សេចក្ដីរាយការណ៍ពីការចាប់ជំរិត ការបង្ខាំងមនុស្សខុសច្បាប់ អំពើពុករលួយ និងករណីឃាតកម្ម ជាដើម ជាផ្នែកមួយជំរុញឱ្យអ្នកឃ្លាំមើលបារម្ភថា ឧក្រិដ្ឋជនអាចនឹងប្រើប្រាស់ប្រទេសកម្ពុជាធ្វើជាគោលដៅសម្រាប់ជួញដូរសរីរាង្គមុនុស្ស បើអាជ្ញាធរគ្រប់គ្រងមិនបានល្អ។
ក្ដីបារម្ភនេះបានកើតឡើង ក្រោយពីរដ្ឋាភិបាលចេញបញ្ជាឱ្យមន្ត្រីពាក់ព័ន្ធរកលទ្ធភាពផ្ដល់សេវាប្ដូរសរីរាង្គដោយស្របច្បាប់ ដូចបណ្ដាប្រទេសជឿនលឿនមួយចំនួនដែរ។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន កាលពីថ្ងៃចន្ទ បានប្រាប់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសុខាភិបាល លោក ម៉ម ប៊ុនហេង ឱ្យរកលទ្ធភាពផ្ដល់សេវាវះកាត់ប្ដូរសរីរាង្គមនុស្សដោយស្របច្បាប់ ដើម្បីទប់ស្កាត់លំហូរសាច់ប្រាក់ដែលគេយកទៅចំណាយនៅឯក្រៅប្រទេសសម្រាប់ការបង់ថ្លៃសេវាប្ដូរសរីរាង្គនេះ។
លោក ហ៊ុន សែន ថ្លែងក្នុងពីធីសម្ពោធដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់មន្ទីរពេទ្យមិត្តភាព កម្ពុជា-ចិន ព្រះកុសុមៈ កាលពីថ្ងៃទី២១ ខែមីនានេះថា មន្ទីរពេទ្យកេតុមាលា ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ មានសមត្ថភាពដូរក្រលៀន តាំងពីឆ្នាំ២០១០មក តែក្រសួងមិនបានផ្ដល់ភាពស្របច្បាប់ឱ្យ។
លោកថា៖ «ទោះបីយើងមិនឱ្យដូរ ក៏គាត់ទៅដូរនៅប្រទេសក្រៅ អ៊ីចឹងទេ តើយើងគួរដោះស្រាយបញ្ហានេះនៅប្រទេសរបស់យើង ដោយផ្ដល់លទ្ធភាពឱ្យក្លាយជាភាពស្របច្បាប់តែម្ដង? សូមឱ្យគិតគូរពីបញ្ហានេះ កន្លងទៅ មានតែជនបរទេសទេដែលគេមកដូរក្រលៀននៅក្នុងប្រទេសយើង»។
ការជំរុញរបស់មេដឹកនាំកំពូលនេះ ក៏ស្របគ្នានឹងរបាយការណ៍មួយចំនួនដែលបង្ហាញពីការរកឃើញបទឧក្រិដ្ឋជាច្រើនដែលកំពុងកើតមាននៅកម្ពុជាដែរ ដូចជា ចាប់ជំរិតបង្ខាំងមនុស្សខុសច្បាប់ ករណីឃាតកម្ម ដែលភាគច្រើនសមត្ថកិច្ចរកឃើញនៅខេត្តព្រះសីហនុ។
បន្ថែមពីនេះ ការវាយតម្លៃពីអំពើពុករលួយ និងអំពើជួញដូរមនុស្ស ត្រូវបានគេវាយតម្លៃថា កម្ពុជាមិនទាន់រើខ្លួនចេញពីបញ្ជីតាមដានរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិនៅឡើយ។
បញ្ហាទាំងនេះ បង្កើតជាមន្ទិលថាតើនឹងមានបទល្មើសអ្វីខ្លះកើតឡើង ក្រោយសេវាប្ដូរសរីរាង្គដំណើរការស្របច្បាប់?
ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលសម្ព័ន្ធភាពការងារ និងសិទ្ធិមនុស្ស លោក មឿន តុលា មើលឃើញថា ក្នុងសង្គមមួយ បើការអនុវត្តច្បាប់គ្មានប្រសិទ្ធភាព និងមានអំពើពុករលួយ ប្រទេសនោះនឹងក្លាយជាគោលដៅរបស់ពួកឧក្រិដ្ឋជន ដើម្បីពង្រីកមុខរបរខុសច្បាប់របស់ពួកគេ តាមរយៈការផ្ដល់សំណូកទៅអាជ្ញាធរអនុវត្តច្បាប់។
ចំណែកកម្ពុជាវិញ លោកបារម្ភថា ឧក្រិដ្ឋជនអាចប្រើប្រាស់ជាទីផ្សារជួញដូរសរីរាង្គ បើរដ្ឋាភិបាលគ្រប់គ្រងមិនបានល្អ ឬមិនអាចទប់ស្កាត់អំពើពុករលួយបានទេនោះ។
ជ្រុងមួយទៀត លោក មឿន តុលា លើកឡើងថា បើកាលណាកម្ពុជាមានសេវាប្ដូរសរីរាង្គស្របច្បាប់ ចង់មិនចង់ សេវានេះត្រូវមានទីផ្សារផ្គត់ផ្គង់ ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងតម្រូវការ ដែលការណ៍នេះ លោកថា កម្ពុជានឹងអាចនឹងក្លាយជាគោលដៅនៃការជួញដូរសរីរាង្គពីសំណាក់ពួកឧក្រិដ្ឋជន បើការអនុវត្តច្បាប់មានអំពើពុករលួយ។
លោកថា៖ «បើសិនជាយើងគ្រប់គ្រងមិនល្អ ប្រទេសកម្ពុជានឹងក្លាយទៅជាគោលដៅនៃការជួញដូរមនុស្សកាន់តែធ្ងន់ទៅៗហើយ ជាពិសេសគឺការជួញដូរអវយវៈមនុស្សហ្នឹងឯង»។
អ្នកឃ្លាំមើលរូបនេះកត់សម្គាល់ទៀតថា បើបញ្ហានេះកើតឡើង អ្នកដែលរងគ្រោះមុនគេ គឺអ្នកចំណាកស្រុក អាចមានទាំងជនបរទេស និងពលរដ្ឋខ្មែរដែលមានជីវភាពទីទ័ល់ក្រ។
លោកថា៖ «គេបោកបញ្ឆោតគាត់ថាទៅធ្វើការងារ ប៉ុន្តែបែរជាបង្ខាំងគាត់ ហើយប្រើល្បិចកលណាមួយដាក់សម្ពាធគាត់ឱ្យគាត់ព្រមឱ្យគេយកក្រលៀនមួយអ៊ីចឹងទៅ ឬមួយមនុស្សហ្នឹងគេយកក្រលៀន ហើយគេសម្លាប់ចោលក៏មាន វាអាចមានបទល្មើសអ៊ីចឹងកើតឡើង បើសិនជាយើងមិនគ្រប់គ្រងឬអនុវត្តច្បាប់ឱ្យបានតឹងរ៉ឹង»។
យ៉ាងណា លោកផ្ដល់ជាយោបល់ថា ដើម្បីទប់ស្កាត់ហានិភ័យនេះ រដ្ឋាភិបាលចាំបាច់ត្រូវចាត់វិធានការកាត់ផ្ដាច់អំពើពុករលួយ ពង្រឹងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ កុំឱ្យស្ថិតក្រោមឥទ្ធិពលអ្នកនៅពីក្រោយបទល្មើស។
កាលពីថ្ងៃទី៩ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២២ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ស ខេង ក្នុងពិធីមួយនៅឯខេត្តព្រះសីហនុ បានបញ្ជាឱ្យអាជ្ញាធរខេត្តជាប់សមុទ្រមួយនេះទប់ស្កាត់បទឧក្រិដ្ឋឱ្យប្រសិទ្ធភាព ដើម្បីការពារមុខមាត់ប្រទេសជាតិ។
លោកថា៖ «បញ្ចប់ឱ្យបានជាមូលដ្ឋាននូវឧក្រិដ្ឋកម្មដែលកើតមាននៅក្នុងខេត្តព្រះសីហនុ ព្រោះយើងមើលទៅសាហាវណាស់ ណារិន [ស្នងការខេត្តព្រះសីហនុ] ! បញ្ជូនទៅម្ដងៗ ខ្ញុំមិនចង់មើលទេពេលខ្លះ ប៉ុន្តែចៀសមិនផុត ត្រូវតែមើល ព្រោះរូបភាពហ្នឹង វាសាហាវពេក សាហាវទាល់តែមែនទែន។ អ៊ីចឹងគេយកទៅផ្សាយពេញពិភពលោកថា កម្ពុជាវាយ៉ាងម៉េច មានអ្នកប្លន់ ចាប់ជំរិត គំរាមកំហែង អំពើហិង្សា ពេញទឹកពេញដី នៅខេត្តព្រះសីហនុ [កេរ្តិ៍ឈ្មោះ] កម្ពុជា មិនមែនតែកេរ្តិ៍ឈ្មោះខេត្តព្រះសីហនុទេ»។
ក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក កាលពីដើមខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១ បានចេញផ្សាយរបាយការណ៍អង្កេត និងវាយតម្លៃប្រចាំឆ្នាំរបស់ខ្លួន ស្ដីពី «ការជួញដូរមនុស្សលើសកលលោក ឆ្នាំ២០២១»។
របាយការណ៍នោះបានចាត់ថ្នាក់ប្រទេសកម្ពុជា ស្ថិតនៅក្នុងបញ្ជីឃ្លាំមើលទី២ ជាចំណាត់ថ្នាក់ប្រទេសមិនបានគោរពឱ្យបានពេញលេញតាមបទដ្ឋានអប្បបរមា ក្នុងការលុបបំបាត់ការជួញដូរមនុស្សនោះទេ ហើយថា អំពើពុករលួយនៅតែបន្តរារាំងដល់ការអនុវត្តច្បាប់ នីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ និងការផ្ដល់សេវាដល់ជនរងគ្រោះ។
អតីតតំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលបច្ចុប្បន្នជាអនុប្រធានបណ្ដោះអាសន្នគណបក្សកែទម្រង់កម្ពុជា លោក អ៊ូ ច័ន្ទរ័ត្ន មើលឃើញថា ស្ថានភាពប្រទេសបច្ចុប្បន្ន មិនត្រូវឱ្យមានសេវាប្ដូរសរីរាង្គមនុស្សស្របច្បាប់ទេ ដោយថា អំពើពុករលួយនិងការអនុវត្តច្បាប់នៅមានកម្រិត រួមទាំងលំហូរបរទេសខិលខូចផងនោះ នឹងបង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់ពលរដ្ឋក្រីក្ររបស់កម្ពុជា។
លោកយល់ថា ភាពចន្លោះប្រហោងនៃការអនុវត្តច្បាប់នេះជាឱកាសរបស់ឧក្រិដ្ឋជនក្នុងការប្រើប្រាស់កម្ពុជា ដើម្បីធ្វើជាទីផ្សារជួញដូរមនុស្សដោយស្របច្បាប់។
លោកថា៖ «យើងដឹងហើយ កន្លងមក មានទាំងក្រុមម៉ាស្សា ក្រុមអ្នករកស៊ីតាមអនឡាញ លេងល្បែងលេងអ៊ីចឹង ដូច្នេះសុទ្ធតែប្រភពដែលពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងអស់ហ្នឹងហើយ [ពុករលួយ] ហើយជាបញ្ហាមួយដែលយើងមានការព្រួយបារម្ភរឿងជួញដូរមនុស្សជួញអីហ្នឹង។ ហើយច្បាប់ បើមិនបានអនុវត្តឱ្យបានត្រឹមត្រូវទេ អាហ្នឹងវាក្លាយទៅជារឿងជួញដូរមនុស្សស្របច្បាប់ហើយ»។
របាយការណ៍របស់អង្គការគម្រោងយុត្តិធម៌ពិភពលោក (World Justice Project) ចេញផ្សាយកាលពីខែតុលា ឆ្នាំ២០២១ បានវាយតម្លៃថា វិស័យយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជាមានភាពអាក្រក់ ស្ថិតក្នុងចំណាត់ថ្នាក់បាតតារាង ដោយឈរនៅលេខរៀងទី១៣៨ ក្នុងចំណោមប្រទេស១៣៩។
ដោយឡែក នៅចុងខែមករា ឆ្នាំ២០២២នេះ អង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិ (TI) ដែលមានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងប៊ែរឡាំង ប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ បានវាយតម្លៃថា ២ឆ្នាំជាប់គ្នា គឺឆ្នាំ២០២០ និង២០២១ កម្ពុជាជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ជាប្រទេសមានអំពើពុករលួយច្រើនជាងគេ ក្នុងចំណោមប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ាន។
មាត្រា២០ នៃច្បាប់ស្ដីពីការគ្រប់គ្រងលើការបរិច្ចាគ ការផ្សាំកោសិកា ជាលិកា និងសរីរាង្គមនុស្ស ដែលប្រកាសឱ្យប្រើឆ្នាំ២០១៦ ចែងថា៖ «មន្ទីរពេទ្យ និងអ្នកប្រកបវិជ្ជាជីវៈវិស័យសុខាភិបាល ក្នុងការផ្សាំកោសិកា ជាលិកា ឬសរីរាង្គមនុស្ស ត្រូវសុំការអនុញ្ញាតពីក្រសួងសុខាភិបាល»។
ទោសប្បញ្ញត្តិនៃច្បាប់នេះវិញ ផ្ដន្ទាទោសអ្នកប្រព្រឹត្តកំហុសពី១ឆ្នាំដល់២០ឆ្នាំ ពិន័យជាប្រាក់ពី១លានដល់១០លានរៀល ក្នុងករណីការផ្សាំកោសិកា ជាលិកា ឬសរីរាង្គមនុស្ស ដោយគ្មានការអនុញ្ញាតពីក្រសួងសុខាភិបាល ការកាត់អវយវៈ ឬនាំឱ្យមានពិការភាពជាអចិន្ត្រៃយ៍ដល់ជនរងគ្រោះ។ អំពើដកយកកោសិកា ជាលិកា ឬសរីរាង្គមនុស្ស ដោយគ្មានការបង្ហាញឆន្ទៈយល់ព្រមបរិច្ចាគពីអ្នកបរិច្ចាគ អំពើអូសទាញ លួងលោម បោកបញ្ឆោត ឬប្រើឧបាយកលទុច្ចរិតផ្សេងៗទៀត ដើម្បីបានការយល់ព្រមការបរិច្ចាគ កោសិកា ជាលិកា ឬសរីរាង្គមនុស្ស ជាដើម។
តែយ៉ាងណា សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា មើលឃើញថា សេវាប្ដូរសរីរាង្គជាការបម្រើប្រយោជន៍មនុស្សជាតិ បើកម្ពុជាទប់ស្កាត់កុំឱ្យមានអំពើឧក្រិដ្ឋផ្សេងៗ ហើយផ្ដល់យុត្តិធម៌ដល់អ្នកស្ម័គ្រចិត្តបរិច្ចាគ។ ប៉ុន្តែលោកថា បើការអនវុត្តច្បាប់នៅកម្ពុជាជ្រកក្រោមអំពើពុករលួយ សេវាប្ដូរសរីរាង្គដោយស្របច្បាប់នេះនឹងក្លាយជាយន្តការជំរុញភាពអយុត្តិធម៌សម្រាប់មនុស្សជាតិ។
លោកថា៖ «បុគ្គលទាំងឡាយណាដែលគាត់ស្ម័គ្រចិត្តបរិច្ចាគ ដោយសារតែគាត់អស់សង្ឃឹមក្នុងជីវិត ថាបើគាត់ស្លាប់ទៅ ឬក៏វេជ្ជសាស្ត្រថាគាត់មិនអាចស្រោចស្រង់បានទេ ឧទាហរណ៍ ដូចជា គ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ អ៊ីចឹងគាត់យកមកប្រើសម្រាប់មនុស្សផ្សេងៗ វាក៏ជាប្រយោជន៍របស់មនុស្សជាតិទូទៅដែរ វាមិនមែនក្នុងន័យអាក្រក់ទេ។ ក៏ប៉ុន្តែយើងខ្លាចតែគោលការណ៍ច្បាប់ហ្នឹង វាមិនរឹតត្បិត វាមិនតឹងរ៉ឹង វាធ្វើឱ្យទៅជារូបភាពផ្សេង គេប្រើក្នុងន័យមួយ វាទៅជាអមនុស្សធម៌មនុស្សជាតិកើតឡើង ជំរុញការប្រើប្រាស់យន្តការនេះ»៕
