគេចូលទៅរកឃ្មុំ យកទៅលក់នៅផ្សារបានចំណូលគ្រាន់បើដែរ។ អ៊ីចឹងបើសិនជារបស់អស់ហ្នឹង វាអស់ លែងមាននៅក្នុងព្រៃទៀត គឺយើងលែងមានចំណូល ឬក៏លុយកាក់ដើម្បីទិញម្ហូបអាហារទៀតហើយ»។
លោក ក្វាង ថូល លើកឡើងទៀតថា ដោយសារការបាត់បង់ព្រៃឈើនិងអនុផលព្រៃឈើ បានធ្វើឱ្យពលរដ្ឋខ្លះនៅតំបន់នោះត្រូវបង្ខំចិត្តធ្វើចំណាកស្រុកទៅធ្វើការនៅប្រទេសជិតខាង និងខ្លះទៀតក្លាយជាអ្នកស៊ីឈ្នួលកាប់ព្រៃឈើដែលនៅសល់តិចតួចនៅក្នុងខេត្តនេះ លក់ឱ្យឈ្មួញតាមការបញ្ចុះបញ្ចូលរបស់ជនខិលខូចមួយចំនួន។ ចំណែកអ្នកខ្លះទៀត លោកថា ធ្លាក់ខ្លួនជំពាក់បំណុលគេ រហូតត្រូវគេរឹបអូសយកទ្រព្យសម្បត្តិជាបន្តបន្ទាប់ ដោយសារតែគ្មានប្រាក់ដោះបំណុល។
លោកនិយាយថា៖ «អ្នកខ្លះលែងបានធ្វើស្រែ អត់មានអង្ករហូប ហើយគេកាប់ព្រៃឈើអស់ អត់មានបន្លែឱ្យបេះទៀត។ នៅពេលគ្មានការងារធ្វើ នឹងមានគំនិតជំពាក់លុយធនាគារ ហើយនៅពេលដែលគ្មានចំណូល នឹងប្រឈមមុខទៅនឹងការរឹបអូសទ្រព្យសម្បត្តិ»។
បើតាមការរៀបរាប់របស់ក្រុមជនជាតិដើមភាគតិច ព្រៃឈើដែលត្រូវបានឈ្មួញកាប់ដឹកយកទៅលក់នៅប្រទេសជិតខាងនោះ សុទ្ធសឹងតែជាឈើប្រណិតៗ ក្នុងនោះ ដើមគគីរ ស្រឡៅ និងសុក្រំ ជាដើម ហើយពួកគេបានដឹកទៅប្រទេសវៀតណាម តាមច្រកភ្នំណាមលៀរ កែវសីម៉ា និងអូរហ៊ុច។
តាមរបាយការណ៍របស់ Global Forest Watch កាលពីខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៩ របស់ទីភ្នាក់ងារសហរដ្ឋអាមេរិកសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍអន្តរជាតិ (USAID) បានលើកឡើងថា ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០១ ដល់ឆ្នាំ២០២០ កម្ពុជាបាត់បង់គម្របព្រៃឈើ ១,២៩លានហិកតា ស្មើនឹងការថយចុះ ៣០% នៃគម្របព្រៃឈើ ធៀបទៅនឹងឆ្នាំ២០០០ និងមានការបំភាយឧស្ម័នកាបូនិច CO₂e ចំនួន៨៣៤លានតោន។
របាយការណ៍ដដែលបញ្ជាក់ថា ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាជិត៨០ភាគរយរស់នៅក្នុងតំបន់ជនបទ ក្នុងនោះ ៦៥ភាគរយរស់ពឹងផ្អែកលើធនធានព្រៃឈើ ដែលមានន័យថា ប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមជនបទបានរងផលប៉ះពាល់ខ្លាំងជាងគេ ដោយសារការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើខុសច្បាប់ ដែលអាចធ្វើឱ្យពួកគេបាត់បង់ប្រាក់ចំណូល អាហារ និងសម្ភារ ដែលត្រូវការសម្រាប់ទីជម្រក និងប្រភពឥន្ធនៈ។
វីអូឌី មិនអាចសុំការអត្ថាធិប្បាយជុំវិញករណីនេះពីអ្នកនាំពាក្យក្រសួងបរិស្ថាន លោក នេត្រ ភក្ត្រា បានទេ។
ប៉ុន្តែប្រធានមន្ទីរបរិស្ថានខេត្តមណ្ឌលគិរី លោក កែវ សុភ័គ លើកឡើងថា តាមរយៈទិន្នន័យរបស់ក្រសួងបរិស្ថាន គម្របព្រៃឈើនៅខេត្តមណ្ឌលគិរីនៅមានចំនួនច្រើន ដោយមិនមានការបាត់បង់ច្រើនដូចការលើកឡើងរបស់ពលរដ្ឋនោះទេ។
លោកថា៖ «យើងមិនអាចធ្វើការសន្និដ្ឋានដោយមិនមានការសិក្សាជាលក្ខណៈវិទ្យាសាស្ត្រទេ អ៊ីចឹងខ្ញុំមិនអាចធ្វើការវាយតម្លៃថាវាយ៉ាងម៉េច។ តែបើសិនជាវាបាត់បង់ គឺបាត់បង់តាមរយៈការផ្ដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច តែឥលូវតាំងតែពីរដ្ឋាភិបាលបញ្ឈប់ការផ្ដល់ឱ្យ អ៊ីចឹងគម្របព្រៃដូចជាលែងមានការបាត់បង់ដែរ»។
លោក កែវ សុភ័គ បន្តថា នៅក្នុងឆ្នាំ២០២១នេះ មន្ត្រីបរិស្ថានបានខិតខំក្នុងការបង្ក្រាបនូវបទល្មើសព្រៃឈើនិងសត្វព្រៃ ដែលធ្វើឱ្យបទល្មើសក្នុងខេត្តនេះមានការថយចុះខ្លាំង បើប្រៀបធៀបទៅនឹងឆ្នាំមុនៗ ជាពិសេសលែងមានបទល្មើសទ្រង់ទ្រាយធំៗទៀតហើយ គឺនៅមានតែបទល្មើសតូចៗប៉ុណ្ណោះ។
លោកថា៖ «និយាយរួមទៅ បទល្មើសព្រៃឈើមានការថយចុះខ្លាំងតែម្ដង បទល្មើសព្រៃឈើធំៗគឺសូន្យតែម្ដង មានតែបទល្មើសសិប្បកម្មតាមផ្ទះតាមអីហ្នឹង គឺមាន! ធ្វើទ្វារ ធ្វើបង្អួចអីមាន! ដែលបម្រើឱ្យការប្រើប្រាស់នៅក្នុងស្រុក»។
ជាមួយគ្នានេះដែរ អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋបាលខេត្តមណ្ឌលគិរី លោក ស៊ន សារ៉ុន បានឆ្លើយតបនឹងការលើកឡើងរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចដែរថា ការបាត់បង់ព្រៃឈើនឹងនាំឱ្យមានការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។ ប៉ុន្តែលោកថា ស្ថានភាពអាកាសធាតុមិនមានលក្ខណៈធ្ងន់ធ្ងរដូចការលើកឡើងរបស់ក្រុមជនជាតិដើមភាគតិចនោះទេ។
លោកថា៖ «ខ្ញុំនៅទីនេះ [ខេត្តមណ្ឌលគិរី] ដូចជាជាង៣០ឆ្នាំហើយ ហើយទោះបីជាមានការប្រែប្រួល [អាកាសធាតុ] ក៏មិនដូចពួកគាត់លើកឡើងពេកដែរ គឺវាមានប្រែប្រួលតិចតួចបំផុត»។
ចំពោះបទល្មើសព្រៃឈើក្នុងខេត្តនេះវិញ លោកថា នៅមិនទាន់ទទួលបានដំណឹងពីការកាប់ទន្ទ្រានព្រៃនៅតំបន់ស្រែពក និងភ្នំព្រេច នៅឡើយទេ ដោយហេតុថា នៅទីនោះឆ្ងាយពីសមត្ថកិច្ចរបស់លោក។ ប៉ុន្តែលោកអះអាងថា មួយរយៈចុងក្រោយនេះ ចំនួនបទល្មើសព្រៃឈើមានការធ្លាក់ចុះ បន្ទាប់ពីមន្ត្រីជំនាញនិងអាជ្ញាធរបានចុះបង្ក្រាបនិងចាត់វិធានការតាមផ្លូវច្បាប់ទៅលើជនល្មើសទាំងនោះ។
លោក ស៊ន សារ៉ុន បញ្ជាក់ថា៖ «ការកាប់រានព្រៃឈើ ក៏មិនមានលក្ខណៈកាប់អនាធិបតេយ្យនោះដែរ គឺមានតែបងប្អូនយើងកាប់ជាលក្ខណៈគ្រួសារប៉ុណ្ណោះទេ»។
អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋបាលខេត្តរូបនេះ ក៏បានអំពាវនាវទៅប្រជាពលរដ្ឋចូលរួមសហការជាមួយអាជ្ញាធរក្នុងការទប់ស្កាត់ការកាប់ព្រៃឈើខុសច្បាប់ តាមរយៈការផ្ដល់ដំណឹងទៅមន្រ្តីជំនាញឬអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច ដើម្បីចុះបង្ក្រាប។
លោកថា៖ «ពេលដែលគាត់ឃើញសកម្មភាពកាប់ព្រៃហ្នឹង សូមឱ្យពួកគាត់រាយការណ៍ឱ្យបានទាន់ពេលវេលាទៅកាន់អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានដែលនៅជិតគាត់ ដើម្បីចាត់វិធានការឱ្យបានទាន់ពេលវេលា»។
អ្នកសម្របសម្រួលផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស ដីធ្លី និងព្រៃឈើ នៃបណ្ដាញសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចខេត្តមណ្ឌលគិរី លោក គ្រើង តុលា បានកត់សម្គាល់ដែរថា ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៤មក អាកាសធាតុនៅខេត្តមណ្ឌលគិរីហាក់មានការប្រែប្រួល ក្នុងនោះភ្លៀងធ្លាក់មិនទៀងទាត់ ឬភ្លៀងខុសខែ អាកាសធាតុក្ដៅខ្លាំង និងមានគ្រោះធម្មជាតិរន្ទះបាញ់និងខ្យល់កន្ត្រាក់កើតឡើងច្រើន ជាដើម។
លោកថា៖ «បើកាលមុន [អាកាសធាតុ] ក្ដៅដែរ តែអាចរស់នៅបាន តែឥលូវក្ដៅដូចនៅភ្នំពេញទៅហើយ។ ហើយរន្ទះបាញ់ស្លាប់មនុស្សច្រើនណាស់ក្នុងមួយឆ្នាំៗ បួនប្រាំនាក់ បាញ់រហូត នៅមណ្ឌលគិរីយើងហ្នឹង ដោយសារវាមិនមានព្រៃឈើសម្រាប់ជួយទប់ ជួយការពារ»។
លោក គ្រើង តុលា បន្តថា ការបាត់បង់ព្រៃឈើនិងការទន្ទ្រានដីយកធ្វើកម្មសិទ្ធិពីសំណាក់ជនល្មើសជាបន្តបន្ទាប់ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ បានធ្វើឱ្យជនជាតិដើមភាគតិចពូនងនៅក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរីជួបប្រទះទៅនឹងហានិភ័យនៅក្នុងការរស់នៅ ដែលមានដូចជាការបាត់បង់ដីសម្រាប់ធ្វើស្រែចម្ការ ការចាញ់បោកមេខ្យល់ពេលធ្វើចំណាកស្រុក ការជំពាក់ធនាគារ និងបញ្ហាបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុជាដើម។
លោកបន្ថែមថា៖ «យើងឃើញថា [ជីវភាពពលរដ្ឋ] មានភាពខុសគ្នាឆ្ងាយមែនទែន។ កាលមុន អត់ដែលមានលុយចាយក្នុងហោប៉ៅទេ ប៉ុន្តែមានស្រូវនៅក្នុងជង្រុក មានមាន់ មានទានៅក្រោយផ្ទះ បន្លែមិនដែលដាំ តែចូលទៅបេះក្នុងព្រៃមិនខ្វះទេ។ តែទៅផ្សារឥលូវ សាច់ក៏គីមី បន្លែក៏គីមី ហើយសម្ភារសុទ្ធតែទិញទាំងអស់។ គាត់ចាប់ផ្ដើជំពាក់ធនាគារ បើគាត់មិនជំពាក់ធនាគារ បានលុយឯណាធ្វើស្រែចម្ការ។ បើគាត់អត់ដី អត់ព្រៃឈើ គឺវាពិបាកអ៊ីចឹងហើយ។ តែបើគាត់មានដីមានព្រៃ មិនខ្វះរបស់ទេ មិនបាច់មានលុយក្នុងខ្លួនក៏គាត់រស់ដោយស្រួល»។
ចំណែកមន្ត្រីកម្មវិធីពង្រឹងសិទ្ធិអំណាចសហគមន៍មូលដ្ឋាននៃសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក លោក ប៉ែន ប៊ុណ្ណារ៍ មានប្រសាសន៍ថា ការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើនៅខេត្តមណ្ឌលគិរី និងនៅទូទាំងប្រទេស បានធ្វើឱ្យបាត់បង់នូវបរិស្ថានទេសចរណ៍ បរិស្ថានសង្គម និងបរិស្ថានធម្មជាតិ។ លោកសង្កត់ធ្ងន់ថា ការបាត់បង់នេះបណ្ដាលមកពីមន្ត្រីមួយចំនួនខ្វះការទទួលខុសត្រូវ និយាយយករួចខ្លួន ហើយបែរទៅជាដាក់បន្ទុកទៅលើប្រជាពលរដ្ឋទៅវិញ។
លោកថា៖ «យើងសួរថា តើមានប្រជាពលរដ្ឋយើងណាដែលឆ្លងផុតពីភាពក្រីក្រច្រើនទេ? ការអភិវឌ្ឍ គឺជាការយកលេសរបស់មន្រ្តីទុច្ចរិត ដែលលោកបានបំពានរំលោភយកដី យកព្រៃរបស់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច»។
លោក ប៉ែន ប៊ុណ្ណារ៍ បានអំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាល និងក្រសួងពាក់ព័ន្ធ បង្កើនការទប់ស្កាត់បទល្មើសព្រៃឈើ និងការទន្ទ្រានដីព្រៃដោយខុសច្បាប់ ដកហូតដីពីជនទុច្ចរិតទាំងនោះមកវិញ និងផ្ដល់ដីទាំងនោះទៅឱ្យប្រជាពលរដ្ឋសម្រាប់អាស្រ័យផលឡើងវិញ ដើម្បីការពារធនធានធម្មជាតិឱ្យគង់វង្សសម្រាប់មនុស្សជំនាន់ក្រោយ និងលើកកម្ពស់ជីវភាពប្រជាពលរដ្ឋ ជាពិសេសជនជាតិដើមភាពតិចឱ្យមានភាពប្រសើរឡើង៕
