ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា ប្រកាសច្រានចោលជាថ្មីទៀត ពាក់ព័ន្ធសំណុំរឿង «មូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាម» ដែលថាបម្រើផលប្រយោជន៍ផ្តាច់មុខរបស់ចិន ខណៈរដ្ឋាភិបាលប្រកាន់យ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួនចំពោះរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលមិនអនុញ្ញាតឱ្យមានមូលដ្ឋានឬវត្តមានកងទ័ពបរទេសណាមួយនៅលើទឹកដីកម្ពុជាឡើយ។
ការច្រានចោលជាថ្មីនេះ ធ្វើឡើងតាមរយៈសេចក្ដីប្រកាសរបស់ក្រសួងការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិកម្ពុជា ចុះថ្ងៃទី៧ ខែមិថុនានេះ ដោយឆ្លើយតបនឹងសំណួររបស់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអូស្ត្រាលី ដែលបានចោទសួរកម្ពុជាជាថ្មីទៀតអំពីវិបត្តិមូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាមនេះ។
សេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានដដែលបញ្ជាក់ថា រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ លោក ប្រាក់ សុខុន បានជួបសន្ទនាតាមទូរសព្ទជាមួយរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអូស្ត្រាលី លោកស្រី Penny Wong កាលពីថ្ងៃទី៧ ខែមិថុនា ម្សិលមិញ បន្ទាប់ពីលោកស្រីទើបបានចូលកាន់តំណែងនេះ។
ឆ្លើយតបចំពោះការសាកសួររបស់លោកស្រី Penny Wong ជុំវិញព័ត៌មានដែលត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយដោយបណ្ដាញសារព័ត៌មានមួយចំនួន ពាក់ព័ន្ធនឹងមូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាម លោក ប្រាក់ សុខុន បានច្រានចោលការចោទប្រកាន់នេះ ដោយចាត់ទុកថា ការចោទទាំងនោះធ្វើឡើងដោយគ្មានមូលដ្ឋានមកលើកម្ពុជា។
រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសកម្ពុជារូបនេះបញ្ជាក់ជាថ្មីនូវការប្រកាន់យ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួនរបស់កម្ពុជាចំពោះរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ខ្លួន ដែលមិនអនុញ្ញាតឱ្យមានមូលដ្ឋានឬវត្តមានកងទ័ពបរទេសណាមួយនៅលើទឹកដីកម្ពុជាឡើយ។
លោក ប្រាក់ សុខុន ថា៖ «ការកែលម្អមូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាមនេះ គឺធ្វើឡើងដើម្បីពង្រឹងសមត្ថភាពកងទ័ពជើងទឹករបស់កម្ពុជា ដើម្បីការពារបូរណភាពដែនសមុទ្ររបស់ខ្លួន និងដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងឧក្រិដ្ឋកម្មតាមដែនសមុទ្រ»។
មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់រដ្ឋាភិបាលរូបនេះចាត់ទុកកាយវិការរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក្នុងការអនុញ្ញាតឱ្យអនុព័ន្ធយោធាបរទេសនៅភ្នំពេញ ទៅទស្សនាមូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាម ថាជាកាយវិការមិនធ្លាប់ធ្វើពីមុនមកចំពោះប្រទេសណាមួយឡើយ។
ចំណែកឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិកម្ពុជា លោក ទៀ បាញ់ ថ្លែងក្នុងពិធីបើកការដ្ឋានសាងសង់រោងជាងជួសជុលនាវា ផែសំចត និងស្តារឃ្លង នៅមូលដ្ឋានសមុទ្ររាម ខេត្តព្រះសីហនុ នាព្រឹកថ្ងៃទី៨ ខែមិថុនានេះថា ក្រោយធ្វើទំនើបកម្មមូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាមរួចរាល់ នឹងមិនអនុញ្ញាតឱ្យនរណាចូលមើលទៀតទេ។ លោកថា ការមិនអនុញ្ញាតនេះ ដោយសារទីនោះជាមូលដ្ឋានទ័ព ហើយការងារបច្ចេកទេសយោធាជាកិច្ចការផ្ទៃក្នុង ដែលមិនអាចបង្ហាញជាសាធារណៈបានទេ។
បន្ថែមពីនេះ លោកច្រានចោលជាថ្មីទៀតចំពោះការចោទប្រកាន់ថា មូលដ្ឋានយោធារាមបម្រើប្រយោជន៍ផ្តាច់មុខរបស់ចិន ដោយថាការចោទនេះជារឿងប្រតិដ្ឋ។
លោក ទៀ បាញ់ ថា៖ «ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាមិនចងសម្ព័ន្ធយោធា ឬចូលរួមកិច្ចព្រមព្រៀងណាមួយដែលមិនស្របទៅនឹងអព្យាក្រឹត្យភាពរបស់ខ្លួនឡើយ។ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាមិនអនុញ្ញាតឱ្យមានមូលដ្ឋានយោធាបរទេសនៅលើទឹកដីរបស់ខ្លួន ហើយក៏មិនអនុញ្ញាតឱ្យមានមូលដ្ឋានយោធារបស់ខ្លួននៅបរទេសដែរ លើកលែងតែក្នុងក្របខណ្ឌសំណូមពររបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ»។
អ្នកនាំពាក្យស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំនៅកម្ពុជា លោកស្រី Stephanie Arzate ថ្លែងប្រាប់វីអូឌីថា សហរដ្ឋអាមេរិក និងប្រទេសក្នុងតំបន់បានសម្តែងការព្រួយបារម្ភអំពីកង្វះតម្លាភាពលើចេតនា និងវិសាលភាពនៃគម្រោងធ្វើទំនើបកម្មយោធារាមនេះ ក៏ដូចជាតួនាទីនៃយោធាចិនក្នុងការអនុវត្ត និងប្រើប្រាស់គម្រោងមួយនេះ។
លោកស្រីថា៖ «ដូចដែលយើងបាននិយាយ វត្តមានយោធា PRC [People Republic of China ឬយោធាចិន] ផ្តាច់មុខនៅរាម អាចគំរាមកំហែងស្វ័យភាពរបស់កម្ពុជា និងធ្វើឱ្យខូចសន្តិសុខក្នុងតំបន់»។
អ្នកវិភាគនយោបាយ និងជាសាស្ត្រាចារ្យផ្នែកកិច្ចការអន្តរជាតិ នៃសាកលវិទ្យាល័យ Arizona State University សហរដ្ឋអាមេរិក លោក អៀ សុផល បានលើកឡើងថា ប្រទេសលោកសេរី ដូចជាអាមេរិក នៅតែបារម្ភពាក់ព័ន្ធមូលដ្ឋានយោធារាម ដោយសារបញ្ហានេះជាប់ទាក់ទងការពង្រីកអំណាចរបស់ចិនក្នុងតំបន់ ពិសេសពាក់ព័ន្ធវិបត្តិសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
លោកថា ប្រទេសចិនមានកងទ័ពជើងទឹកធំជាងគេបង្អស់ក្នុងពិភពលោក និងមាននាវាច្រើនជាងបណ្ដាប្រទេសណាៗទាំងអស់។ ទោះជាយ៉ាងណា បើគ្មានមូលដ្ឋានទ័ពបរទេស ពួកគេមិនអាចធ្វើសកម្មភាពអ្វីបាននោះទេ ខណៈនាវាទាំងអស់នោះត្រូវតែត្រលប់ទៅទីតាំងដើមវិញ។
លោកចាត់ទុកការបដិសេធម្តងហើយម្តងទៀតរបស់កម្ពុជា ថាជាការបំភ្លៃការពិត ហើយការបំភ្លៃការពិតរបស់កម្ពុជានេះហាក់មិនមានប្រសិទ្ធភាពឡើយ។ លោកបន្តថា ប្រសិនបើអាមេរិកផ្តោតលើសំណុំរឿងនេះជាចម្បង ខណៈរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៅតែប្រកែក នោះអ្នកដែលរងផលប៉ះពាល់ពិតប្រាកដ គឺប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ។
លោកថា៖ «អ្វីដែលសំខាន់ទាក់ទងនឹងករណីនេះ គឺការបង្ហាញការពិតដល់ពលរដ្ឋខ្មែរ។ គេកំពុងសាងសង់មូលដ្ឋានមួយនេះក្រោមឈ្មោះរបស់ “ពលរដ្ឋ”។ ពលរដ្ឋខ្មែរគួរតែមានការព្រួយបារម្ភ វាជារឿងដ៏គួរឱ្យបារម្ភណាស់»។
អ្នកស្រាវជ្រាវផ្នែកភូមិសាស្ត្រនយោបាយ លោក វណ្ណ ប៊ុនណា យល់ថា ប្រទេសលោកសេរី ដូចជាអាមេរិក នៅតែបារម្ភចំពោះសំណុំរឿង «មូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាម» ព្រោះស្ថិតក្នុងដំណាក់កាលប្រកួតប្រជែងភូមិសាស្ត្រនយោបាយរបស់អាមេរិកនិងចិន។
លោកថា បើចិនពង្រាយមូលដ្ឋានយោធារបស់ខ្លួនបាន នឹងប៉ះពាល់ដល់ឥទ្ធិពលអាមេរិក ហើយក្នុងក្រសែភ្នែកអាមេរិកមើលឃើញថា កម្ពុជាមានភាពជិតស្និទ្ធខ្លាំងជាមួយរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំង ដែលជំរុញឱ្យអាមេរិកបារម្ភរឿងយោធាចិននេះ ដោយថា បើរឿងនេះកើតឡើង នឹងប៉ះពាល់ដល់ផលប្រយោជន៍ សន្តិសុខ របស់អាមេរិកនៅតំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក។
លោកថា៖ «រឿងនេះវាប្រៀបបានដូចជារឿងប្រុសប្រកែកស្រីប្រកាន់! វាតែងតែបន្តកើតមានជានិច្ច។ រឿងហ្នឹងវាមិនអាចងាយចប់បានទេ! វាចប់ដរាបណាទាល់តែប្រទេសចិននិងសហរដ្ឋអាមេរិកហ្នឹងលែងមានប្រកួតប្រជែងផ្នែកភូមិសាស្ត្រនយោបាយ ក៏ដូចជាផលប្រយោជន៍ក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិកហ្នឹង។ ហើយមួយទៀត ដរាបណាកម្ពុជានៅតែ[ស្ថិតនៅ]ក្រោមឥទ្ធិពលខ្លាំងក្លារបស់ចិន ដូច្នេះហើយរឿងហ្នឹងវាពិបាកក្នុងការដោះស្រាយណាស់»។
ថ្លែងក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន-អាមេរិក នៅទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន ឌីស៊ី កាលពីពេលថ្មីៗនេះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ប្តេជ្ញាអនុវត្តយ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់នូវបទប្បញ្ញត្តិនានានៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា ដែលមិនអនុញ្ញាតឱ្យមានមូលដ្ឋានកងទ័ពបរទេសណាមួយនៅលើទឹកដីកម្ពុជា ជាកាឆ្លើយតបទៅនឹងកង្វល់នានាពាក់ព័ន្ធនឹងមូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាមនេះ។
រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា មាត្រា៥៣ ចែងថា កម្ពុជាប្រកាន់ខ្ជាប់ជានិច្ចនូវនយោបាយអព្យាក្រឹត្យ អចិន្ត្រៃយ៍ និងមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ ហើយរួមរស់ដោយសន្តិសហវិជ្ជមានជាមួយប្រទេសជិតខាង និងប្រទេសដទៃទៀតទាំងអស់នៅលើសកលលោក។
មាត្រាដដែលនេះថា កម្ពុជាមិនអនុញ្ញាតឱ្យមានមូលដ្ឋានយោធាបរទេសនៅលើទឹកដីរបស់ខ្លួន ហើយក៏មិនអនុញ្ញាតឱ្យមានមូលដ្ឋានយោធារបស់ខ្លួននៅបរទេសដែរ លើកលែងតែក្នុងក្របខណ្ឌរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិប៉ុណ្ណោះ៕
